دهه هفتادی‌ها در بازار کار چه وضعیتی دارند؟

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از خبرآنلاین، تازه‌ترین گزارش‌های رسمی دولت نشان از کاهش 0.5 درصدی نرخ بیکاری دارد؛ موضوعی که در گزارش اخیر مرکز آمار نشان می‌دهد که جمعیت بیکار کشور در بهار امسال نسبت به بهار 1396 با 44 هزار و 958 نفر کاهش به 3 میلیون و 322 هزار نفر رسیده است.

این در شرایطی است که بنا به همین آمارها، نرخ مشارکت اقتصادی روندی افزایش داشته و 0.5 درصد رشد پیدا کرده است. بر این اساس، جمعیت شاغلان 10 ساله و بیشتر در بهار امسال 24 میلیون و 64 هزار نفر بوده که نسبت به فصل مشابه سال گذشته 756 هزار نفر افزایش یافته است.

تحلیل تازه مرکز آمار ایران درباره نرخ بیکاری مربوط به دوره پاییز 1393 تا زمستان سال 1396 نیز نشان می‌دهد که نرخ مشارکت و جمعیت فعال طی 14 فصل منتهی به زمستان 1396 روندی افزایشی را طی کرده است. نتیجه آن که طی این مدت به‌طور متوسط در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل، 960 هزار نفر به بازار کار اضافه شده‌اند، یعنی نزدیک به 3 میلیون نفر طی سه سال گذشته به جمعیت فعال افزوده شد. در چنین شرایطی اگر اقتصاد نتواند به میزان مورد نیاز شغل ایجاد کند، تعداد بیکاران و نرخ بیکاری افزایش خواهد یافت.

در طی 14 فصل منتهی به زمستان 1396 اشتغال در روند جدیدی قرار گرفته است و به‌طور متوسط در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل 706 هزار نفر به جمعیت شاغل اضافه شده است. اما این میزان برای کاهش نرخ بیکاری یا حتی تثبیت آن کفایت نمی‌کند، زیرا نزدیک به 300 هزار نفر در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل از آن به جمعیت بیکار اضافه شده است که این موضوع افزایش نرخ بیکاری را در پی داشته است؛ به‌طوری که از پاییز 1393 تا زمستان 1396 نرخ بیکاری به تدریج افزایش یافت و به 12.1 در سال 1396 رسید.

البته نکته جالب توجه رخدادی است که در تابستان 1396 (و به میزان کمتری در زمستان 1396) روی داده است. در این فصل نسبت به تابستان 1395 ، 614 هزار نفر به جمعیت فعال کشور اضافه می‌شود، اما در این فصل 796 هزار نفر به جمعیت شاغل اضافه می‌شوند. بدین معنا که بیش از میزان ورودی به بازار کار، جمعیت شاغل افزایش یافته است که این به معنای کاسته شدن از تعداد بیکاران در این فصل است.

در تابستان 1396 نسبت به تابستان 1395 ، 180 هزار نفر از تعداد بیکاران کاسته شده که این اتفاق سبب تغییر مسیر افزایشی نرخ بیکاری شده و نرخ بیکاری مجدداً به بازه 11 تا 12 درصد بازگشته است.

سهم زنان در جمعیت بیکاران

سهم زنان در جمعیت بیکار بیش از سهم آنان در جمعیت شاغل است؛ به طوری که سهم زنان در جمعیت شاغل 17 درصد بوده است، اما سهم آنان از جمعیت بیکار در حدود 30 درصد است. با افزایش سهم زنان از جمعیت فعال وارد شده به بازار کار طی فصول اخیر، به تدریج سهم آنان از جمعیت بیکار نیز رو به افزایش خواهد گذاشت.

طی 14 فصل منتهی به زمستان 1396 ، 40 درصد از بیکاران اضافه شده به جمعیت بیکار را زنان تشکیل داده‌اند. در این در شرایطی است که کاهش نرخ بیکاری در فصل تابستان 1396 پدیده‌ای است که هم برای زنان و هم برای مردان رخ داده است.

ساختار بیکاری از نظر شهری و روستایی

با توجه به این‌که جمعیت فعال اضافه شده در دوره مورد بررسی غالبا از جمعیت شهری بوده است، بنابراین انتظار می‌رود جمعیت اضافه شده به جمعیت شاغل و بیکار نیز تا حدودی از همان الگو پیروی کند.

