احتمال همکاری مستقیم ایران با ایفاد

به گزارش اقتصادآنلاین، لیلا مرگن در شرق نوشت: ایران یکی از اعضای مؤسس صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی (ایفاد) بوده و از بنیان‌گذاران این صندوق است، اما تاکنون نه‌تنها نتوانسته به نقش‌هایی که در صندوق پذیرفته، عمل کند، بلکه از امکانات این صندوق نیز به‌درستی استفاده نکرده است، به‌همین‌دلیل نمایندگان ایران در نشست اخیر رم، به‌دنبال تعریف راهکارهای جدید برای همکاری با ایفاد بودند. به این بهانه با محمدحسین عمادی، نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در فائو گفت‌وگو کردیم. او می‌گوید: ایران می‌تواند نقشی بسیار جدی نه به‌عنوان یک کمک‌کننده بلاعوض، بلکه به‌عنوان یک شریک و همکار فنی و تکنیکی با صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی داشته باشد. به اعتقاد عمادی برای بهره‌برداری مفید و مؤثر از فعالیت‌های صندوق باید فعالیت‌های دولت ایران به‌طور عموم با این صندوق هماهنگ باشد و در مذاکرات، یک طرف بتواند با صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی وارد گفت‌وگو و بحث شود که با مدیریت انطباق و بهره‌گیری و استفاده از این صندوق هماهنگ باشد. البته نماینده فائو در ایران خبر می‌دهد که در این رابطه رایزنی‌هایی آغاز شده است. مشروح گفت‌وگو با محمدحسین عمادی، نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در فائو، درباره اهمیت ایفاد و راهکارهای توسعه همکاری با این مجموعه بین‌المللی که با هدف بهبود تغذیه در خاورمیانه تأسیس شد، در ادامه می‌آید.

‌لطفا تاریخچه‌ای از ‌‌عضویت ایران در صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی (ایفاد) ارائه کنید. دلیل تشکیل این صندوق از ابتدا چه بوده است؟

ایفاد 42 سال پیش با سرمایه‌گذاری کشورهای اروپایی، آمریکا و به‌‌ویژه کشورهای نفتی (پس از افزایش شدید قیمت نفت در سال ۵۴) ایجاد شد. هدف اصلی این صندوق سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی و تأمین سرمایه به‌منظور بهبود وضعیت غذا و تغذیه در کشورهای جهان سوم و پرکردن شکاف بین کشورهای جهان بود. در سال ۱۳۵۵ کشور آمریکا پیشنهاد تشکیل این صندوق را ارائه کرد. کشورهای جهان در زمان تشکیل به سه دسته تقسیم شدند، گروه اول کشورهای توسعه‌یافته اروپایی، دسته دوم کشورهای پردرآمد نفتی و عضو اوپک و دسته سوم کشورهای فقیر و توسعه‌نیافته که عملا استفاده‌کننده از این صندوق هستند. بعد از آمریکا، ایران، عربستان، عراق و تمام کشورهای عضو اوپک از محل فعالیت‌های اوپک همراه با کشورهای اروپایی رقم بزرگی را در ایفاد سرمایه‌گذاری کردند. ایران که جزء چند کشور بنیان‌گذار این صندوق بود عملا به دلیل وقوع انقلاب اسلامی و سپس جنگ عراق و اختلاف‌های بین ایران و عربستان و کشورهای عضو اوپک، از سال ۵۷ به بعد نقش کمتری در صندوق بازی کرد و از سهمی که قول داده بود، عقب ماند و بیشتر از 10 درصد تعهد سرمایه‌گذاری صندوق را پرداخت نکرد و طبعا نقشی جدی در مدیریت و اداره این صندوق بر عهده نگرفت. حتی مقر مرکزی این صندوق که باید در تهران مستقر می‌شد (محل فعلی دفتر مرکزی بانک کشاورزی) به رم منتقل شد. نقش و سهم ایران در این صندوق به‌شدت کم‌رنگ‌ و صرفا به شرکت در انتخابات سالانه هیئت حکام این صندوق که سالی یک بار در رم تشکیل می‌شود، محدود شد. غافل از اینکه ایران به‌دلیل عضویت رسمی می‌توانست به‌عنوان عضو رسمی و با شرایط جدید از امتیازات و امکانات آن بهره‌برداری کند. ایران به‌عنوان یکی از کشورهایی است که در زمینه توسعه کشاورزی و روستایی احتیاج زیادی به استفاده از منابع مالی این صندوق دارد و هم می‌تواند کمک فنی و کارشناسی به این صندوق ارائه کند.

