افزایش سهم زنان در ناوگان تاکسیرانی موجب امنیت زنان می‌شود؟
تاکسی‌های زرد ردیف شده‌اند تا پس از پرشدن راه مورد نظر را طی کنند. برای مسیرهای نامناسب، خطی و غیرخطی ندارد. مجبوری سوار شوی، اگر نه ساعت‌ها طول می‌کشد تا خودروی دیگری بیاید و آن مسیر را طی کنی. مسیری که برای بسیاری کم دلهره ندارد و دوست دارند هرچه زود‌تر به مقصد برسند؛ آن هم با هزارویک فکر و خیال.
چند سالی است که زنان نیز پا به عرصه تاکسیرانی گذاشته‌اند، شغلی که آن را مردانه می‌دانند. اما زنان هنگام سوارشدن این تاکسی‌های زرد در مواجهه با راننده زن احساس امنیت بیشتری می‌کنند.
تاکسیرانی را چه به زنان!!!...
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند، از دیرباز تاکنون تاکسیرانی را راهی برای معیشت یا شغل دوم مردان می‌دانند. البته شاید در گذشته مردان را تنها نان‌آوران خانه می‌شمردند، اما اکنون رویه‌ای متفاوت وجود دارد، زیرا بسیاری از زنان خود به تنهایی بار خانواده را بر دوش می‌کشند. هفته گذشته مدیرعامل سازمان تاکسیرانی از ناعادلانه‌بودن سهم بانوان در ناوگان تاکسیرانی تهران سخن به میان آورد. به گفته او: «۵۰درصد جامعه ما زنان هستند و جالب این است که در تهران درخواست‌ها برای سرویسی که راننده آن یک خانم باشد، بسیار زیاد است. همین موضوع باعث شده برنامه‌ای جدی برای احیای تاکسیرانی تخصصی بانوان در نظر بگیریم. در گذشته یک برند در این رابطه بود، اما خیلی موفق عمل نکرد و درنهایت واگذار شد و از بین رفت. درحال‌حاضر، رانندگان خانم در شرکت‌های مختلف و تحت عناوین متفاوت مشغول فعالیت هستند. اما این موضوع، هم برای بانوان سخت است و هم فعالیت آنها به چشم نمی‌آید. همچنین مشتری در زمان گرفتن تاکسی انتخاب یک راننده زن خیلی برایش امکان‌پذیر نیست.» اما آنچه بیش از هر چیز دیگری خود را نمایان کرده تا متقاضیان راننده زن افزایش پیدا کند، احساس امنیت است، امنیتی که عدم وجود آن گریبانگیر جامعه شده است. در این پرونده به بررسی این‌که آیا با افزایش سهم بانوان در تاکسیرانی، زنان احساس امنیت بیشتری دارند؟ پرداختیم.
اشتغالی برای زنان
اکنون فارغ از درنظرگرفتن امنیت زنان این امر را می‌توان اقدامی مثبت در جهت اشتغالزایی برای زنان دانست، زیرا این موضوع را می‌توان عاملی برای جلوگیری از افزایش آسیب‌های اجتماعی نیز در نظر داشت، چراکه مدت زمانی است زنان پابه‌پای مردان در عرصه مشاغل سخت قدم گذاشته‌اند. قدمی که برای یکی تامین‌کننده نیاز‌های اولیه‌اش تلقی می‌شود و برای دیگری علاقه ذاتی‌اش. این در حالی است که بسیاری بر این باورند ایجاد اشتغال برای زنان سرپرست خانوار به‌عنوان راهی برای جلوگیری از افزایش آسیب‌های اجتماعی است، چراکه این قشر بیشتر از سایر اقشار در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار دارند.
