انفعال درباره طرح انتقال آب خزر/ آفت این روزهای کشور، افتخار وزارت نیرو است

اقتصادآنلاین-منصوره محمدی؛ نشست اردکانیان وزیر نیرو به مناسبت دهه فجر روز گذشته در حالی برگزار شد که ابهامات و سوالات بسیاری برای خبرنگاران به همراه داشت. وزیر نیرو علاوه بر اینکه نشست خبری را نیمه کاره رها کرد، به سوالات مطرح شده نیز پاسخ های روشنی نداد.

اردکانیان  در این نشست سخنان امیدوار کننده ای درباره افزایش ظرفیت تولیدی نیروگاه های برق ایران و میزان صادرات به کشورهای همسایه و کمک رسانی در احیاء تاسیسات و نیروگاه های سوریه داشت. اما درباره مهمترین مسائل حوزه آب و انرژی که کشور را با حاشیه های بسیاری روبه رو کرده است، سخنان روشنی برای ارائه نداشت.

وزیر نیرو در حالی سدسازی را یکی از افتخارات این وزارتخانه قلمداد کرده است که یکی از بزرگترین آفت های کشور سدسازی های بی ضابطه این وزارتخانه در نقاط مختلف کشور بوده است. سدسازی‌های بی‌حساب و کتاب خوزستان را به یکی از کانون‌های اصلی ریزگرد کشور تبدیل کرده است. ذخیره آب در پشت سدها به بهانه تولید برق و انتقال به نقاط دیگر، مانع رسیدن آب به تالاب های این استان شده است. تالاب هورالعظیم یکی از بزرگترین تالابهای ایران به دلیل تامین نشدن حق‌آبه و ساخت و ساز شرکت ملی نفت در این منطقه نیمی از مساحت خود را از دست داده است.

از تالاب ها به عنوان سوپرمارکت های زیستی یاد می‌شود و حیات منطقه به حیات آنها وابسته است، اما با نابودی گسترده‌ای در سالهای اخیر روبه‌رو هستند. یکی از مهمترین دلایل وقوع ریزگرد در استان خوزستان، خشکی بخش عظیمی از هورالعظیم است که به دلیل وارد نشدن آب به آن رقم خورده است.

از طرفی دیگر وزیر نیرو به کنترل سیلاب توسط سدها اشاره کرده است، به توانایی وزارتخانه‌اش در کنترل سیلاب اخیر خوزستان که خسارتی 800 میلیارد تومانی به بار آورده است. معلوم نیست در امر کنترل سیلاب تا چه حد به ابعاد ملی و منطقه ای سدها توجه شده است. هرچند سدسازی ها بسیاری از روستاهای موجود در مسیر رودخانه ها را از بروز خسارات مالی و جانی حفظ کرده است، اما یکی از نکات بسیار مهم اهمیت سیلاب‌های فصلی در منطقه است که خود عامل مهمی در شکل‌گیری نیزارهای خوزستان بودند. اما با خشکی بخش بزرگی از تالاب هورالعظیم، منطقه بزرگتری از خوزستان را با کم آبی و مساله ریزگرد و چالش‌های تامین معیشت و سلامت روبرو کرده است.

در شمال کشور نیز وضعیت به همین گونه است. با این تفاوت که در استان های شمالی جنگل‌ها خود مهمترین عامل در کنترل سیلاب هستند، در حالی که درختان قطع می شوند، خانه ها زیر آب می روند تا سدسازی ها به ثمر نشینند. مشاهده تصاویر ماهواره‌ای سد شفارود و مقایسه جنگل تراشی‌های گسترده قبل و بعد از احداث سد، خود گواه روشنی است بر تخریب جنگل‌های با ارزش هیرکانی که با سدسازی‌های بی رویه اتفاق افتاده است. با وجود خسارات فراوانی که سدسازی‌های غیر اصولی به منابع زیستی کشور در سال های اخیر وارد کرده است و با وجود اذعان کارشناسان به مخرب بودن سدسازی‌ها در ایران، تنها نهادی که همچنان به آن می بالد، وزارت نیرو است.

مساله مهم دیگر در سخنان امروز وزیر نیرو، طرح انتقال آب خزر به کویر سمنان است. اردکانیان در خصوص هرگونه طرح انتقال آب خزر به کویر سمنان تنها به مطالعات بسنده کرد و از دادن پاسخی قطعی امتناع کرد. در حالی که تمامی کارشناسان با دلایل علمی بر مخرب بودن این طرح تاکید دارند، اما وزارت نیرو گوش‌ها را بر انتقادها بسته و به مطالعات صوری خود ادامه می دهد.

دکتر کهرم، بوم شناس برجسته ایرانی درباره طرح انتقال آب به اقتصادآنلاین گفت: انتقال آب خزر مشکلات عدیده‌ای را هم در مبدا و هم در مقصد رقم خواهد زد. آب خزر 13 در هزار بار حاوی نمک است و مانند آب پشت سد گتوند شور است، در نتیجه برای استفاده از آن باید از آب شیرین‌کن استفاده شود. آب شیرین‌کن نمک را از بین می برد، اما نمک جداشده در ساحل باقی خواهد ماند که برای اکوسیستم  ساحلی بسیار مخرب است. موجودات ساحلی خزر به نمک حساس هستند و این اتفاق آنها را از بین خواهد برد. با توجه به مردود بودن راه اندازی آب شیرین کن در محدوده خزر، برفرض که آنرا در کویر راه اندازی کنیم، لوله هایی که آب شور را حمل می کنند، ظرف دو سال پر از نمک خواهد شد. این اتفاق در مبدا باعث از بین رفتن منابع ملی می شود و در مقصد نیز صحرا را شور خواهد کرد در نتیجه این اتفاق از اساس طرح شکست خورده ای است.

بهتر است متولیان انتقال آب کشور به جای تسلیم شدن در مقابل تصمیماتی که در دراز مدت بحران آب را از جنوب تا شمال کشور جریان خواهد داد، با اقدامی قاطعانه تر و در نظر گرفتن نظرات کارشناسی و نگاه های علمی در مدیریت منابع آب اثرگذاری خود را نشان دهد.