از ۱۱۳شرکت صندوق بازنشستگی چه می‌دانید؟
یکی از مهم‌ترین تعهدات حکمرانی شایسته، تضمین حقوق بشر و شهروندی است و در این راستا «شفافیت» یکی از خصایص روشن حکمرانی شایسته است که می‌تواند به‌عنوان سازوکار موثر حامی حقوق سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهروندان، قدرت را به نقطه تراز مورد انتظار برساند و راهکاری ارزنده برای مبارزه با پدیده‌های شومی باشد مانند فساد‌های سیاسی و اقتصادی که از مهم‌ترین چالش‌های حقوقی و سیاسی هر جامعه‌ای می‌تواند باشد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فرهیختگان، اعلام صریح مواضع حکومت، هشدار و آگاهی‌بخشی به کارگزاران، تبیین تکالیف و حقوق متقابل کارگزاران و مردم، لزوم دسترسی آسان به کارگزاران، به‌کارگیری سطح بالایی از استانداردهای درستکاری و اخلاق برای کارکنان، گزارش‌دهی به مردم و تبیین دلایل تنبیه کارگزاران، همگی شاخص‌های رفتاری یک دولت شفاف است. همچنین بهره‌گیری از شاخص‌های ساختاری چون شبکه نظارتی گسترده و نظام قضایی مستقل، به‌خوبی در نیل به شفافیت می‌تواند راهگشا باشد. بر این اساس امروزه شهروندان خواهان شفاف‌سازی بیشتر امورند؛ زیـرا آنان به‌خوبی می‌دانند که تقریبا راه‌حل برخورد با هرگونه ناکامی و فساد در سیستم سیاسـی و اقتصـادی در شفاف‌سازی برای عموم نهفته است.
در همین زمینه در کشورمان نیز گرچه طی سال‌های اخیر تحولات بسیار مثبتی در شفاف‌سازی حوزه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی رخ داده، با این حال بازهم هنوز ما راه زیادی برای حرکت در ریل شفافیت داریم. یکی از حوزه‌هایی که عمیقا نیازمند شفافیت است، عملکرد صندوق‌های بازنشستگی است که حالا با افزایش بار مالی ناشی از تحولات جمعیتی و بلوغ صندوق‌ها، مشکلات آنها در پرداخت مستمری بازنشستگان هر روز بیش از گذشته می‌شود. ازجمله صندوق‌های بازنشستگی مهم کشور، صندوق بازنشستگی کشوری است که پس از صندوق سازمان تامین اجتماعی، دومین صندوق بزرگ کشور است. در این صندوق طی ماه‌های اخیر تحولات جالب‌توجهی رخ داده که آخرین آنها، برکناری مدیر جوانی است که طی چهارماه فعالیت به‌عنوان مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری، سه تحول در حوزه شفاف‌سازی حقوق و دستمزد مدیران عامل و اعضای هیات‌مدیره صندوق و هلدینگ‌های تابعه، شفاف‌سازی مدارک تحصیلی مدیران و شفاف‌سازی صورت‌های مالی هلدینگ‌ها و شرکت‌های تابعه را رقم زد.
اینکه چرا با وجود ممنوعیت فعالیت بازنشستگان، یک بازنشسته جای یک مدیر جوان خلاق و پرکار را گرفت، سوال مهمی است اما مساله مهم‌تر در موضوع تحولات مدیریتی صندوق بازنشستگی کشوری که نگرانی افکارعمومی را هم دربر داشته، این است که شفاف‌سازی مدیر جوان منافع چه کسانی را در خطر قرار داده بود که همه انرژی خود را برای برکناری وی به‌کار گرفتند؟ پاسخ به این سوال هم سخت است و هم سهل. برای پاسخگویی به این سوال باید به سراغ سه اقدام مهم مدیرعامل جوان رفت؛ اولین اقدام وی شفاف‌سازی حقوق و دستمزد مدیران عامل بود که نشان می‌دهد حقوق دریافتی برخی مدیران طی یک‌سال حتی به 600 میلیون تومان می‌رسد (ماهانه حدود 50 میلیون تومان)، دومین اقدام وی شفاف‌سازی مدارک تحصیلی مدیران هلدینگ‌ها و شرکت‌های زیرمجموعه بود که نشان می‌داد برخی مدیران این مجموعه حساس با وجود اینکه باید در حوزه‌های مالی تخصص داشته باشند، کارشناسی ادبیات، فلسفه، جغرافیا، تاریخ و... بودند. سومین شفاف‌سازی صورت‌های مالی هلدینگ‌ها و شرکت‌های تابعه بود که نشان می‌داد مدیران این هلدینگ‌ها برخی شرکت‌ها را با مدیریت خودمانی عملا به ورشکستگی و زیان‌دهی کشانده‌اند. لذا برکناری این مدیر جوان بیش از آنکه امری فنی و تخصصی باشد، نشان می‌دهد صندوق‌های بازنشستگی که با سرمایه مادی و معنوی هزاران بازنشسته تهیه شده شده، عملا حیاط‌خلوت مدیران دولتی و مدیران سفارشی است و هیچ شفافیتی را برنمی‌تابد.
