توافق هسته‌ای، روابط هند و ایران را متحول کرد

روی دیوارهای چوبی قهوه‌ای رنگ، عکس بزرگی از مردی سپیدپوش نصب شده است که لبخندی با نگاهی نافذ به چهره دارد. تصویر بزرگ مهاتما گاندی نخستین چیزی است که در اتاق سفیر هند در تهران جلب توجه می‌کند.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، سوراب کومار در کنار همین قاب بزرگ پای گفت‌و‌گو نشسته و از زیر و بم روابط ایران و هند روایت کرده است. سفیر هند در تهران معتقد است مردم ایران و هند اشتراکات زیادی دارند و می‌گوید:«ما کلمات فارسی متعددی را بلد هستیم، من پس از حضور در تهران متوجه اشتراکات فرهنگی زیادی شده‌ام، چه در حوزه موسیقی، چه زبان، چه غذایی و چه معماری.» او درباره مسائل مختلفی از برنامه هندی‌ها برای توسعه بندر چابهار تا مناقشات میدان گازی فرزادB صحبت کرده و خبر داده که در ماه گذشته خرید نفت هند از ایران 78 درصد افزایش یافته است. مشروح گفت‌و‌گوی او را در زیر می‌خوانید:

اقتصاد ایران را در نگاهی کلی، چطور می‌بینید؟

اقتصاد ایران ظرفیت‌های بسیاری دارد و این کاملاً واضح است. ظرفیت‌ها نیز تنها محدود به یک حوزه نیست و در حوزه‌های مختلفی کار در حال انجام است. نکته مهم این است که بعد از توافق هسته‌ای، تلاش‌ها برای بهره‌برداری از این توانمندی بیشتر شده است.

بعد از توافق هسته‌ای در روابط ایران و هند هم تغییراتی ایجاد شده است؟

همان‌طور که می‌دانید، به خاطر تحریم‌ها جایگاه کشورهای صادرکننده نفت به هندوستان عوض شده و ایران از جایگاه خود به‌عنوان دومین عرضه‌کننده بزرگ نفت به هند پایین آمد.

اما من خرسندم به شما بگویم که بر اثر برجام، ایران دوباره جایگاه خود را در بازار نفت هندوستان بازیافته و مجدداً به دومین عرضه‌کننده عمده نفت به هندوستان تبدیل شده است. در سال 17-2016 هند 27 میلیون تن نفت از ایران وارد کرد، که این میزان در سال 15-2014 برابر با 11 میلیون تن بود.

همچنین مبادلات تجاری نیز بعد از برداشتن تحریم‌ها ازرقم 9میلیارد دلار به 14 میلیارد دلار افزایش یافته است. بنابراین ما بخوبی به جلو حرکت می‌کنیم. ما روابط خوبی بین دو کشور داریم. بسیاری از وزیران شما، از هندوستان بازدید کرده‌اند و همچنین وزیران ما هم به کشور شما آمده‌اند. این مبادلات بسیار پراهمیت است. وزیر امور خارجه ما اخیراً به ایران آمد و با آقای ظریف گفت‌وگو داشت. آقای آخوندی هم در ابتدای ماه پیش با هیأت بلندپایه‌ای به هندوستان آمد و مذاکرات بسیار خوبی داشتیم. وزیر ارتباطات شما نیز اخیراً در هندوستان بود و در این مورد نیز مذاکرات خوبی انجام شد. ما همچنین منتظر سفر آقای روحانی به هندوستان هستیم که از این طریق گسترش بیشتری در روابط دوجانبه را شاهد باشیم.

کدام بخش اقتصادی و صنعتی ایران برای فعالان اقتصادی هندوستان جذابیت بیشتری دارد؟

طیف بسیار گسترده‌ای وجود دارد. تنها به وضعیت صادرات و واردات نگاه کنید؛ کالاهای کشاورزی زیادی از هند به ایران مانند چای و برنج صادر می‌شود. ما همچنین ماشین‌آلات، قطعات، ریل‌های فولادی و غیره نیز به ایران صادر می‌کنیم. بزرگ‌ترین حوزه تجاری نیز واردات محصولات نفت و پتروشیمی از ایران است که برای ما بسیار مهم است. این‌ها بخش‌های مختلف هستند، اما ظرفیت بسیار فراتر است. مثلاً در حوزه ترانزیتی و حمل‌ونقلی همکاری و توانمندی مناسبی بین ایران و هندوستان وجود دارد.

شما روی روابط نفتی ایران و هند تأکید زیادی دارید اما اخیراً خبرهایی مبنی بر کاهش خرید نفت ایران از جانب هندوستان روایت می‌شود.

