خودکشی دسته‌جمعی کشاورزی در "رستم"!
چند روز پیش پیامی از مخاطبان اقتصادآنلاین دریافت کردیم با متنی که می‌تواند همه را به فکر فرو ببرد، پیامی که محتوای آن پیش آگاهی نسبت به خطری بود که به مناطق زیادی از کشور تعمیم پیدا می‌کند. عنوان متن این بود " خودکشی دسته‌جمعی مردم یک شهرستان در ایران"
اقتصادآنلاین - سپیده قاسمی؛ در متن این پیام آمده بود؛ "مردم شهرستان رستم در استان فارس امسال بدلیل خشکسالی پی در پی و ترس از مرگ تدریجی تصمیم گرفتند با کاشت حداکثری برنج و روشن نگه داشتن تلمبه‌های آب کشاورزی و همچنین برداشت آب از رودخانه‌های کم رمق این شهرستان با دهها پمپ آب خود، موجودات زنده این شهرستان را از بین ببرند و تا کنون موفق به نابودی کل حیات وحش این شهرستان شده‌اند و هم اکنون در تلاش مضاعف برای برچیدن نسل انسان‌ها در این شهرستان و شعاع چند کیلومتری خود هستند لذا از همه مردم و مسئولین استانی و کشوری خواهشمندیم برای منصرف کردن این مردم از تصمیم خود و نجات آن‌ها چاره ای بیندیشند."
پیام کوتاه و تلخ بود و نشان از دغدغه برای مردمی داشت که سال‌ها به شغل کشاورزی مشغول بودند و اکنون با تغییر آب و هوا با آگاهی از خطر برای بقا ، پیش روی خود راهی جز کشت برنج نمی بینند.
اینکه کشاورزان با وجود آگاهی از خطر به رسم اجداد خود یا منافع اقتصادی اقدام به کشت یک محصول خاص می‌کنند چیزی عجیبی نیست. عجیب آن است که چرا متولیان امر سعی در نجات این مردم با بکارگیری راهکارهای مناسب ندارد!؟ راهکارهایی همچون تغییر الگوی کشت و معرفی گیاهانی قابل کشت در منطقه با سود اقتصادی مناسب، تا امیدی به نجات مردم منطقه و ادامه حیات کشاورزی آن باشد.
راهکاری که سازمان جهاد کشاورزی استان فارس تاکید می‌کند که آن را بکار گرفته اما برخی کشاورزان از اجرای آن سر باز می‌زنند.
محمدمهدی قاسمی، رییس سازمان جهاد کشاورزی استان فارس در گفت و گو با خبرنگار اقتصادآنلاین می‌گوید: چند سالی هست که به کشاورزان الگوی کشت معرفی کرده ایم اما، نسبت به تغییر محصول مقاومت می‌کنند!
وی ادامه داد: امسال کشاورزان اجازه داشتند حداکثر 30 درصد سه سال گذشته مزارع شهرستان رستم را به زیر کشت برنج ببرند اما، شاهد تخطی تعدادی از آن‌ها بوده ایم.
قاسمی با بیان اینکه بر اساس مصوبه شورای اقتصاد استان ما اجازه معرفی متخلفان به مراجع قانونی را داریم، افزود: کشاورزان متخلف بدون اغماض به مراجع ذی‌صلاح معرفی می‌شوند و برخورد قضایی با آن‌ها صورت می‌گیرد.
وی یادآور شد: البته خود کشاورزان هم مطلع هستند که کشت برنج آب بر است و منابع آبی آن‌ها را کاهش می‌دهد، بر همین اساس امیدواریم خود آن‌ها به مرور زمان محصولات پر آب یا با بهره وری آب کم را از الگوی کشت حذف کنند.
قاسمی در پاسخ به این پرسش چه محصولاتی برای جایگزینی معرفی شده‌اند، گفت: سورگوم، کنجد، آفتابگردان در همان فصل کشت برنج و گندم، جو و تریتیکاله دیگر محصولاتی هستند که برای جایگزین معرفی شده‌اند.
وی تاکید کرد: برای انتخاب محصول جایگزین تنوع زیاد و دست کشاورزان برای انتخاب باز است.