مطمئن‌تر از قبل
زمانی که تاکسی بیسیم بانوان راه‌اندازی شد. بسیاری از خانواده‌ها با اطمینان خاطر بیشتری زنان و فرزندان خود را راهی مدرسه و کار می‌کردند. اما درازای عمر تاکسی بیسیم بانوان تنها هفت‌سال بود، چراکه پس از آن رو به ورشکستگی رفت، به‌طوری‌که رانندگان مرد دوباره پا جا پای زنان گذاشتند. اما این روزها زنان بیشتر متقاضی رانندگان زن هستند و این موضوع حق مسلم آنان است. اما متاسفانه تعداد رانندگان زن در ناوگان تاکسیرانی انگشت‌شمار است، به‌طوری‌که به‌گفته قنادیان تنها ٢ تا ٣درصد ناوگان تاکسیرانی را زنان تشکیل می‌دهند، این درحالی است که زنان تشکیل‌دهنده نیمی از جامعه هستند. شاید برای همین است که سرویس‌دهندگان تاکسی آنلاین چون اسنپ و کارپینو، انتخاب جنسیت مسافر را برعهده مسافر گذاشته و با استقبال گسترده‌ای مواجه شده‌اند. اما این‌که این امر ریشه در احساس امنیت مسافران دارد، سوالی است که شاید برای هر کسی پیش آید، برای ملموس‌ترشدن موضوع این امر را که آیا افزایش سهم زنان در ناوگان تاکسیرانی موجب امنیت بیشتر زنان در جامعه می‌شود؟ مورد پرسش با کارشناسان امر قرار داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
پیشینه
تاکسی بانوان جدید نیست
بیش از ١٠سال از قدمت تاکسی بیسیم بانوان می‌گذرد. این شرکت در سال ١٣٨٥ توسط محسن عروجی تأسیس شد. در ابتدا هدف از تأسیس این شرکت منبع درآمدی برای زنان سرپرست خانوار بود. در آن زمان بسیاری از این شرکت استقبال کردند، چراکه بسیاری از خانواده‌ها به رانندگان مرد اطمینان نداشتند و ترجیح می‌دادند از راننده‌های خانم استفاده کنند. اما چگونگی استخدام رانندگان زن سوالی است که ممکن هرکسی را درگیر خود کند. برای استخدام زنان ابتدا از طریق کمیته امداد آنها را به این شرکت معرفی می‌کردند. البته کمیته امداد تنها راه مراجعه نبود، زیرا افراد می‌توانستند به‌طور شخصی هم مراجعه و برای دریافت خودرو مبلغی را به‌عنوان پیش‌پرداخت بپردازند که مابقی آن را به صورت اقساطی ماه‌به‌ماه تسویه می‌کردند تا از این طریق بتوانند صاحب خودرو شوند. در ابتدا تاکسی بیسیم بانوان در آذرماه ١٣٨٥، با ١٠ دستگاه خودروی پراید سبز رنگ وارد سیستم حمل‌ونقل شهری شد که با تلاش بخش خصوصی و حمایت شهرداری انجام گرفت. راننده‌های این تاکسی‌ها ابتدا با داشتن لباس فرم سبزرنگ از سایر زنان متمایز می‌شدند و هم‌اکنون علاوه بر این‌که بخشی از حمل‌ونقل عمومی را برعهده دارند، به‌عنوان سرویس مدارس دخترانه، دانشجویان، کارمندان خانم و نیز در فرودگاه‌ها، پایانه‌های مسافربری و... فعالیت می‌کنند. اما متاسفانه این شرکت پس از چندین سال ورشکسته و به شرکت‌های دیگر واگذار شده است. اکنون قرار بر آن است طرحی مانند تاکسی بیسیم بانوان مورد توجه قرار بگیرد تا از این طریق بخش خصوصی همچون گذشته این موضوع را پیگیری کند، چراکه بنا به گفته رئیس سازمان تاکسیرانی علیرضا قنادیان قرار نیست سازمان تاکسیرانی این شرکت را برای بانوان راه‌اندازی کند، بلکه درحال تشویق سرمایه‌گذاران هستیم تا برند تاکسیرانی بانوان را به صورت عمومی احیا کنند. به‌نظر می‌رسد بازار استقبال خوبی از این موضوع داشته باشد.