‌چه تحولی باید ایجاد شود تا ایران بهره‌برداری مفیدی از فعالیت‌های این صندوق داشته باشد؟

ایفاد سالانه بیش از 1.7 میلیارددلار در قالب وام با بهره بسیار کم و همچنین کمک‌های بلاعوض به کشورهای جهان سوم می‌دهد. با عنایت به اینکه در 40 سال گذشته وضعیت ایران از یک کشور نفتی سرمایه‌گذار به یک کشور درحال‌توسعه با اتکای کمتر به نفت و اتکای بیشتر به کشاورزی و توسعه روستایی تغییر پیدا کرده است، ایران می‌تواند نقشی بسیار جدی نه به‌عنوان یک کمک‌کننده بلاعوض بلکه به‌عنوان یک شریک و همکار فنی و تکنیکی با صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی داشته باشد؛ برای مثال باید گفت ایران در زمینه توسعه کشاورزی و توسعه روستایی تجارب بسیار مفیدی در 30 تا 40 سال گذشته داشته است و می‌تواند به بسیاری از کشورهای منطقه کمک فنی ارائه کند و می‌تواند بسیاری از تجارب کشورهای منطقه و کشورهای درحال‌توسعه را از طریق این صندوق در ایران به ‌کار بگیرد. به‌‌ویژه اینکه این صندوق توان و امکان وام‌دادن با بهره بسیار کم برای ایجاد مشاغل روستایی، استفاده از انرژی‌های جایگزین، ترویج روش‌های جدید کشاورزی و افزایش بهره‌وری آب و همچنین در حوزه صنایع غذایی و کشاورزی در مناطق روستایی ایران را دارد؛ بنابراین مهم‌ترین نکته و فعالیت این است که ایران از قالب یک کشور کمک‌کننده که در 40 سال گذشته هم نتوانسته است عملا تعهدات مالی خود را پرداخت کند، به یک کشور استفاده‌کننده از منابع و فعال در زمینه همکاری متقابل با صندوق توسعه کشاورزی دربیاید. این تغییر رویکرد محتاج یک نقش فعال و مفید در همکاری و توسعه متقابل و مشترک با صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی است.

‌چه وزارتخانه و سازمانی در ایران مسئول پیگیری امور صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی است و چگونه‌ می‌توان نقش فعال‌تری برای ایران در این صندوق ایجاد کرد؟

از ابتدای تشکیل این صندوق به‌دلیل اینکه تصمیم سیاست خارجی بود و ایران تعهد پرداخت بلاعوض مبلغ 140 میلیون‌دلار براساس مصوبه مجلس (در سال 1355) داده بود، وزارت امور خارجه ایران امورات این صندوق را پیگیری می‎کرد. به‌دلیل اینکه ایران کمک‌کننده بوده و می‌خواست به‌عنوان کشور عضو اوپک، ناظر و کنترل‌کننده مبالغ پرداختی و تأثیرات سیاسی در حمایت از کشورهای فقیر و رعایت و تقویت نقش سیاسی ایران در منطقه باشد، این تصمیم گرفته شد. تاکنون و در 42 سال گذشته نیز کماکان وزارت امور خارجه به‌عنوان نماینده ایران و عضو شورای حکام در جلسات سالانه این صندوق شرکت می‌کند. اما به دلیل اینکه تمامی امورات این صندوق فعالیت‌های فنی و تخصصی مرتبط با توسعه کشاورزی است، از طرف وزارت خارجه از وزارت کشاورزی خواسته شده است که نماینده دائم ایران در سازمان خواروبار کشاورزی در جلسات فنی و کارشناسی آنها شرکت کند اما طبیعی است برای بهره‌برداری مفید و مؤثر از فعالیت‌های صندوق باید فعالیت‌های دولت ایران به‌طور عموم با این صندوق هماهنگ باشد و در مذاکرات، یک طرف بتواند با صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی وارد گفت‌وگو و بحث شود که با مدیریت انطباق و بهره‌گیری و استفاه از این صندوق هماهنگ باشد.

