قانون منع حیوان‌آزاری شتابزده تدوین نشود
هفته‌ای نیست که در یکی از شبکه‌های اجتماعی خبر، عکس یا فیلمی درباره یکی از انوع حیوان‌آزاری از سوی کاربران دست به دست نشود. یکی از دردناک‌ترین این اتفاقات حمله به یک قلاده توله خرس ۲ساله در منطقه کوهستانی سوادکوه مازندران بود که منجر به تلف شدن آن هم شد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، در ماه‌های گذشته دولت اعلام کرده بود که لایحه‌ای را برای منع حیوان آزاری تهیه می‌کند. از سوی دیگر دوشنبه هفته جاری، طرح منع حیوان‌آزاری در مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شد. کتایون جهانگیری فعال حوزه محیط‌زیست با بیان اینکه تمام مراحل تایید طرح «منع حیوان‌آزاری» طی شد، به ایسنا گفته است: «منع حیوان‌آزاری در قالب «طرح» در مجلس پیگیری می‌شود و آقای تابش، رییس فراکسیون محیط‌زیست مجلس، با پیگیری و گفت‌وگو با نمایندگان از تمام طیف‌ها ۱۰۰ امضا برای حمایت از طرح منع حیوان‌آزاری گرفته‌اند.» او درمورد جزییات طرح منع حیوان‌آزاری تصریح کرد: طرح منع حیوان‌آزاری در ۸ ماده در شکل یک قانون مستقل مطرح خواهد شد. به گفته این فعال محیط‌زیست، حیوان‌آزاری شامل ضرب و شتم، شکنجه، مجروح کردن عمدی، جراحی‌های غیرضروری، مثله کردن، نسل‌کشی و استفاده از ابزارهای کشتار گروهی، تخریب مکان زیست یا آشیانه، مسموم کردن حیوان، آب یا خوراک آن یا تلف کردن حیوان به هر روش، ربودن، زندانی کردن، رها کردن حیوان صاحب‌دار یا گونه‌های غیربومی در محدوده و حریم شهر و روستا و طبیعت است. جهانگیری همچنین گفته است که هر نوع بهره‌کشی یا استفاده از حیوان که با طبیعت و روش زندگی و توان حیوان همگون و متناسب نباشد ازجمله سوءاستفاده جنسی و نسل‌کشی، کارهای نمایشی، تربیت و استفاده از حیوانات در مقاصد غیرقانونی ازجمله جنگ انداختن، عدم رعایت اصول بهداشتی و اخلاقی در تکثیر و پرورش، نگهداری، تحقیقات، حمل‌ونقل، خریدوفروش، واردات و صادرات حیوانات به‌طوری‌که موجب رنج و عذاب یا بیمار شدن و آسیب به حیوان شود، در دایره حیوان‌آزاری قرار می‌گیرد. حالا به هر روی اهتمام دولت و مجلس برای تدوین قانون منبع حیوان‌آزاری نشان می‌دهد حیوان‌آزاری حالا به مساله‌ای همه‌گیر و اجتماعی بدل شده که نمی‌توان آن را نادیده گرفت، اما این قانون باید از چه ویژگی‌هایی برخوردار باشد تا اجرای آن در کاهش حیوان‌آزاری در جامعه اثربخشی‌اش را نشان دهد؟ برای پاسخ به این سوال محوری دیدگاه مصطفی نوری، حقوقدان و دانش‌آموخته دکتری حقوق محیط‌زیست را جویا شده است.