از 113 شرکت صندوق بازنشستگی چه می‌دانید؟
طبق اطلاعاتی که در وب‌سایت صندوق بازنشستگی کشوری منتشرشده، این صندوق در حال حاضر 113 شرکت کنترلی و مدیریتی در زیرمجموعه خود دارد که در قالب پنج هلدینگ بخش انرژی، بخش مالی، غذایی و دارویی، عمران و ساختمان و هلدینگ صنایع، معادن و گردشکری فعالیت می‌کنند.
1- هلدینگ بخش انرژی
شرکت سرمایهگذاری صندوق بازنشستگی کشوری (صباانرژی) هلدینگ بخش انرژی صندوق بازنشستگی کشوری است که 24 شرکت (10 شرکت بورسی) و 14 شرکت غیربورسی دارد. از مجموع 24 شرکت مذکور، 10 شرکت کنترلی (دارای حداکثر کرسی هیات‌مدیره) و 14 شرکت نیز مدیریتی (دارای اقلیت کرسی هیات‌مدیره) است. شرکت پتروشیمی جم، شرکت صبافولاد خلیج‌فارس، شرکت گسترش‌تجارت پارس سبا، شرکت لوله‌سازی اهواز، شرکت پلی‌پروپیلن جم، شرکت خدمات‌گستر صباانرژی، شرکت ارزش‌آفرینان تجارت صبا، شرکت فولاداکسین خوزستان و پتروشیمی اصفهان ازجمله شرکت‌های بزرگ این گروه است. براساس صورت مالی هلدینگ در پایان سال مالی 97، دارایی شرکت سرمایهگذاری صندوق بازنشستگی کشوری 6.6 هزار میلیارد تومان بوده است.
2- هلدینگ مالی
شرکت گروه مدیریت ارزش سرمایه هلدینگ بخش مالی صندوق بازنشستگی کشوری است که 9 شرکت (دو شرکت بورسی و هفت شرکت غیربورسی) در زیرمجموعه خود دارد. شرکت نوآوران مدیریت سبا، موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا، واسپاری آتیه صبا، شرکت بیمه ملت، خدمات پشتیبان صندوق بازنشستگی کشوری، شرکت تامین سرمایه امین، کارگزاری صباجهاد، موسسه حسابرسی صندوق بازنشستگی و شرکت سرمایهگذاری و خدمات مدیریت صندوق 9 شرکت زیر هم شرکت‌های تابعه این هلدینگ بوده و همچنین بیمه ملت، بیمه البرز، بیمه دانا، گروه صنایع بهشهر ایران و تامین سرمایه امین، پنج شرکت مدیرتی این هلدینگ هستند. در پایان سال مالی 96 دارایی این هلدینگ حدود هزار و 105 میلیارد تومان بوده است.
3- هلدینگ غذایی و دارویی
سرمایهگذاری صبا جهاد هلدینگ غذایی و دارویی صندوق بازنشستگی کشوری است که 14 شرکت (یک شرکت بورسی و 13 شرکت غیربورسی) در زیرمجموعه خود دارد. شرکت صنایع شیر ایران (پگاه)، شرکت پیچک، شرکت جبل دماوند صبا، شرکت حمل‌ونقل جاده‌ای داخلی فجر جهاد، شرکت فرآورده‌های شیلاتی بندرعباس، شرکت آتیه پگاه، شرکت صنایع لبنی اراک (صلا)، شرکت مجتمع طیور فارس، شرکت آبزی فرآیند بوشهر و شرکت بازرگانی پدیده نیکان صبا 11 شرکت زیرمجموعه این هلدینگ است که شرکت صنایع شیر ایران (پگاه) خود ۲۹ زیرمجموعه تولیدی دارد.
4- هلدینگ عمران و ساختمان
شرکت عمران و ساختمان تراز پی‌ریز هلدینگ عمران و ساختمان صندوق بازنشستگی کشوری است که در زیرمجموعه خود هفت شرکت غیربورسی دارد. ازجمله شرکت‌های زیرمجموعه این هلدینگ می‌توان به شرکت‌های عمارت هشتم شرق، شرکت فن‌آوران تراز پی‌ریز، شرکت سازه پی‌ریز، شرکت محراب عمران تهران و شرکت بازرگانی ترازان پی‌ریز اشاره کرد. مجموع دارایی این هلدینگ در نیمه اول سال 97 حدود 701 میلیارد تومان بوده است.
