پایش تعهدات دولت در بخش بانکی
رئیس امور پایش تعهدات دولت و تجهیز منابع سازمان برنامه و بودجه کشور گفت: با راه‌اندازی سامانه جامع مدیریت تضامین دولت، امکان رصد و پایش تعهدات دولت به‌ویژه در بخش بانکی برای دولت فراهم می‌شود.
به گزارش اقتصادآنلاین، مطابق ماده (5) مصوبه هیأت وزیران موضوع آیین‌نامه اجرایی بند «ت» ماده (8) قانون برنامه ششم توسعه، «سامانه جامع مدیریت تضامین دولت» توسط سازمان برنامه و بودجه کشور ایجاد شده و باید برای صدور هر گونه تضمینی که به عهده دولت جمهوری اسلامی ایران است، فرایندهای کاری از طریق این سامانه انجام شود. از مزایای ایجاد این سامانه میتوان به مدون‌کردن تمام فرایندها، کنترل سقف تضامین، جلوگیری از انباشت بدهی‌های دولت به ویژه به بانک‌ها و امکان پیگیری انجام تعهدات دستگاه‌های اجرایی را که سازمان برنامه و بودجه کشور به نیابت از دولت ضمانت آنها را انجام داده است و همچنین ارتباط با اخذ مجوزهای برخط از سایر سامانه‌ها از قبیل سامانه شورای اقتصاد، سامانه سماد وزارت امور اقتصادی و داریی و استعلام وضعیت تسهیلات از سامانه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد. در ارتباط با راه‌اندازی سامانه جامع مدیریت تضامین دولت که از اهداف مهم آن ساماندهی تضامین دولت در بخش‌های مختلف از جمله منابع و تسهیلات برای اجرای طرح‌های عمرانی، خرید تضمینی محصولات کشاورزی و ... است با مژگان خانلو، رئیس امور پایش تعهدات دولت و تجهیز منابع سازمان برنامه و بودجه کشور گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
مبنای قانونی ایجاد سامانه جامع مدیریت تضامین دولت را به اختصار توضیح دهید؟
طبق ماده (5) مصوبه هیأت وزیران موضوع آیین‌نامه اجرایی بند «ت» ماده (8) قانون برنامه ششم توسعه، «سامانه جامع مدیریت تضامین دولت» توسط سازمان برنامه و بودجه کشور ایجاد شده و باید برای صدور هر گونه تضامینی که به عهده دولت جمهوری اسلامی ایران است از جمله؛ تضامین بابت اخذ تسهیلات داخلی و خارجی، تضامین بابت انتشار انواع اوراق مالی اسلامی، تضامین دولت به بخش خصوصی بابت طرح های مشارکت عمومی-خصوصی و سایر تضامین بر عهده دولت مبتنی بر قوانین و مقررات، فرایندهای کاری از طریق این سامانه انجام شود.
به همین دلیل از این پس، صدور هر گونه تضامین توسط سازمان برنامه و بودجه کشور خارج از گردش کار در سامانه یادشده امکان‌پذیر نخواهد بود و به استناد بند «س» تبصره (5) قانون بودجه سال 1398 کل کشور نیز ایجاد طلب جدید از دولت در صورتی مجاز خواهد بود که از قبل تعهد و تضمین آن با مبنای قانونی توسط سازمان برنامه و بودجه کشور صادر شده باشد؛ بنابراین در صورتی که هر مرجع دیگری به غیر از سازمان برنامه و بودجه کشور نسبت به صدور تضامین اقدام کنند، فاقد وجاهت قانونی است.
یکی از اهداف بهره برداری از سامانه جامع مدیریت تضامین دولت، ایجاد پایگاه اطلاعاتی جامع از تضامین صادر شده است، فرایند انجام کار در این سامانه چگونه است و برای صدور تضامین چه مراحلی باید طی شود؟
حصول اطمینان از عدم افزایش سقف بدهی‌های دولت و شرکت‌های دولتی نسبت به شاخص مندرج در قانون برنامه ششم توسعه کشور، به نحوی‌که ایجاد هرگونه تعهد جدید توسط دستگاه‌های اجرایی صرفاً با اخذ تأییدیه و در سقف مجاز امکان‌پذیر باشد، از اهداف این سامانه است. باید یادآوری کنم، ایجاد تعهد جدید بدون اخذ مجوز از سامانه یادشده ممنوع است و تمام تضامین صادره بر عهده دولت باید در سامانه یادشده، درج شود. در واقع، با بهره‌برداری از این سامانه انتظار می‌رود بانک اطلاعاتی جامعی از تمام تضامین صادره به عهده دولت قابل دسترس باشد که امکان تصمیم‌گیری صحیح دولت برای حمایت در بخش‌های مختلف از جمله خرید تضمینی محصولات کشاورزی، تضمین تسهیلات مرتبط با طرح‌های عمرانی کشور و سایر موارد را فراهم می‌سازد.
