تعزیرات با کسی رودربایستی نداشته باشد

 بر اساس اعلام وزارت صمت، قرار است اطلاع‌رسانی‌ مرتبط با قیمت کالاهای اساسی، حساس و ضروری مورد نیاز مردم در قالب این سامانه صورت گرفته و مردم بر مبنای مقایسه قیمتی، علاوه بر اینکه کالا را با قیمت رقابتی خریداری می‌کنند، در صورت مشاهده تناقض میان قیمت کالا در سامانه و فروشگاه، شکایت خود را به صورت آنلاین ثبت کنند. البته این سامانه هنوز تکمیل نشده و برای مثال، نام و قیمت برندهای مختلف هر کالا روی آن قرار نگرفته و فعلا تنها می‌توان سقف و کف قیمت‌ها را مشاهده کرد.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، درباره اثرگذاری این شیوه و نیز تعیین قیمت از سوی دولت، با آلبرت بغزیان- استاد دانشگاه و اقتصاددان- گفت‌وگو کرده است که از نظر می‌گذرانید.

همواره گفته می‌شود سیاست قیمت‌گذاری دستوری در تنظیم بازار موفق عمل نمی‌کند. نظر شما درباره کنترل‌گری دولت در شرایط آشفته کنونی بازار، چیست؟

باید توجه داشته باشیم که این آشفتگی در بازار از چه ناشی شده است؟ تغییرات و نوسانات نرخ ارز در سال گذشته، محدودیت واردات، تخصیص ارز 4200 تومانی برای واردات کالا که عملا اتفاق نیفتاد و مورد سوءاستفاده‌ قرار گرفت و فروختن آن کالاها به قیمت آزاد که به تبع آن هزینه تولید نیز افزایش یافت، باعث شد که تولیدکننده در حال حاضر نیز نتواند از قیمت تمام‌شده محصول خود، پیش‌بینی درستی داشته باشد. بنابراین اگر تولیدکننده بخواهد الان بر اساس هزینه تولید قیمت‌گذاری کند، این نگرانی را دارد که نرخ ارز فردا چه خواهد بود؟ آیا واردات اجازه تولید بیشتر را می‌دهد؟ قطعات یدکی به دستش می‌رسد یا خیر؟ همچنین مشکلاتی وجود دارد مانند احتکاری که برخی واسطه‌ها انجام می‌دهند یا افرادی که تولیدکننده نیستند اما یکجا فروش کارخانه را می‌خرند و خودشان به‌عنوان عامل توزیع و فروش آن را در بازار توزیع می‌کنند. وقتی ما در این شرایط هستیم، اینکه بگوییم قیمت‌ها را به حال خود رها کنیم و بازار آزاد باشد، اشتباه است.

آیا این به معنای موافقت شما با دخالت دولت در بازار کنونی است؟

من معتقدم دولت باید دخالت کند و با اینکه دولت نباید قیمت‌گذاری کند مخالفم. آیا دولت نمی‌تواند بررسی کند و ببیند که قیمت این کالا متناسب با هزینه تولید و سود تولیدکننده هست یا نه؟ و اگر غیر از این باشد یعنی تناسبی وجود نداشته باشد، باید دخالت کند. شورای رقابت هم برای همین تاسیس شده که بیاید بازارها را وارد چارچوب رقابتی کند. بازارهایی که به‌رغم اینکه به نظر می‌آید رقابتی هستند، ولی توسط چند تولیدکننده، توزیع‌کننده، واردکننده یا حتی صادرکننده هدایت می‌شوند. دولت باید قیمت‌گذاری کند و پای آن هم بایستد و تولیدکننده و فروشنده متخلف را هم توبیخ کند. وقتی دولت اراده این کار را ندارد و تحت تاثیر یکسری توصیه‌هایی که به نظر من هدفمند است قرار می‌گیرد همیشه شاهد سوءاستفاده‌های یکسری تولیدکننده عمده یا عرضه‌کننده خواهیم بود. این توصیه‌های هدفمند مبنی بر اینکه بازار را باید آزاد بگذاریم و رها کنیم یا مثلا قیمت مرغ را بگذاریم که خودش به تعادل برسد، سبب بروز این مشکلات می‌شود.