5- هلدینگ صنایع و معادن و گردشکری
شرکت سرمایهگذاری آتیه‌صبا هلدینگ صنایع و معادن و گردشکری صندوق بازنشستگی کشوری است که طبق اطلاعات وب‌سایت شرکت و اطلاعات سامانه کدال، در حال حاضر 59 شرکت (شامل 9 شرکت بورسی و 50 شرکت غیربورسی) در زیرمجموعه خود دارد. در حوزه جهانگردی و گردشگری ازجمله شرکت‌های مدیریتی هلدینگ می‌توان به شرکت‌های سرمایهگذاری ایرانگردی و جهانگردی، شرکت خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی پرشین‌گلف، شرکت توسعه دهکده آب‌درمانی محلات و شرکت آرین‌پارسه اشاره کرد. در حوزه صنعت و معدن، شرکت‌های این هلدینگ شامل شرکت آپاداناسرام، هلدینگ تجارت الکترونیک پیشگامان آتیه صبا، شرکت بازرگانی نوین‌کاسپین آتیه صبا، شرکت سرمایهگذاری و توسعه صنایع لاستیک (مجتمع نخ‌تایر صبا)، شرکت مجتمع معادن مس تکنار، شرکت صدر معادن ایرانیان، صنایع کاغذسازی قائمشهر، شرکت تولیدی تجهیزات ایمنی، کارخانه سیمان یاسوج و شرکت سرمایهگذاری گروه صنعتی ملی است.
همچنین شرکت بین‌المللی بازرگانی صنعت‌پاک آتیه صبا، شرکت آزادراه امیرکبیر، شرکت آزادراه تبریز-ارومیه، آزادراه شرق سپاهان، شرکت گلف‌اجنسی ایران، شرکت ملی نفتکش ایران، شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران و شرکت هواپیمایی آسمان ازجلمه شرکت‌های مهم بخش حمل‌ونقل این هلدینگ هستند. در بخش شرکت‌های غیرمدیریتی این هلدینگ نیز شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، سیمان اردستان، گروه صنعتی رنا، کاشی و سرامیک سعدی، پشم شیشه ایران و سیمان ساوه نیز از شرکت‌های مهم هلدینگ هستند. در این گروه نیز دارایی هلدینگ در نیمه اول سال 97 بیش از 1.7 هزار میلیارد تومان بوده است.
آژیر خطر کاهش نسبت پشتیبانی در صندوق بازنشستگی
یکی از شاخص‌هایی که وضعیت جمعیتی صندوق‌های بیمه‌ای را به‌خوبی ترسیم می‌کند، شاخص نسبت پشتیبانی است. براساس تعاریف بین‌المللی، شاخص نسبت پشتیبانی عبارت است از تقسیم تعداد بیمه‌شدگان اصلی بر تعداد مستمری‌بگیران بر حسب پرونده. طبق پژوهش‌های انجام‌شده، اگر شاخص پشتیبانی به کمتر از 6.37 نفر تقلیل پیدا کند، صندوق‌های بازنشستگی قادر نخواهند بود براساس منابع نقدی حاصل از دریافت حق بیمه به تعهدات قانونی خود عمل کنند و اگر این شاخص به کمتر از 5.35 نفر برسد، پرداخت تمامی تعهدات به‌ویژه بدهی‌های دولت نیز کفاف مصارف صندوق‌های بازنشستگی را نخواهد داد. در این زمینه بررسی‌ها نشان می‌دهد صندوق بازنشستگی کشوری پس از صندوق تامین اجتماعی، دومین صندوق بزرگ بازنشستگی ایران است که در سال 97 تعداد بیمه‌شده اصلی این صندوق یک‌میلیون و 376 هزار نفر و تعداد مستمری‌بگیران این صندوق یک‌میلیون و 277 هزار نفر بوده است. بر این اساس شاخص نسبت پشتیبانی در این صندوق به عدد یک نفر رسیده است که نشان می‌دهد صندوق به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند برای پرداخت مستمری بازنشستگان فقط به منابع ورودی بیمه اکتفا کند.