در خصوص فرایند کلی گردش کار سامانه برای صدور تضامین هم به طور خلاصه باید بگویم که این مراحل شامل: ارسال درخواست صدور تضمین از سوی دستگاه اجرایی، بررسی و تایید درخواست توسط امور بخشی مربوطه با تعیین بار مالی، بررسی و تایید درخواست توسط معاونت بخشی مربوطه، بررسی و تایید درخواست توسط امور پایش تعهدات دولت و تجهیز منابع، و امور تلفیق و هماهنگی برنامه و بودجه، تایید معاونت اقتصادی و هماهنگی برنامه و بودجه ، تایید رییس سازمان برنامه و بودجه کشور، صدور تضمین از طریق سامانه و اقدامات پس از صدور تضمین، می‌شود این نکته را هم باید عنوان کنم که اخذ تاییدیه در تمام مراحل برحسب مورد الزامی است.
برای ثبت اطلاعات در سامانه جامع مدیریت تضامین دولت که توسط امور پایش تعهدات دولت و تجهیز منابع سازمان برنامه و بودجه کشور طراحی شده است، کاربران دستگاه‌های اجرایی باید چه اقدام‌هایی را انجام دهند؟
سامانه جامع مدیریت تضامین دارای سه بخش اصلی تضمین بار مالی ناشی از اعطای تسهیلات، تضمین بار مالی ناشی از انتشار انواع اوراق مالی اسلامی و سایر تضامین برعهده دولت است که در مرحله اول قسمت تسهیلات سامانه به بهره‌برداری رسیده است و دستگاه‌های اجرایی در نخستین اقدام بعد از ورود به سامانه، نسبت به ثبت درخواست دریافت تسهیلات ( مشخص کردن نوع تسهیلات؛ ریالی و ارزی) اقدام می‌کنند و پس از آن نوع طرح تعیین می‌شود که شامل طرح‌های انتفاعی و غیرانتفاعی می‌شود. مرحله بعد، ارائه جزئیات درخواست تسهیلات بوده که تعیین مضمون‌عنه( شخص حقیقی یا حقوقی‌که مدیون اصلی است) را دربر می‌گیرد که این قسمت به سه حالت دستگاه متقاضی، دستگاه خصوصی غیردولتی و اشخاص حقیقی تقسیم می‌شود.
در ادامه، کاربران باید به درج اطلاعات مربوط به بانک ذینفع یعنی بانکی که تضمین‌نامه به نفع آن صادر می‌شود و ارائه مشخصات طرح، مستندات و مجوزها اقدام کنند.
آیا این سامانه می‌تواند در جلوگیری از از انباشته شدن بدهی دولت به خصوص به بانک‌ها تاثیرگذار باشد؟
امور پایش تعهدات دولت و تجهیز منابع ماموریت‌هایی را در حوزه مدیریت صحیح تعهدات دولت بر عهده دارد که این ماموریت‌ها را می‌توانیم بصورت خلاصه در بخش‌های زیر طبقه‌بندی کنیم:
-بررسی، شفاف‌سازی و پایش تعهدات و مطالبات دولت.
-طراحی، راه اندازی و اجرای سامانه کنترل بدهی‌ها و تعهدات عمومی دولت در سطح ملی به‌منظور حصول اطمینان از کنترل بدهی‌های دولت.
- بررسی، اعلام نظر و صدور تضامین بدهی ها و تعهدات داخلی و خارجی دولت.