نگاه مخالف
نگاه جنسیتی امنیت‌آور نیست
مصطفی آب‌روشن، جامعه‌شناس | بسیاری بر این باورند که حضور زنان در ناوگان تاکسیرانی امنیت مضاعفی را برای زنان ایجاد می‌کند و این‌روزها از خواسته زنان به‌شمار می‌آید، اما مصطفی آب‌روشن، جامعه‌شناس نظری متفاوت دارد و معتقد است: «معمولا، هر ساختاری که در جامعه شکل می‌گیرد براساس نیازهایی است که در جامعه وجود دارد.»
زنان تشکیل‌دهنده نیمی از جامعه هستند، برای همین همیشه سعی دارند تا در عرصه‌های مختلف به‌خوبی ایفای نقش کنند، به‌گونه‌ای که فرصت‌های خود را با مردان برابر می‌دانند. این جامعه‌شناس در ادامه می‌گوید: «آنچه افکار عمومی در جامعه امروزی بشدت بر آن تاکید می‌کند برابری زن و مرد است، به همین جهت در این راستا سعی بر آن داشته تا فرصت‌های برابر اقتصادی و اجتماعی برای هر دو جنس ایجاد کند.»
آب‌روشن ضمن انتقاد از نگاه جنسیتی به جامعه، ورود مضاعف زنان را به ناوگان تاکسیرانی فرصتی برابر دانست و توضیح داد: «ایجاد زمینه‌هایی که زنان جامعه هم مانند مردان این فرصت را داشته باشند تا در شغل رانند‌گی مشغول به فعالیت شوند، انعکاس برابر‌خواهی بخش بزرگی از زنان جامعه ما است.»
این جامعه‌شناس ضمن تاکید بر کارکرد‌های پنهان فرصت‌هایی که در جامعه وجود دارد، ادامه داد: «هر ساختار اجتماعی در کنار اهداف اصلی پیامدها یا کارکرد پنهانی هم دارد، درواقع ایجاد تاکسی‌های بانوان در ذیل اهداف اصلی، این فرصت و اختیار را نیز به زنان و دختران جامعه می‌دهد که جنسیت راننده را برمبنای مطلوبیت‌های فردی انتخاب کنند.» نگاه جنسیتی به جامعه موضوعی است که سالیان‌سال مورد مناقشه قرار گرفته است. آب‌روشن در این زمینه توضیح داد: «اما اگر این فرصت اشتغال را با امنیت زنان گره بزنیم و اشتغالزایی را به دو شق زنانه و مردانه تقسیم کنیم، تبیین درست و منطقی‌ای به‌نظر نمی‌رسد.»
اگر بخواهیم امنیت زنان را در گروی حضور زنان در ناوگان تاکسیرانی بدانیم، به‌راحتی نمی‌توان از این موضوع گذر کرد، چراکه این موضوع به نظام اجتماعی بازمی‌گردد. آب‌روشن در این زمینه بیان کرد: «امنیت تک‌تک شهروندان در حوزه عمومی باید توسط نظام اجتماعی تضمین شود، لذا بر این مبنا زنانه و مردانه‌کردن حوزه‌های اجتماعی قبل از این‌که امنیت زنان را حفظ کند، ضعف عملکردی و فروپاشی نظام اخلاقی در جامعه را منعکس می‌کند. به عبارت دیگر زنانه و مردانه‌کردن جامعه جلوه ناامنی اجتماعی در جامعه ما است که البته باید به ریشه‌ها، علت‌ها، آثار و راه‌حل‌های اجتماعی و فرهنگی آن پرداخت.»
نگاه کارشناس
انتخاب خودخواسته
حسین باهر، جامعه‌شناس| حسین باهر از دیگر صاحب‌نظران این موضوع معتقد است: «بدیهی است که اگر زنان بیشتری به ناوگان تاکسیرانی ورود پیدا کنند، جامعه آنها از امنیت خاطری بیشتری برخوردار می‌شوند.»