گزارش‌ها نشان از افزایش نرخ بیکاری طی فصول اخیر و کاهش آن در فصل تابستان 1396 هم برای جمعیت شهری و هم جمعیت روستایی دارد.

سهم افراد دارای تحصیلات دانشگاهی از جمعیت بیکار

سهم افراد دارای تحصیلات دانشگاهی از جمعیت بیکار در یک روند افزایشی از 20 درصد در سال 1384 به 40 درصد در سال 1393 می‌رسد. طی فصول اخیر سهم بالای افراد دارای تحصیلات دانشگاهی در افزایش جمعیت فعال سبب شده است سهم این افراد از افزایش جمعیت بیکار نیز بیشتر شود و به 49.5 درصد برسد. این موضوع سبب خواهد سهم بیکاران دارای تحصیلات دانشگاهی همچنان صعودی باشد و به زودی 50 درصد بیکاران کشور را جمعیت دانشگاهی تشکیل دهند.

این موضوع نشان از عدم تطابق فاحش در ویژگی‌های تحصیلی سمت عرضه و تقاضای بازار کار کشور دارد که خود را به‌صورت نرخ‌های بالای بیکاری افراد دارای تحصیلات دانشگاهی نشان داده است.

نیمی از جمعیت بیکار متعلق به دهه شصتی‌ها

بنا به این گزارش، تقریبا نیمی از جمعیت بیکار کشور را متولدان دهه 1360 تشکیل می‌دهند و حدود یک چهارم نیز متولدان دهه 1370 هستند، اما با توجه به ورود گسترده متولدان دهه 1370  به بازار کار در فصول اخیر و سهم 60 درصدی آنان از افزایش جمعیت فعال در این فصول، سهم آنان از افزایش تعداد بیکاران نیز بیشتر شده است.

از سوی دیگر، در برخی از فصول افزایش تعداد بیکاران تماما تحت‌تاثیر افزایش تعداد بیکاران متولد دهه 1370 بوده است. همچنین نکته دیگر، کاهش تعداد بیکاران متولد دهه 1360 در برخی از فصول، به‌خصوص فصل تابستان 1396 است. در فصل تابستان سال 1396، تعداد بیکاران متولد دهه 1370 افزایش یافته است با وجود این کاهش قابل توجه بیکاران متولد دهه 1360 سبب شده است کل بیکاران این فصل نسبت به تابستان سال 1395 کاهش یابد.

این بدان معناست که بخشی از بیکاران متولد دهه 1360 یا توانسته‌اند شغلی برای خود پیدا کنند و از وضعیت بیکاری بلندمدتی که طی سال‌های قبل دچار آن بودند، رهایی یابند یا به واسطه همان بیکاری بلندمدت و ناامیدی از یافتن شغل دست از جستجو برای یافتن شغل بکشند. البته با توجه به تحولات مثبت این فصل مبنی بر افزایش قابل توجه جمعیت شاغل، احتمال محقق شدن حالت اول بیشتر است.

وضعیت نامطلوب نرخ‌های بیکاری جوان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی

با توجه به افزایش تعداد بیکاران و نرخ بیکاری در فصول مورد بررسی، نرخ‌های بیکاری به‌خصوص برای جوانان و افراد دارای تحصیلات دانشگاهی در وضعیت نامطلوبی نسبت به سال‌های گذشته قرار گرفته است. برای مثال نرخ بیکاری زنان جوان (15 تا 29 سال) در استان‌های کرمانشاه، چهارمحال بختیاری ایلام و کرمان به ترتیب 84.9 ، 79.5 ، 78.2 و 76.4 درصد است.

این ارقام بیانگر یک وضعیت بسیار نامتعادل در استان‌های مختلف کشور است و با وجود کاهش جزئی نرخ بیکاری در فصل تابستان1396  همچنان این ارقام نگران‌کننده و بحران‌زاست. مشاهده نرخ‌های بیکاری در استان‌های مختلف کشور هشداری است که لزوم تغییر مسیر اقتصاد ایران را بیش از پیش نمایان می‌کند.