- مدیریت انتشار انواع اوراق مالی اسلامی و رصد بازپرداخت به موقع تعهدات در خصوص اصل و سود اوراق منتشره و انجام هماهنگی و اقدامات لازم در راستای استفاده دستگاه‌های اجرایی از اوراق مالی اسلامی.
- هماهنگی با وزارت امور اقتصادی و دارایی در خصوص انتشار اوراق مالی اسلامی بر اساس ضوابط قانونی.
همانگونه که می‌دانید بخش قابل توجهی از تعهدات دولت را تعهدات ناشی از تضامین دولت تشکیل داده‌اند. سامانه تضامین تلاش می‌کند با مدون کردن تمام فرایندها و همچنین کنترل سقف تضامین و رصد بازپرداخت به موقع تعهدات ناشی از ارایه پس از صدور، از انباشت بدهی های دولت بویژه به بانک‌ها جلوگیری بعمل آورده و امکان پیگیری انجام تعهدات دستگاه های اجرایی را که سازمان به نیابت از دولت ضمانت آنها را انجام داده، فراهم کرده و موجب آگاه‌سازی سازمان در برنامه‌ریزی صحیح جهت مدیریت دیون دولت و ایجاد تعهدات جدید می‌شود.
همچنین پیش‌بینی صحیح اعتبار ردیف‌های بودجه‌ای برای سنوات آتی از قبیل بازپرداخت اصل و سود اوراق، تعهدات بین‌المللی و بازپرداخت تعهدات به سیستم بانکی و میزان قابل انتشار انواع اوراق مالی اسلامی در سنوات آتی با توجه به ظرفیت‌های مالی موجود در کشور از قابلیت های سامانه استفاده خواهد شد. درخصوص مزایای دیگر این سامانه باید گفت که با بهره‌گیری از سامانه مدیریت تضامین، امکان مدیریت تعهدات ارزی دولت در حوزه تضامین برای دولت فراهم می‌شود و در نهایت اینکه این سامانه با استفاده از ظرفیت‌های موجود، وضعیت اعتباری متقاضیان صدور تضمین را پیش از صدور تضمین مورد ارزیابی قرار داده و در بررسی خود ترتیب اثر می‌دهد.
در این سامانه وضعیت اعتباری متقاضیان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. نحوه این ارزیابی و اقدام‌هایی که در سامانه انجام می‌گیرد، چگونه است؟
وضعیت اعتباری شخص بیانگر اهلیت اعتباری و تمایل به بازپرداخت اقساط تسهیلات دریافتی توسط شخص و به طور کلی رفتار بازپرداختی وی بوده و با استفاده از سابقه گذشته رفتار اعتباری مشتری به تعیین رفتار احتمالی او در آینده می پردازد. به عبارتی با نگاهی اجمالی به نمره اعتباری شخص میتوان وضعیت اعتباری وی را مشخص کرد.
پیش از این در سازمان، بررسی اعتباری متقاضی (حقیقی و حقوقی) به صورت مشخص وجود نداشت. با بررسی‌هایی که صورت گرفت و نیازی که به این موضوع در فرایند بررسی درخواست متقاضی احساس شد، اقداماتی انجام گرفت که یکی از این اقدامات استفاده از ظرفیت شرکت رتبه‌بندی اعتباری ایران جهت استفاده از گزارش‌های اعتباری متقاضی شرکت یادشده است. سازمان برنامه و بودجه کشور با شرکت رتبه‌بندی اعتباری ایران در حال انعقاد قراردادی است که به موجب این قرارداد، سامانه می‌تواند از گزارش‌های اعتباری موجود استفاده و نسبت به سوابق و وضعیت فعلی افراد متقاضی، آگاهی کسب کند. همچنین سازمان با همکاری بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تلاش است تا دسترسی سامانه تضامین را به اطلاعات تسهیلات و تعهدات تضمین‌شده دولت از طریق سامانه‌های آن بانک فراهم کند.