‌آیا در این باره اقدامی انجام شده است؟

جهت بهره‌گیری و استفاده بیشتر از فعالیت‌ها، کمک‌ها، اعتبارات و وام‌های صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی در سال گذشته گفت‌وگوهایی با وزارت خارجه و سازمان‌های دیگری که در این زمینه می‌توانند کمک کنند، به‌خصوص با بانک کشاورزی و صندوق توسعه کشاورزی ایران صحبت‌هایی شده است. با رئیس صندوق و مسئولان ارشد و عالی‌رتبه این صندوق صحبت‌هایی در چند روز گذشته انجام شد تا از آنها خواسته شود دور جدیدی از مذاکرات را با ایران آغاز کنند تا شیوه‌ها و امکان تسویه‌حساب مالی و توسعه روابط و امکان بهره‌گیری بیشتر از خدمات و امکانات این صندوق به ایران اعلام شود. امیدواریم در هفته‌های آینده شاهد ارائه راه‌حل‌هایی از طریق صندوق باشیم و از طرف دیگر در ایران هم هماهنگی لازم انجام شود که زمینه‌های ارتقای سطح ارتباط و بهره‌گیری بیشتر از امکانات این صندوق فراهم شود.

‌با توجه به هدف ایفاد که ریشه‌کنی فقر از مناطق روستایی اعلام شده است، آیا افراد حقیقی و شرکت‌های غیردولتی هم می‌توانند از کمک‌های مالی ایفاد بهره‌مند شوند؟

همان‌طور که اشاره شد، ایفاد به انواع مختلف با کشورهای عضو و کشورهایی که آمادگی بهره‌گیری و استفاده از کمک‌های صندوق را دارند، می‌تواند فعالیت کند. چه از طریق دولت‌ها و سازمان‌های دولتی و چه از طریق سازمان‌های غیردولتی، بخش خصوصی و شرکت‌ها امکان این همکاری وجود دارد. طبیعی است که در چند سال گذشته نقش شرکت‌ها و سازمان‌های غیردولتی در کشورهای عضو شدت بیشتری پیدا کرده و رغبت بیشتری از سمت صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی برای همکاری با بخش‌های غیردولتی ایجاد شده است. ناگفته نماند در چند سال گذشته به‌طور محدودی بخشی از سازمان‌های غیردولتی ایران فعالیت‌هایی را با ایفاد شروع کرده‌اند. پروژه‌هایی در زمینه توسعه روستایی، فقرزدایی و توسعه کشاورزی به انجام رساندند که صرفا به‌طور مستقیم با این صندوق بوده و دولت جمهوری اسلامی نقشی در زمینه هماهنگی این پروژه‌ها نداشته است.

‌توسعه روستایی در ایران به تکمیل برخی زیرساخت‌ها مثل آب و برق و راه روستایی خلاصه می‌شود. آیا این رویکرد با شاخص‌های مدنظر مجامع بین‌المللی از جمله ایفاد همخوانی دارد؟

