مخابره پیام بانکی بدون سوییفت
دور اول تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران آغاز و نگرانی‌ها در برابر اختلال شبکه بانکی بین‌المللی جدی‌تر شده است. سوییفت به‌عنوان تنها سیستم تبادل اطلاعات بین بانکی جهان هنوز ارتباط خود را با ایران قطع نکرده؛ اما مدتی پیش آمریکا اعلام کرد اگر ارتباط ایران با سوییفت متوقف نشود، مدیران این نظام مالی بین‌المللی را تحریم خواهد کرد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، هرچند قطع ارتباط ایران با سوییفت را می‌توان مصداقی برای وضع تحریم‌های حداکثری علیه ایران دانست؛ اما اروپایی‌ها با این تهدید دونالد ترامپ موافق نیستند و خبر از راه‌های جایگزین داده‌اند. وزیر امور خارجه آلمان در مصاحبه با «هندلزبلات» گفته است به دنبال ایجاد سیستمی مشابه سوییفت هستند تا شرکت‌های اروپایی را در برابر تحریم‌های ثانویه آمریکا محافظت کنند. این اظهارنظر از سوی هایکو ماس، نشان می‌دهد اروپا به قدرت سوییفت در برابر سلطه آمریکا بی‌اعتماد است و می‌خواهند نظام مالی بین‌المللی دیگری را موازی با سوییفت راه‌اندازی کنند؛ اما آیا با توجه به انحصار و پیچیدگی سوییفت، تصمیم وزیر خارجه آلمان تحقق‌یافتنی است؟ پاسخ به این سؤال کلیدی واکنش‌های متفاوتی را به دنبال داشته است. فرانسیس پانیچلی، از مدیران بانک «فوکس» لوکزامبورگ، معتقد است چنین اقدامی نیازمند سال‌ها زمان و متخصصان حرفه‌ای درجه‌یک است. این روزنامه به سراغ کارشناسان بانکی رفته و نظر آنها را درباره امکان تحقق ایجاد سیستم شبه‌سوییفت پرسیده است. حسین توکلیان، با نظر مدیر بانک «فوکس» همراه است و معتقد است حتی اگر چنین سیستمی هم راه‌اندازی شود، کشور ما با چالش مبارزه با پول‌شویی و لیست سیاه FATF نیز مواجه است و در خالص‌سازی روابط بانکی اروپا با ایران، بانک‌های ما تحت شمول تحریم FATF هم قرار می‌گیرند.
سرنوشت 58 هزار پیام بانکی به سوییفت
جامعه جهانی ارتباطات مالی بین‌الملل (سوییفت) در بلژیک مستقر است و از لحاظ امنیت یکی از مطلوب‌ترین روش‌ها برای انجام حواله ارزی است. عضویت در این شبکه برای بانک‌های همه کشورهای جهان بسیار حیاتی است و در واقع بدون این سیستم نمی‌توانند پیامی را از بانک مبدأ به بانک مقصد در کشور دیگر منتقل کنند. تجربه تحریم‌های هسته‌ای قبل از برجام نشان داد عملا بدون سوییفت برقراری مراودات بانکی بین‌المللی متوقف می‌شود و به همین دلیل هم بود که صرافی‌ها انتقال وجوه بین‌المللی را انجام می‌دادند. آخرین آمارها از دوره زمانی چهار تا پنج‌ساله تحریم‌های قبلی علیه ایران نشان می‌دهد تا قبل از اعمال تحریم‌ها تعداد پیام‌های ردوبدل‌شده ایران در سوییفت در سال 1390 به حدود 92 هزار مورد می‌رسید؛ اما تعداد موارد انتقال اطلاعات از طریق سوییفت در سال‌های تحریم به صفر رسید و بعد از توافق هسته‌ای و اجرای برجام، در سال 95 حدود 58 هزار پیام مبادله شد. تعداد این موارد گویای ضرورت عضویت ایران در سوییفت برای پیشبرد روابط بانکی بین‌المللی است.
آن‌طور که از اظهارنظر برخی مقامات اروپایی برمی‌آید، به نظر می‌رسد اروپا در تدارک راه‌های جایگزینی برای سوییفت است تا مانع قطع ارتباط بانک‌های ایرانی با بانک‌های اروپایی شود.
خبرگزاری اسپوتنیک خبر داده است، هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان، در مصاحبه با «هندلزبلات» گفته است ایجاد سیستمی مشابه سوییفت باعث خواهد شد از شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های ثانویه آمریکا محافظت شود. این پیشنهاد ماس با بازتاب گسترده‌ای در آلمان و دیگر کشورهای جهان همراه شده است.
مدتی پیش، سوییفت در بیانیه‌ای درباره تراکنش‌های مالی ایران گفته بود: با توجه به تصمیم آمریکا برای خروج از برجام، آنچه ما از دفترچه راهنمای وزارت خزانه‌داری متوجه می‌شویم، این است که تحریم‌های مربوط به نقل و انتقالات بانکی ایران تا پیش از نوامبر (آبان) اجرائی نخواهد شد و از‌آنجا‌که تغییری در مواضع اتحادیه اروپا درباره برجام ایجاد نشده، ما به مشورت با مقامات اتحادیه اروپا و آمریکا برای شفاف‌سازی بیشتر در‌این‌باره ادامه می‌دهیم.