برخی، راهکار کاهش قیمت تمام‌شده از سوی دولت را بهتر می‌دانند. آیا دولت می‌تواند کنترل قیمت را از مبدا تولید آغاز کند؟

اتفاقی که افتاده، بحث ارز است. ارز از یک طرف گران شده و از سوی دیگر، ارز تخصیصی 4200 تومانی به تولیدکننده داده نشده یا از آن سوءاستفاده شده است. از طرف دیگر هم، ارز تولید را داریم نیمایی می‌کنیم؛ یعنی قیمت آن بالای 9هزار تومان خواهد شد. از سوی دیگر هم، واردات قطعات مورد نیاز ممنوع است. اینها همه به معنای افزایش هزینه تولید است. از طرفی هم دولت نتوانسته جلوی سوءاستفاده‌ها را بگیرد. در واقع، عملا تنها کاری که دولت می‌تواند انجام دهد، نظارت است. نمی‌خواهیم قیمت تمام‌شده تولید را کاهش دهد؛ همین که بتواند جلوی افزایش آن را بگیرد، سوءاستفاده نشود و با متخلف برخورد شود خوب است. وزارت صمت باید بخش تعزیرات را مستقل کند. نرود جانب تولیدکننده را بگیرد و در واقع فقط او را ببیند. وزارت صمت باید حمایت از مصرف‌کننده را هم انجام دهد. اگر دولت نمی‌تواند هزینه تولید را کاهش دهد تنها راهکار تنظیم بازار فقط جدیت در برخورد با متخلف خواهد بود.

تا چه میزان فعالیت سامانه رصد قیمت کالاها را در تنظیم بازار موثر می‌دانید؟

اینکه این سامانه را راه بیاندازند خوب است. قیمت‌ها هم اعلام می‌شود. اما چه کسی آن را رعایت می‌کند؟ چه ضمانت اجرایی دارد؟ آیا مثل سایت دیوار است؟ یا مثل سایت املاک است؟ اگر ما دوباره بخواهیم عنوان توافقی را برای قیمت درج کنیم که معنی نمی‌دهد. این است که به نظر من باید دولت خودش قیمت‌گذاری کند و پای آن بایستد. الان ما قیمت مرغ را نمی‌توانیم ساماندهی کنیم، چه رسد به اینکه بخواهیم 100 قلم کالای پرمصرف را که مردم مجبور به خریداری آن هستند و بعضا روزمره است تعیین کنیم. معلوم است که نمی‌شود این را به حال خودش رها کرد.

به نظر شما برخورد تعزیرات با گرانفروشان و محتکران به شیوه قاطع و ضربتی اوایل انقلاب در این دوره جوابگوست؟

بله؛ چرا این روش جوابگو نباشد؟ الان ارز چگونه ساماندهی شده است و دیگر نوسان زیادی ندارد؟ چون بانک مرکزی وارد میدان شده و دارد افراد یا صرافی‌هایی که بازارسازی می‌کردند را تنبیه می‌کند. همین روش درباره کالا هم می‌تواند اتفاق بیفتد. وقتی می‌گویند دان مرغ وارد شده و به قیمت دولتی بوده، چرا باید برخی آن را به قیمت آزاد بفروشند؟ این است که به نظر من اگر تعزیرات وظیفه خود را به خوبی انجام دهد و رودربایستی نداشته باشد موفق عمل می‌کند. این برخورد و نظارت باید همه‌جانبه هم باشد؛ نه اینکه چهار تا مغازه را در یک گوشه‌ای بگردند. افراد زیادی را به کار بگیرند و داخل اقتصاد و بازارها پخش کنند که اینها را شناسایی کنند و برخورد شود. کسی هم که از عدم توزیع، امتناع کند یا احتکارکننده‌ای را بگیرند و انباری را کشف کنند، او را به چندین برابر تنبیه کنند تا دیگر از این سوء‌استفاده‌ها و فرصت‌طلبی‌ها اتفاق نیفتد.