جمهوری اسلامی در 40 سال گذشته فعالیت‌های بسیار مفید و مؤثری در زمینه توسعه کشاورزی و توسعه روستایی داشته به‌خصوص به‌عنوان کشوری که متکی به اقتصاد نفت بوده، در چند سال گذشته اتکای خود را به نفت کمتر کرده است. نقش کشاورزی در تأمین منابع و مواد غذایی و کاهش گرسنگی در ایران از سوی فائو و سازمان برنامه جهانی غذا WFP مورد تأیید قرار گرفته است. همه اینها نشان می‌دهد که ایران می‌تواند با ایفاد وارد همکاری مستقیم و مستمری شود. ایران نه تنها به‌عنوان دریافت‌کننده وام و کمک‌های بلاعوض بلکه به‌عنوان کشوری که در منطقه آسیا قرار دارد و می‌تواند کشورهای منطقه خود به‌خصوص افغانستان، آسیای میانه و عراق را تحت پوشش کمک‌های فنی و همکاری‌های فنی خود قرار دهد، قادر به همکاری با ایفاد است. از طرف دیگر فرمول‌ها و مکانیسم‌هایی که ایران در زمینه توسعه روستایی، دسترسی روستاییان به زیرساخت‌هایی مثل برق، راه، آب و انرژی و همچنین افزایش کارایی بخش کشاورزی استفاده شده، می‌تواند در دیگر کشورهای منطقه به کار گرفته شود. فائو هم این زمینه‌ها را تأیید می‌کند. ایران می‌تواند نه‌تنها گیرنده و استفاده‌کننده از کمک‌های ایفاد باشد بلکه قادر است هماهنگ‌کننده و انتقال‌دهنده بسیاری از این کمک‌ها و تقویت‌کننده کشورهای منطقه در زمینه آموزش، مشاوره، تحقیق و کمک‌های فنی به کشورهای مربوطه باشد. ایفاد تأکید خود را بر فعالیت‌های اشتغال‌زا و مولد روستایی به‌خصوص برای جوانان گذاشته است و قطعا از تجارب مثبت ایران جهت انتقال به دیگر کشورهای منطقه استقبال خواهد کرد.

‌یکی از دستورکارهای این نشست تأثیر فناوری نوین در آینده کشاورزی بود؛ آیا ایران در این زمینه می‌تواند خدماتی به اعضای ایفاد ارائه دهد یا اینکه صرفا پذیرنده مشاوره صاحبان تکنولوژی‌های نوین جهان خواهد بود؟

چندین سال است که نقش نوآوری و خلاقیت برای ارتقای بهره‌وری در بخش کشاورزی توسط تمامی سازمان‌های توسعه‌ای به‌خصوص در حوزه کشاورزی مورد توجه قرار گرفته است. با محدودیت‌هایی که در شرایط کنونی از جنبه تغییر اقلیم و مشکلاتی که در زمینه مصیبت‌های محیط‌زیستی بروز کرده است، کمبود و کاهش منابع آب کشاورزی به‌طور جدی تحت فشار و محدودیت قرار گرفته است. برای اینکه بتوانیم کارایی، راندمان و بهره‌وری کشاورزی را افزایش دهیم، یکی از اساسی‌ترین روش‌ها و راه‌حل‌ها استفاده از نوآوری‌های جدید است؛ به‌خصوص نوآوری‌هایی در زمینه استفاده از ICT، دیجیتال‌کردن کشاورزی، بهبود و توسعه فناوری بیولوژیکی و به‌خصوص فناوری‌هایی که در ارتباط با راندمان آب می‌تواند به کشورهای جهان به‌خصوص خاورمیانه که با محدودیت جدی آب مواجه هستند، کمک کند. مجموعه مسائل یادشده، اصلی‌ترین دلیلی است که نه‌تنها ایفاد بلکه فائو به آن توجه داشته و در نشست امسال جهان و غذا که در برلین برگزار شد، هدف اصلی «استفاده از فناوری دیجیتال و نوین و نوآوری در زمینه توسعه کشاورزی» انتخاب شد. بنابراین بهره‌گیری از تکنولوژی جدید کشاورزی در تمامی امور یکی از راه‌حل‌هایی است که تمامی سازمان‌هایی که متولی بخش غذا و کشاورزی هستند، به‌طور جدی دنبال می‌کنند که بتوانند از این طریق موانع و چالش‌های خود را برطرف کنند.