این جامعه‌شناس با اشاره به این‌که این امر می‌تواند کمک بسزایی به زنان سرپرست خانوار کند، یادآور شد: «چنین اتفاقی از نظر اشتغالزایی به زنان سرپرست خانوار نیز کمک بسزایی می‌کند.»
باهر در این زمینه ادامه داد: «در این صورت مسافران و رانندگان هر دو با آسایش خاطر بیشتری مسیر مورد نظر را طی می‌کنند. البته باید در نظر داشت که هم‌اکنون نیز رانندگان زن و مردی هستند که قابل احترامند، رانندگانی که می‌توان به آنها اعتماد کرد. به همین جهت نباید افکار را به سوی ناامنی تام سمت سوق داد. برای خود من چندین بار پیش آمده سوار خودرو‌هایی شده‌ام که رانندگان زن دارد و قابل‌احترامند.»
این جامعه‌شناس ضمن انتقاد از کسانی که به این موضوع نگاه جنسیتی دارند، توضیح داد: «برخی می‌گویند این موضوع نگاه جنسیتی است، درصورتی که این‌گونه نیست و جامعه ما باید این مرحله را پست‌سر بگذارد. در این صورت به زنان و مردان اجازه انتخاب آزادانه می‌دهیم که نگاه‌های جنسیتی نیز از میان برداشته می‌شود و هرکس بنا به تشخیص خود انتخاب می‌کند.»
باهر در خاتمه یادآور شد: «بنابراین این امر را می‌توان قدمی در راستای تفکیک جنسیتی و امنیت مضاعف زنان دانست. زنان و مردان برابرند و باید بتوانند به شغل‌هایی از این قبیل ورود پیدا کنند و با انتخاب خود به مشارکت بپردازند.»
نگاه موافق
راهی برای اطمینان خاطر زنان
مصطفی اقلیما، پدر مددکاری ایران و رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران| هفته گذشته علیرضا قنادان درمورد احیای مجدد تاکسیرانی بانوان، سخن به میان آورد و در این زمینه تاکید کرد برنامه‌ای بسیاری جدی درخصوص بحث بانوان داریم. بسیاری این موضوع را اقدامی مثبت و حایز اهمیت می‌دانند و عده‌ای آن را اقدامی منفی در این زمینه می‌دانند. مصطفی اقلیما، پدر مددکاری ایران و رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران بر این باور است: «زمانی که دو مرد یا دو زن کنار هم می‌نشینند، احساس آرامش بیشتری دارند و این موضوع تنها منحصر به زنان نمی‌شود. همین احساس راحتی موجب می‌شود با یکدیگر ارتباط بگیرند و صحبت کنند.»
پدر مددکاری ایران ضمن انتقاد از فرهنگ نادرست ایرانیان در سلب امنیت دیگران توضیح داد: «در مملکتی که مردان ما از زورگویی، متلک گفتن و آزار جنسی لذت می‌برند، زمانی که زنان وراد تاکسی‌ها می‌شوند، حتی در برخی از موارد زنان از این‌که راننده به آنها نگاه کند، احساس امنیت نمی‌کنند.» یکی از حقوق شهروندان انتخاب آزادانه افراد است که این شرایط را اسنپ و کارپینو برای افراد جامعه فراهم کرده. اقلیما در این زمینه توضیح داد: «تعداد زنانی که در ناوگان تاکسیرانی فعالیت می‌کنند باعث می‌شود زنان دیگر مجبور به استفاده از تاکسی‌هایی نباشند که راننده آن مرد است. البته در این میان هستند افرادی که برای‌شان مهم نیست راننده، زن باشد یا مرد و بی‌تفاوت از این موضوع گذر می‌کنند.»
رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران ضمن اشاره به این امر که زنانی که از تاکسی‌هایی استفاده می‌کنند که رانندگان زن دارد، از آرامش خاطر بیشتری برخوردارند، گفت: «زمانی که زنان سوار تاکسی‌هایی می‌شوند که رانندگان آن زن است، احساس آرامش بیشتری می‌کنند، چراکه اطمینان‌خاطر دارند فرد بعدی که سوار خودرو می‌شود، زن است.»
اقلیما ضمن انتقاد از ناامن‌بودن جو حاکم بر جامعه برای زنان افزود: «بسیار دیده شده دخترانی که در تاکسی‌هایی حتی کنار صندلی راننده نشسته‌اند، اما درنهایت مورد تجاوز رانندگان قرار گرفته‌اند. درحال حاضر زنان می‌توانند با ورود به اسنپ نیز در این عرصه قدم بردارند.»
بسیاری زنان و دخترانی بوده‌اند که مورد تجاوز قرار گرفته‌اند، اما از شکایت صرف‌نظر کرده‌اند. رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران معتقد است: «امنیت برای بانوان اصلا و ابدا وجود ندارد، حتی تاکسی‌هایی که با آرم تاکسیرانی تردد می‌کنند. با نگاهی به این موضوع درمی‌یابیم دست زنان از شکایت کوتاه است، چراکه دادگاه در جواب شکایت، ادله و استناد درخواست می‌کند. از طرفی هم آبرویش می‌رود و چگونه می‌خواهد این موضوع را ثابت کند.»
اقلیما در ادامه بیان کرد: «در کشور‌های دیگر این مسائل مطرح نیست، زیرا سطح فرهنگ مطرح است. به‌عنوان مثال در کشور‌های اروپایی موضوعی به نام متلک وجود ندارد، حتی اگر مردی دستش به زنی بخورد، آزار جنسی تلقی می‌شود و می‌توان از آن مرد بدون هیچ مدرکی شکایت کرد و دادگاه پیگیری می‌کند.» پدر مددکاری ایران در خاتمه با ابراز خرسندی در این زمینه توضیح داد: «بنابرین می‌توان ورود زنان به ناوگان تاکسیرانی را امری مثبت در جامعه تلقی کرد، زیرا خانواده‌ها با اطمینان خاطر بیشتری همسر و فرزند خود را راهی مدرسه و محل کار می‌کنند و زنان هم با اطمینان خاطر بیشتری در جامعه زندگی می‌کنند.»
تجربه دیگران
نگاهی به تاکسی بانوان در دیگر کشور‌ها
در گوشه و کنار جهان تاکسیرانان زن بسیار دیده شده، اما این‌که این تاکسیرانان تنها برای زمانی باشند، کمی ابهام‌برانگیر است. مالزی دیگر کشوری است که مانند ایران از تاکسی بانوان استفاده می‌کند. تاکسی بانوان تنها منحصر به ایران نمی‌شود، چراکه چند سالی است در مالزی نیز تاکسی بانوان راه‌اندازی شده است. هدف از راه‌اندازی تاکسی بانوان حمایت و محافظت بیشتر از زنان در ناوگان تاکسی بود که پس از قطار و اتوبوس در این کشور راه‌اندازی شد. تاکسی بانوان مالزی ابتدا با ٥٠ راننده زن تاکسی در پایگاه‌هایی در کوالالامپور به صورت کشیک آغاز به کار کرد، تا در صورت تماس تلفنی، بانوان را جابه‌جا کنند. دولت مالزی اتوبوس‌های مخصوص بانوان را نیز در مسیرهای مختلف پایتخت برای جابه‌جایی بانوان فعال کرده بود، همچنین در مسیر قطارهای شهری نیز یک واگن به بانوان اختصاص یافته است. البته باید در نظر داشت که یکی دیگر از دلایل ارایه تاکسی بانوان در مالزی جلوگیری از تجاوز به زنان بود که تا حدی می‌توان ارایه چنین راهکاری را کارگشا دانست.