نحوه تبادل اطلاعات سامانه جامع مدیریت تضامین دولت با سایر سامانه‌ها در سطح سازمان و کشور به چه صورت بوده و به طور کلی نقش این سامانه برای کاهش اقدامات موازی در دستگاه‌های اجرایی از منظر پنجره واحد خدمات الکترونیک چیست؟
در طراحی سامانه توسط این سازمان تلاش شد که تمام استعلامات لازم از قبیل نحوه ثبت اطلاعات بدهی در سامانه سماد وزارت امور اقتصادی، وضعیت اعتباری متقاضی، وضعیت اعتبار طرح تملک دارایی، مجوز شورای اقتصاد و سایر موارد مشابه بدون نیازبه ورود اطلاعات مجدد توسط متقاضی از سامانه‌های موجود در سطح سازمان برنامه یا سایر دستگاه‌های اجرایی بصورت برخط استعلام شود و در حقیقت ما بدنبال ایجاد یک پنجره واحد برای ثبت درخواست متقاضیان بوده‌ایم و تلاش کردیم که تا حد امکان از انجام امور موازی جلوگیری شود. به همین منظور سازمان برنامه و بودجه کشور در تلاش است به منظور تکمیل پایگاه اطلاعات لازم با همکاری دستگاه‌های اجرایی از جمله وزارت امور اقتصاد و دارایی در قالب سامانه سماد و سامانه اوراق دولت که به تازگی توسط وزارت یادشده در حال طراحی و اجرایی شدن است و همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در قالب سامانه تسهیلات و تعهدات(سمات) اقدامات لازم را انجام دهد. در سطح داخلی سازمان نیز هماهنگی‌های لازم در خصوص اخذ استعلام از مصوبات شورای اقتصاد و سامانه جامع بودجه انجام شده است. در نهایت لازم به ذکر است که تمام اقدامات و سوابق ثبت شده دستگاه‌های اجرایی در سامانه تضامین کمک می‌کند تا تصویری شفاف از عملکرد دستگاه‌ها داشته باشد و وضعیت آنها را در تصمیمات سازمان لحاظ کند.
سامانه جامع تضامین دولت چه نوآوری و دستاوردهایی را در زمینه مدیریت تضامین دولت به همراه داشته است؟
تمام مواردی که پیش از این بیان شد به نوعی دستاوردهایی بودند که تلاش شده در سامانه جامع مدیریت تضامین دولت ارائه شود. اما اگر بخواهیم به صورت خلاصه به نوآوری‌های سامانه تضامین اشاره کنیم، برای نمونه میتوان این موارد را مطرح کرد:
-سیستمی کردن تمام فرایندهای مرتبط با مدیریت تضامین دولت اعم از درخواست، بررسی درخواست تضمین، صدور تضمین، ابلاغ و اطلاع‌رسانی تضامین صادر شده به ذینفع و متقاضی تضمین، اصلاح تضمین و درخواست مطالبه وجه توسط ذینفع تضمین.
-ایجاد پایگاه اطلاعاتی جامع از تضامین صادر شده به منظور تسهیل در مدیریت تضامین دولت.
-بررسی وضعیت اعتباری متقاضی در زمان بررسی درخواست با استفاده از اطلاعات سوابق متقاضی.
-امکان رصد اطلاعات مرتبط با تضمین پس از صدور آن نظیر وضعیت تسهیلات و وضعیت اوراق مالی اسلامی منتشره جهت مدیریت و پایش وضعیت آن.
-تهیه فرم‌های استاندارد برای همه تضامین دولت که موجب می‌شود بسیاری از پارامترهای لازم و ضروری که باید در متن تضمین نامه وجود داشته باشند به دلایل مختلف از قلم نیفتاده و در متن تضمین‌نامه درج شوند.
-دسترسی سیستمی به مجوزهای مورد نیاز حسب مورد، نظیر مصوبات شورای اقتصاد.
چگونه میتوان به سامانه جامع مدیریت تضامین دسترسی پیدا کرد؟
سامانه جامع مدیریت تضامین دولت از طریق وبسایت سازمان برنامه و بودجه قابل دسترسی بوده و تمام اشخاصی که به موجب قانون و مقررات سازمان مکلف است به نمایندگی از دولت به درخواست آنها تضمین صادر کند، با همراه داشتن نام کاربری و گذرواژه دریافت شده، به سامانه مراجعه کرده و درخواست خود را مطابق با راهنمای سامانه (که در سامانه موجود است) تکمیل و ارسال کنند. همچنین افراد می‌توانند با استفاده از آدرس https://tazamin.mporg.ir به صورت مستقیم به صفحه اصلی سامانه مراجعه نمایند.
