نرخ یارانه‌ای برای فعالیت‌های خاص
به‌تازگی یک عضو کمیسیون اقتصادی مجلس اعلام کرده که تفاوت نرخ ارز در بازار ثانویه و بازار آزاد باعث ایجاد رانت و سوءاستفاده از یارانه‌هایی که توسط دولت ارائه میشود، شده؛ همین امر سبب رشد قیمت محصولات مختلفی در بازار شده است و علاوه بر آسیب به بدنه اقتصاد، سبد معیشت خانوارها را نیز هدف قرار داده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، بسیاری از کارشناسان معتقدند که بانک مرکزی باید اجازه توزیع رانت گسترده به‌واسطه اختلاف قیمت نرخ ارز در بازار ثانویه و آزاد را ندهد. در همین زمینه با شاهین شایان‌آرانی، کارشناس بازارهای مالی بین‌المللی گفت‌و‌گویی شده است. او می‌گوید: «کار دولت و بانک مرکزی در شرایط کنونی بسیار سخت و حساس است، چرا که هر کدام از این دو اگر بخواهند راهکاری ارائه دهند نیاز به مانیتورینگ بازار نرخ ارز و سیاست‌های موجود دارند تا بتوانند بازار را تا جایی که امکان دارد کنترل و به قدر کافی ارز به بازار تزریق کنند.»
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس درباره اختلاف نرخ ارز در بازار ثانویه با بازار ارز گفته است که در گذشته اختلاف قیمت ارز 4200تومانی با نرخ ارز در بازار آزاد رانت ایجاد می‌کرد اما پیش‌بینی می‌‌شد با اصلاح سیاست ارزی دولت، از رانت ارزی جلوگیری شود، اما این مهم تاکنون محقق نشده است. نظر شما در این‌باره چیست؟
زمانی که نرخ دولتی تعیین میشود باید بر مبنای یک نظر کارشناسی باشد تا فشاری برای نرخ آزاد ایجاد نکند، نرخ آزاد درواقع به این معناست که عرضه و تقاضای بالایی در اقتصاد کشور در حال فعل و انفعال است. در صورتی که حجم عرضه و تقاضا بالا نباشد، بازار نرخ آزاد برهم می‌ریزد. دولت باید نرخ ارزی که تعیین کرده است را کنترل کند، درواقع باید به اندازه کافی ارز داشته باشد تا این نرخ را کنترل کند. معمولا باید این فرض را در نظر بگیریم که دونرخی‌بودن در اقتصاد مساله درستی نیست، اما در اقتصادهایی چون کشور ایران که تحت تاثیر هجمه‌های خارجی قرار می‌گیرند، در بسیاری از موارد برای فعالیت‌های خاص می‌توان نرخ یارانه‌ای تعیین کرد که البته این اتفاق نیز افتاده است، در اصل تامین این نرخ یارانه‌ای باید بر اساس تحلیل عرضه و تقاضاهای مربوطه باشد و در عین حال داشتن ارز به اندازه کافی تا بتوانند این نرخ یارانه‌ای را تامین کنند. برای مثال می‌توان گفت در صورتی که دولت اجازه اینکه یک نرخ در بازار ارز وجود داشته باشد، صادر کند و در بازار آزاد قیمت آن 10هزار تومان باشد و در شرایطی که برای برخی کالاها نرخ را شش‌هزار تومانی در نظر بگیرد، معنی آن این است که حدود چهار‌هزارتومان یارانه روی هر یک دلار برای تامین این کالاها ارائه می‌کند. در صورتی که دولت بخواهد این یارانه چهار‌هزارتومانی را ارائه کند باید به این مساله که آیا می‌تواند نیاز ارز‌های شش‌هزارتومانی را مرتبا برطرف کند، توجه داشته باشد تا این محصول خاص یا صنعت خاص در نهایت مورد استفاده قرار گیرد. در حال حاضر به‌نظر می‌رسد که دولت همچنان نتوانسته است ارز لازم با نرخ پایین و یارانه مربوط به آن را تامین کند، و از طرفی بازار ارز آزاد در کشور طوری بالا رفته است که در حال حاضر به 13 تا 14هزارتومان نیز رسیده است. همچنین نباید این مساله را که در حال حاضر کشور در وضعیت بحرانی است، فراموش کنیم. در حال حاضر تحریم‌های خارجی و فشارهای بین‌المللی بازار را ملتهب می‌کند و آن را به‌هم می‌ریزد، در نتیجه روان بازیگران بازار نیز دچار التهاب شده است. من تعجب نمی‌کنم از اینکه می‌بینم در بازار دو نرخ ارز با عنوان آزاد و یارانه‌ای وجود دارد، اما مهم این است که دولت بتواند نرخ آزاد را تامین کند و باید از سوءاستفاده از این پدیده جلوگیری کند، چرا که برخی نرخ‌های یارانه‌ای را دریافت کرده و در بازار آزاد می‌فروشند، در نتیجه باید جلو این مسائل گرفته شود. برای مثال اگر ارز یارانه‌ای به داروهای خاص تعلق می‌گیرد باید استراتژی لازم را داشته باشند تا این محصول خاص و ارز یارانه‌ای از لحاظ استراتژیکی تامین شود تا پس از رفع فشارهای بین‌المللی نرخ آزاد نیز به تعادل برسد و این مساله که فاصله نرخ دولتی و نرخ بازار آزاد سبب احتمال فساد میشود دور از انتظار نیست.