اگرچه در این بیانیه، سوییفت به صراحت اعلام قطع همکاری با ایران به دلیل تحریم نکرده است؛ اما از آنچه در کنگره آمریکا می‌گذرد و موضع دونالد ترامپ بسیار بعید است که سوییفت بتواند در برابر تهدید آمریکا مبنی بر تحریم سوییفت در صورت ادامه همکاری با ایران، ایستادگی کند؛ چرا‌که بسیاری از سهام‌داران سوییفت بانک‌های بزرگ آمریکایی هستند.
بااین‌حال اریک دور، استاد مدرسه کسب‌وکار شهر لیل فرانسه، ایده ایجاد یک سیستم سوییفت دیگر را غیرواقع‌‌گرایانه خوانده و گفته است: «این اظهارات ماس نشان‌دهنده شکاف در مواضع اروپایی‌هاست. آمریکا اتباع غیرآمریکایی را از طریق تحریم‌های خود، ملزم به رعایت قوانین خود می‌کند: مدیران و سهام‌داران شرکت‌های ناقض تحریم‌ها از دسترسی به سیستم مالی آمریکا محروم می‌شوند و حق مسافرت به آمریکا را نخواهند داشت. دارایی‌هایشان در آمریکا نیز توقیف می‌شود».
آثار لیست سیاه ادامه دارد
کارشناسان اقتصادی و بانکی داخل کشور هم نسبت به امکان‌پذیری پیشنهاد مطرح‌شده از سوی وزیر امور خارجه آلمان دچار تردید هستند. حسین توکلیان، استاد اقتصاد دانشگاه علامه‌طباطبایی توضیح داد: با توجه به انحصار شدید و پیچیدگی سیستم سوییفت بسیار بعید است که اروپا بتواند سیستمی مشابه آن ایجاد کند. مگر اینکه این سیستم بین بانک مرکزی کشورهای اروپایی با بانک مرکزی ایران برقرار شود، چون هر بانک دیگری هم اگر بخواهد با این سیستم کار کند، از طرف آمریکا تحریم می‌شود. ضمن اینکه ما یک موضوع مهم دیگر به نام مبارزه با پول‌شویی را هم جلوی راه خود داریم و بانک‌های اروپایی برای اجرای توصیه‌های FATF مجبور هستند در ارتباط با بانک‌های ایران یک فرایند خالص‌سازی را انجام دهند.
او با اشاره به رویکرد سیاسی- اقتصادی داخل ایران اظهار کرد: اشتباه بزرگ دولت در چند ماه اخیر این بود که مانع فعالیت صرافی‌ها شد. صرافی‌ها در دوران تحریم قبلی کار انتقال وجوه بین‌المللی را انجام می‌دادند و در این دوره هم می‌توانند بخشی از مراودات مالی بین‌المللی را برعهده گیرند.
توکلیان با تأکید بر اینکه همان‌طور که ما در مقابله با تحریم با توجه به تجربه قبلی تقویت شده‌ایم، تحریم‌کنندگان هم تاکتیک وضع تحریم‌های حداکثری و انسداد راه‌های دورزدن آن را به خوبی یاد گرفته‌اند. هرچند ما گزینه‌هایی مانند برقراری مراودات کالایی را نیز روی میز داریم؛ همچنان‌که در تحریم‌های قبلی با کشور هند این مراودات برقرار بود، اما این روش بسیار نابهینه و پرزیان است.
اما بهاءالدین حسینی‌هاشمی، از مدیران سابق بانکی، رویکرد خوش‌بینانه‌تری نسبت به امکان‌های ایران برای روش‌های جایگزین مراودات بانکی بین‌المللی در دوران تحریم دارد. او در‌این‌باره توضیح داد: سوییفت یک شبکه اطلاعات بانکی است، آنچه در اینجا اهمیت دارد، تأمین امنیت اطلاعات است. واقعیت این است که بانک‌های بزرگی که با آمریکا مراوده دارند، اساسا دیگر وارد رابطه بانکی با ایران نمی‌شوند. اگر سوییفت کشور ما را از استفاده از این شبکه اطلاعاتی محروم کند، امکان فرستادن پیام بانکی بین ایران و بانک‌های کشورهای دیگر از میان می‌رود، اما می‌توان جایگزین‌هایی برای آن تدارک دید.
او تأکید کرد: سوییفت از لحاظ قانونی نمی‌تواند بدون اجازه سازمان ملل ارتباط با ایران را قطع کند، اما به‌هرحال اگر سازمان ملل با توجه به نفوذ آمریکا این مجوز را صادر کند، شبکه‌ای باید طراحی شود که در فضایی امن امکان رمزگشایی را از هکرها بگیرد و بانک‌های ایران بتوانند با بانک‌های کارگزار خود در اروپا وارد فعالیت مشترک شوند.