اگر قرار باشد قانونی برای منبع حیوان‌آزاری تصویب شود، این قانون باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
ما معمولا وقتی قانون تصویب می‌کنیم در پی این هستیم که آثار حقوقی هم ایجاد کنیم. اکنون بسیاری از جرایمی که در حوزه انسانی هم رخ می‌دهد یا با آثار جرم تناسب ندارد یا از بازدارندگی لازم برخوردار نیستند. به عنوان مثال مجازات‌هایی که درباره جرایم آسیب زدن به منابع طبیعی و قطع درختان اعمال می‌شود نسبت دقیقی با جرایم اتفاق افتاده ندارند، به‌همین دلیل منفعت مجرم از اقدامی که انجام می‌دهد بسیار بیشتر از میزان مجازاتی است که می‌بیند، بنابراین در قانون منع حیوان‌آزاری باید مجازات‌ها با جرایم تناسب داشته باشند. البته باتوجه به شرایط اجتماعی حاکم بر کشور ما تحقق این تناسب به‌طور کامل ممکن نیست، اما به هر حال باید این رویکرد در تدوین قانون حفظ شود. ویژگی دیگری که باید حتما در تدوین قانون مورد توجه قرار گیرد جنبه پیشگیرانه آن است. برخی قوانین ما در حال حاضر بیش از آنکه به پیشگیری از وقوع جرم بپردازند به سزادهی و جنبه کیفری جرم توجه دارند. سیاست ما باید تغییر کند و به جای سیاست کیفری و سزادهندگی بر بستر پیشگیری استوار شود. باید این نکته را هم مورد توجه قرار دهیم که دوره حاکمیت قانون در کشور ما نسبتا زیاد است و بازنگری قوانین به‌دلیل روند طولانی قانونگذاری، زمان‌بر است، به‌همین دلیل اکنون باید قانونی تصویب شود که متناسب با توسعه جامعه جهانی و تغییر نگرش به حقوق حیوانات، بتواند کارآمدی خودش را در طول زمان حفظ کند. مجازات‌هایی که پیش‌بینی می‌شود باید منعطف باشد و جرایم به نحوی تعیین شوند که با تغییر شرایط اجتماعی قابلیت تطبیق داشته باشند. نکته دیگر اینکه در حال حاضر دیدگاه بسیاری از مردم نگاه به حیوانات تکریم‌آمیز نیست و این لازمه‌اش این است قانونگذار ما به بحث آموزش توجه کند. نکته بعدی هم اینکه ما معمولا در زمان تدوین قانون خیلی سعی می‌کنیم سفت و سخت بگیریم اما در زمان اجرا باید انگیزه برای مشارکت در اجرا وجود داشته باشد، یعنی قانون برای مشارکت‌های مردم مشوق‌هایی پیش‌بینی کند و جنبه ترمیمی هم داشته باشد. باید تاکید کنم اگر این قانون جامع نباشد معلوم نیست در آینده قانون دیگری در این زمینه نوشته شود یا نشود. اگر همه جوانب دیده نشود ممکن است در اجرا با مشکل مواجه شویم، بنابراین باید با توازن و تعادل قانونی را ایجاد کنیم که جایگاه خودش را پیدا کند و به دلیل اثربخشی مورد اقبال قرار گیرد. اگر اکنون متن قانون به صورت کامل نوشته نشود کارآمدی لازم را نمی‌تواند داشته باشد و به‌زودی ناخواسته متروک می‌شود.
برای اینکه واقع‌بینانه نوشته شود چه مسیری باید طی شود؟
معمولا به دلیل اتفاقاتی که در کشورمان روی می‌دهد، این مسائل پیگیری می‌شود. وقتی احساسی یک موضوع را دنبال کنیم به نظر می‌رسد بیش از آنکه هدف تحقق یک امر باشد این است که احساسات برانگیخته شده را آرام و شرایط جامعه را متعادل کنیم. من به عنوان یک حقوقدان موافق این نیستم قانونی تدوین شود که در زمان کوتاهی کارکرد خودش را از دست بدهد، بلکه باید متن قانون به نحوی تدوین شود که دست‌کم بتواند در میان‌مدت به نیازهای جامعه پاسخ دهد.
هشدار می‌دهید که مجلس شتابزده عمل نکند؟
بله. این طرح را می‌توانند با مشارکت حقوقدانان صاحب‌نظر و متخصصان حیات‌وحش تدوین و
در کنار هم این طرح پیشنهادی را بررسی کنند و برای تصویب در جلسه علنی مجلس مطرح شود.
دغدغه‌های مصطفی نوری، در مقام یک حقوقدان گویای این نکته است که هر چند اقدام مجلس و دولت برای تدوین قانون منع حیوان‌آزاری می‌تواند گامی بزرگ برای جلوگیری از وقوع تخلف‌های عجیب و غریب در این زمینه شود، اما چنین قانونی باید کارکردی چندوجهی و بلندمدت داشته باشد. برای رسیدن به متنی گویا، واقع‌بینانه و موثر می‌توان از مشورت فعالان محیط‌زیست، حقوقدانان، جامعه‌شناسان و مجامع محلی و همه بهره گرفت. نکته‌ای که فعلا ساز و کاری برایش طراحی نشده یا دست‌کم درباره‌اش اطلاع‌رسانی دقیقی صورت نگرفته است.