قابل ذکر است با بلوغ صندوق‌های بازنشستگی اغلب صندوق‌ها با افزایش تعداد مستمری‌بگیران به سمت این وضعیت حرکت می‌کنند، لذا کاهش نسبت پشتیبانی امری گریزناپذیر است. در این زمینه مدیران و مسئولان صندوق‌ها از ابتدای شروع کار صندوق‌ها اقدام به سرمایهگذاری ذخایر صندوق در حوزه‌های سودده می‌کنند. با این حال مساله قابل‌تامل درمورد صندوق بازنشستگی کشوری که البته در مورد اغلب 18 صندوق بازنشستگی صنفی و غیرصنفی کشور هم صدق می‌کند، این است که این صندوق‌ها عملا تبدیل به حیاط‌خلوت مدیران دولتی و سفارشی شده و به‌جز برخی شرکت‌های حوزه انرژی و معادن، اغلب شرکت‌های این صندوق‌ها شرکت‌هایی زیان‌دهی هستند که در قالب رد دیون دولتی به صندوق واگذار شده‌اند. بر این اساس، در شرایط فعلی که صندوق به بلوغ رسیده و نسبت پشتیبانی به‌شدت کاهش یافته، سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی صندوق به‌جای آنکه نقدینگی لازم را برای پرداخت مستمری به بازنشستگان را فراهم کند، عملا حیاط‌خلوتی برای پرداخت حقوق‌های نجومی برای مدیران سفارشی شده و کمترین عایدی برای بازنشستگان یعنی مالکان واقعی این سرمایه‌های مادی و معنوی را ندارد.
21 نفر به‌اندازه 2400 نفر حقوق می‌گرفتند
یکی از اقدامات قابل تقدیر سیدمیعاد صالحی، مدیرعامل سابق صندوق بازنشستگی، افشای اطلاعات حقوق و دستمزد دریافتی اعضای هیات‌مدیره پنج هلدینگ صندوق بازنشستگی است. مرور اطلاعات افشاشده نشان می‌دهد در حالی که طی سال 98 میانگین حقوق بازنشستگان صندوق بازنشستگی کشوری در ماه به حدود دومیلیون تومان (براساس اظهارنظر مدیرعامل صندوق) هم نمی‌رسد، با این حال بررسی جزئیات حقوق دریافتی مدیران پنج هلدینگ صندوق نشان می‌دهد خالص دریافتی (پس از کسر مالیات و حق بیمه، تعهدات و...) 21 عضو هیات‌مدیره هلدینگ‌ها درمجموع بیش از 3.6 هزار میلیارد تومان بوده است. برای تصور درشتی این رقم کافی است بدانیم با لحاظ حقوق یک‌میلیون و 517 هزار تومانی وزارت کاری در سال 98، این میزان پرداختی به 21 مدیر برابر حقوق و دستمزد 2400 کارگر است.
در بین دریافت‌کنندگان حقوق‌های نجومی، دریافتی خالص ولی آذروش، مدیرعامل و نایب‌رئیس هیات‌مدیره هلدینگ سرمایهگذاری آتیه صبا حدود 648 میلیون تومان بوده است. پس از آذروش، دریافتی علی‌محمد علیخان‌زاده رئیس هیات‌مدیره همین هلدینگ در پایان سال 97 بیش از 535 میلیون تومان، مهدی اکبرپور با دریافت 346 میلیون تومان در رتبه سوم، محمدرضا رستمی با دریافت 276 میلیون تومان در رتبه چهارم، مسعود حسین‌زاده‌وجدانی با دریافت 263 میلیون تومان در رتبه پنجم، علی رومی با دریافت 253 میلون تومان در رتبه ششم، سیدمسعود نصرآزادانی با دریافت 232 میلیون تومان در رتبه هفتم، محمود طهماسبی‌کهیانی با دریافت 231 میلیون تومان در رتبه هشتم، سیدعلیرضا میرنیا با دریافت 223 میلیون تومان در رتبه نهم و حجت‌الله اسماعیلی با دریافت نزدیک به 222 میلیون تومان در رتبه دهم قرار داشته‌اند. همچنین براساس این اطلاعات، درمجموع دریافتی 13 نفر از اعضای هیات‌مدیره پنج هلدینگ صندوق بازنشستگی کشوری بیش از 100 میلیون تومان در یک‌سال بوده است.
68 میلیارد تومان حقوق سالانه مدیران صندوق!
همان‌طور که گفته شد، صندوق بازنشستگی کشوری 113 شرکت در زیرمجموعه خود دارد، حال با احتساب پنج عضو هیات‌مدیره (موظف و غیرموظف) برای هر شرکت، تعداد اعضای هیات‌مدیره کل شرکت‌ها 565 نفر خواهد بود. بر این اساس، اگر میانگین حقوق ماهانه هر عضو هیات‌مدیره (موظف و غیرموظف) را به‌طور میانگین معادل 10 میلیون تومان در نظر بگیریم، این صندوق سالانه فقط به مدیران خود نزدیک به 68 میلیارد تومان حقوق و دستمزد خواهد داد که با حقوق پایه سال 98، برابر با دریافتی 44 هزار کارگر است. در نگاه اول این ضرب و تقسیم شاید ساده‌اندیشی باشد، اما با توجه به اینکه برخی شرکت‌های صندوق بازنشستگی که اتفاقا به شیوه رد دیون دولتی هم به این صندوق واگذار شده و در حال حاضر زیان‌ده هستند، عدم واگذاری این شرکت‌ها دریافت حقوق‌های نجومی را توجیه می‌کند.