همچنین گفته شده باید ثبات به بازار ارز بازگردد تا شرایط برای انجام فعالیت‌های اقتصادی فراهم شود چرا که اقتصاد کشور تحمل ادامه تلاطم‌های ارزی را ندارد. چه راهکارهایی برای بازگرداندن ثبات به بازار ارز وجود دارد؟
در حال حاضر به‌دنبال راهکاری نمی‌توان بود، چرا که در شرایط کنونی عملی زودهنگام است. ما در فضای تحریم هستیم و در دوران بحران بسر می‌بریم و اقتصاد کشوردستخوش شوک‌های بین‌المللی نیز قرار گرفته است. در این فضا اگر به‌دنبال ثبات و تعادل باشیم کمی سخت است، برای مثال آب استخری را در نظر بگیرید که مدام روی آن موج ایجاد می‌کنند و سوال ما این باشد که چه زمانی آب استخر آرام میشود، باید توجه داشت که بسیاری از این فشارها از بیرون به سطح آب وارد میشود، در نتیجه فضا ملتهب میشود و ما به تلاش افتاده و راجع به آینده این اتفاقات دلهره می‌گیریم. در صورتی که این فضا از بین برود می‌توانیم به بحث راهکارهای پیش‌رو نیز بپردازیم. این مساله که چه زمانی این التهابات از بین می‌رود و فشارهای بیرونی به اندازه‌ای می‌رسد که بتوان آن را مهار کرد مشخص نیست. زمانی که فشارها به یک حداقل ممکن برسد در آن زمان دولت می‌تواند بازار ارز را به یک ثبات نسبی برساند.
گفته شده مدیریت جدید بانک مرکزی برای ایجاد تعادل در بازار ارز نیاز به زمان دارد اما نباید فراموش کرد برنامه کوتاه‌مدت برای پایان‌دادن به وضعیت فعلی ارز نیز یک اولویت است. نظر شما در این‌باره چیست؟
در چنین فضاهایی باید برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدتی وجود داشته باشد. امیدوارم دولت برای این شرایط برنامه‌ای داشته باشد، چرا که در صورتی که به فکر این مساله نباشد، قطعا امواج آب موجود در استخر، اقتصاد را به هر سمت‌و‌سویی می‌کشاند.
بانک مرکزی چگونه می‌تواند از توزیع رانت گسترده جلوگیری کند؟
کار دولت و بانک مرکزی در شرایط کنونی بسیار سخت و حساس است، چرا که هر کدام از این دو اگر بخواهند راهکاری ارائه دهند نیاز به مانیتورینگ بازار نرخ ارز و سیاست‌های موجود دارند تا بتوانند بازار را تا جایی که امکان دارد کنترل و به قدر کافی ارز به بازار تزریق کنند، به همین دلیل در حال حاضر شرایط اضطراری محسوب میشود. ممکن است در بازار بین‌المللی ترفندهای جدیدی پیاده شود و مسئولان ما باید عکس‌العمل مناسب و مربوط به آن را برای جلوگیری از ضربات و تبعات منفی در نظر بگیرند. هم‌اکنون هوشیاری، دقت و ذخایر ارزی به قدر کافی است و مسئولان باید تمام عوامل بین‌المللی و عواملی که می‌توانند در سیاست‌های ارزی شوک ایجاد کنند در نظر بگیرند تا به‌موقع آن را مهار کنند.