قاسمی در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر اینکه آیا کشت این محصولات از نظر اقتصادی برای کشاورزان به‌اندازه برنج توجیه پذیر است، اظهار کرد: ما به آب به عنوان کالای عمومی نگاه می‌کنیم. به این معنا که آنچه مهم است موجودیت و ارزش آب برای عموم مردم است نه فقط کشاورزان، وقتی از آب چاه استفاده می‌شود مطلوبیت آب‌های زیر زمینی برای مصرف تمام مردم منطقه کاهش می‌یابد و این موضوع باید مورد توجه باشد.
وی ادامه داد: آب فقط متعلق به جامعه کشاورزان نیست که بخواهیم از این کالا برای منافع آن‌ها در یک برهه زمانی کوتاه استفاده کنیم و بگوییم کشت یک محصول به‌اندازه محصول قبلی ارزش اقتصادی ندارد.
قاسمی با تاکید بر اینکه نباید ارزش ذاتی اقتصادی آب را در کنار کشت برنج قرار دهیم، گفت: توجه به این موارد مهم است که موجب می‌شود ما از کشاورزان بخواهیم برنج نکارند.
به گفته وی؛ بهره وری پایین آب، مصرف زیاد آب و مطلوبیتی که آب برای مصرف عموم ساکنین منطقه دارد مواردی است که در تغییر الگوی کشت مورد توجه قرار می‌گیرد.
رییس سازمان جهاد کشاورزی استان فارس درباره اینکه استفاده از محصولات جایگزین چقدر صرفه جویی آب به همراه دارد و تا چه زمانی کشاورزی شهرستان رستم برای بقا آب دارد، گفت: به طور متوسط برای کشت سورگوم و گندم به میزان 6 تا 7 هزار متر مکعب برداشت آب از سفره‌های زیر زمینی انجام می‌شود در حالی این مقدار برای برنج 15 تا 16 هزار متر مکعب است و کشت جایگزین می‌تواند 10هزار متر معکب به ازای هر هکتار کشت به طور متوسط صرف جویی آب به همراه داشته باشد. برای بقای کشاورزی شهرستان رستم نیز سناریوهای مختلفی وجود دارد که وابستگی مستقیم به بارش‌ها دارد و نمی توان به طور قاطع برای آن نظر داد.
هر چند مطالب بیان شده از سوی مسئولان جهاد کشاورزی قابل تامل است اما، کشاورزان شهرستان رستم موضوعاتی را مطرح می‌کنند که باید برای تغییر الگوی کشت به آن‌ها توجه داشت.
مرادی یکی از کشاورزان شهرستان رستم است که به کشت برنج به رغم ابلاغ محدودیت کشت توسط وزارت جهاد کشاورزی ادامه می‌دهد.
وی به اقتصادآنلاین می‌گوید: شرایط اقتصادی کشاورزان در چند سال اخیر به دلیل کاهش تولید در پی خشکسالی آنقدر سخت شده است که امکان تغییر الگوی کشت برای آن‌ها وجود ندارد.
مرادی ادامه می‌دهد: ضمن اینکه سال‌هاست ما کشت برنج انجام می‌دهیم و هیچ تجربه ای برای کشت گیاهان جدید نداریم و این موضوع اقدام پر خطر برای ما محسوب می‌شود که به تصور ما می‌تواند کشاورزان را در شرایط بدتر اقتصادی قرار دهد.
این کشاورز اذعان می‌دارد که نسبت به عواقب ادامه کشت برنج و نتیجه وخیمی که برای آینده کشاورزی منطقه در انتظار آن‌ها است واقف است اما، جز ادامه مسیری که در پیش گرفته است، راهی نمی بیند.
مرادی اقدام کشاورزان منطقه را خودکشی دسته جمعی آن توصیف می‌کند که ناشی از استیصال و قرارگیری در فشار اقتصادی است.
کاهش بارندگی و تداوم خشکسالی دامنگیر تمامی مناطق کشور است در این شرایط اصلاح الگوی کشت یکی از بهترین راهکارها برای ادامه بقای کشاورزی و کشاورزان است اما، معرفی گیاهان جایگزین باید با در نظر گرفتن تمامی موارد از جمله سازگاری با منطقه، توجیه پذیری اقتصادی و نیاز کشور باشد. ضمن اینکه، در تعریف الگوی کشت جدید آموزش و ترویج برای کشاورزان برای پذیرش الگوی جدید نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
