چرا اقتصاد ایران ضعیف است؟

سال ۹۷ سال مهمی در تاریخ اقتصادی ایران پس از انقلاب است. انتظار بر آن بود که در آستانه ۴۰ سالگی انبانی از تجربه، از سعی و خطاهای گذشته و اقدامات درست و نادرست در طی ۴ دهه در سیستم سیاست گذاری کشور جمع آمده باشد. و با دانش ناشی از این تجربه کمتر شاهد تکرار سیاست های غلط و ضد توسعه ای باشیم.

سال 97 از این جهت سال مهمی در تاریخ اقتصادی پس از انقلاب است که متاسفانه نشان دادیم سیستم سیاست گذاری ما هیچکدام از این مزیت های ناشی از انباشت تجربه و ایجاد دانش 40 ساله را یا در اختیار ندارد یا استفاده نمی کند، که البته نتیجه هر دو یکی است

اما درس هایی که در حوزه سیاست گذاری اقتصادی نیاموختیم:

رانت ارز ترجیحی نصیب مصرف کننده نمی شود

سوالی که مردم باید از سیاستگذار بپرسند این است که چرا دوباره اشتباه برقرار کردن ارز ترجیحی تکرار شد؟ و چرا آن را ادامه می دهید؟

هیچ یارانه ای که در بودجه دقیقا مصوب نشده (یارانه پنهان) نباید وجود داشته باشد

ما آموخته بودیم "هیچ یارانه ای که در بودجه دقیقا مصوب نشده نباید وجود داشته باشد". هم اکنون در اقتصاد کشور حدود 82 میلیارد دلار یارانه پنهان پرداخت می کنیم که دو برابر بودجه عمومی کل کشور و 20 برابر یارانه های نقدی سالانه است.

سوالی که اینجا باید از سیاستگذار ایرانی پرسید این است: دولتی که پول ندارد عمران و توسعه کشور را انجام دهد و چند سال است حتی به پیمانکاران خود چند ده هزار میلیارد تومان بدهکار است چگونه از چنین حجم بزرگی از هدررفت منابع چشم پوشی می کند؟ آیا اسم این حکمرانی است؟

ارزان کردن واردات (خصوصا در کالاهای اساسی) به ضرر تولید داخلی است

ارایه سوبسید ارزی به واردات کالاهای اساسی سبب ساز مصرف بیش از حد این کالاهای وارداتی در داخل و عدم امکان رقابت تولید داخلی این کالاها با نمونه خارجی می شود. آیا واردات گوسفند زنده با هواپیما هنر است؟

رکود خطرناکتر از تورم است

باید از سیاست گذار اقتصادی کشور پرسید راهکارش برای رکود فراگیر، رشد اقتصادی نزدیک صفر در سال 97 و تغییر مسیر رشد اقتصادی منفی 3 تا 6 درصدی در سال 98 چیست؟

باید تعادلی میان مصرف و سرمایه گذاری وجود داشته باشد

وقتی منابع سرمایه گذاری را صرف مصرف جاری می کنیم یعنی یارانه پنهان می دهیم تا مردم مثلا بیشتر بنزین بسوزانند یا سویای آرژانتینی بخورند در حال از بین بردن آینده کشور به نفع مصرف بیشتر در زمان حال هستیم. ما ایران را مدیریت نمی کنیم، در حال مصرف کردن ایران هستیم! این روش سیاست گذاری توان تمدنی ایران در دهه های آتی را از بین می برد.

از سیاست گذاران عزیز باید پرسید دقیقا استراتژی متعادل کننده مصرف حال و مصرف آینده (یعنی همان سرمایه گذاری فعلی) چیست؟ آیا مصرف حداکثریِ همه منابعی که داریم در نقطه فعلی در تاریخ کشور امری بهینه است؟ اگر اسم این کار پوپولیسم افسارگسیخته نیست پس چیست؟

سیاست های ممنوعیت ساز کارایی را مخدوش می کند

 می دانستیم که  سیاست های مبتنی بر ممنوعیت، کارایی را مخدوش کرده و معمولا به اهدافشان نمی رسند اما دوباره در سال 97 بزرگترین کاری که کردیم ایجاد ممنوعیت و محدودیت بود.

در تحریم ها، بودجه عمود خیمه کشور است

اگر دچار کسری بزرگی در بودجه بشویم قطعا در برابر تحریم ها شکست خواهیم خورد. اما متاسفانه بودجه سال 98 به نحوی نوشته شد که در دل خود کسری حداقل 100 هزار میلیارد تومانی دارد

کسری بودجه باعث تورم می شود. تورم در شرایط رکودی فعلی می تواند به ابر تورم منجر شود. از سیاستگذار اقتصادی باید پرسید که برنامه اش برای کسری بودجه آن هم در شرایط تحریمی که ممکن است درآمدهای نفت بسیار بیشتر از پیش بینی ها کاهش یابد چیست؟

در تحریم ها مدیران جسور و با انگیزه میخواهد

اولا چینش کابینه به نحوی بود که عملا متوسط سن کابینه نسبت به کابینه قبلی تفاوت چندانی نکرد و یکی از پیرترین کابینه های جهان را داریم. ثانیا با اقدامات قضایی و امنیتی مدیران را چنان ترسانده ایم که هیچ کس جرات انجام کار درستی که به نفع کشور است، اما طبیعتا منافع عده یا بخش کوچکی را تهدید می کند، ندارد. پس نه تنها انگیزه برای انجام کار درست و اصلاحات اساسی ایجاد نکرده ایم بلکه انگیزه انجام کارهای روزمره را هم گرفته ایم!

امیدواریم در آستانه سال نو شاهد معجزه ای در سیاست گذاری اقتصادی کشور باشیم که کار از تجربه و دانش و آموختن گذشته است و البته معجزه هم کم ندیده ایم!