چنین نیست، اطلاعات ماه دسامبر نشان از افزایش ۷۸ درصدی خرید نفت از ایران دارد. اگر با این اطلاعات پیش رویم که من به آن باور دارم، ما ۵۵۰ هزار بشکه نفت در هر روز تنها در یک ماه گذشته از ایران وارد کرده‌ایم. در سال قبل ما ۲۷ میلیون تن نفت خام از ایران وارد کردیم که نسبت به سال قبل از آن بیش از ۱۰۰ درصد پیشرفت داشته که در آن سال ۱۳ میلیون تن بوده است. البته با این حال در برخی از ماه‌ها، طبق اخبار شما نوساناتی هم وجود دارد.

گفته می‌شود که این نوسان‌ها بر اثر اختلاف برای توسعه میدان گازی فرزاد B بوده است، درباره این میدان توضیح می‌دهید؟

فرزاد B نخستین بار توسط یک شرکت هندی کشف شد. آنچه در حال حاضر برای انجام آن تلاش می‌کنیم، رسیدن به قراردادی با مسئولان ایرانی است که گاز این میدان بتواند استفاده شود. ما هنوز پیشرفت قابل‌توجهی نداشته‌ایم و مذاکرات بیشتری مورد نیاز است. هر دو طرف باید انعطاف بیشتری نشان دهند و راه حل خلاقانه‌ای پیدا کنند تا از ظرفیت این میدان استفاده شود.

حجم روابط تجاری برای شما رضایت بخش است؟ چه اقداماتی در این زمینه لازم است صورت پذیرد؟

خیر، چرا که توانمندی بسیار بیشتر از چیزی است که در حال حاضر در واقعیت انجام می‌گیرد. نیاز است که ما ارتباط مستقیم بیشتری در حوزه‌های مختلف صنعتی داشته باشیم. همین طور برای رفت‌وآمد گروه‌های تجاری بین ایران و هند خوش‌بین هستیم. از طرف دیگر روابط بانکی، باید توسعه پیدا کند.

دقت کنید که روابط بین‌المللی حمل‌ونقلی هم بسیار مهم است. ایران در جایگاه جغرافیایی بسیار مهمی واقع شده و سال پیش البته پیشرفت‌های بسیاری در این حوزه ارتباطاتی انجام شده است. ارتباطی بین بندرعباس و آذربایجان و روسیه برقرار شده که بسیار مهم است و باید پیشرفت‌هایی صورت بگیرد.

شما آینده روابط ترانزیتی بین دو کشور را چگونه ترسیم می کنید؟

دقت کنید که روابط بین‌المللی حمل‌ونقلی هم بسیار مهم است. ایران در جایگاه جغرافیایی بسیار مهمی واقع شده است. در زمینه کوریدور ترانزیتی شمال به جنوب سال پیش پیشرفت‌های بسیاری صورت گرفت. خط ریلی آستارا-آستارا ساخته شده و همچنین پروژه راه آهن قزوین-رشت هم در حال اتمام می‌باشد که همه اینها بیانگر تکمیل خطوط ارتباطی ریلی می باشند. خط ریلی بین بندرعباس و آذربایجان و روسیه برقرار شده که برای حمل و نقل کالا بین هند و روسیه، هند و اروپا و نیز هند و آسیای مرکزی بسیار حائز اهمیت است.

با در نظر داشتن اهمیت روابط ترانزیتی ایران و هند که به آن تأکید داشتید، درباره بندر چابهار صحبت کنیم. از صحبت‌های مقامات هند چنین برمی‌آید که بندرچابهار،

جایگاه استراتژیکی برای شما دارد.

بله چابهار برای هندوستان، برای منطقه وبرای کشور شما بسیار مهم است.چابهار دسترسی هند را به افغانستان و آسیای مرکزی فراهم می‌کند و یک جایگزین واقع بینانه برای دسترسی دریایی افغانستان به هند و سایر کشورها محسوب می شود.

برای ایران نیز بسیار مهم است، چرا که ما به چابهار به‌عنوان هابی برای توسعه اتصال منطقه‌ای نگاه می‌کنیم. همین‌طور برای توسعه سیستان و بلوچستان نیز اهمیت زیادی دارد و تمام این‌ها باعث می‌شود که اهمیت و جایگاهی استراتژیک پیدا کند.

برنامه شما برای فعالیت و توسعه این‌بندر چیست؟

همان‌طور که می‌دانید، ما در فاز یک چابهار مشغول فعالیت هستیم. تفاهم‌نامه‌ای‌ تجاری در سطح وزرا در ماه مه 2015 امضا شد که به موجب آن ما تعهد داریم تا تجهیزاتی را که در چابهار مورد نیاز است، تأمین کنیم. ما همچنین باید 150 میلیون دلار خط اعتباری فراهم کنیم و 85 میلیون دلار برای سرمایه‌گذاری در تجهیزات اختصاص دهیم و در واقع طی 10 سال، 230 میلیون دلار در صورت نیاز برای بهره برداری از بندر هزینه خواهد شد.

درباره فرآیند عملیاتی در حال حاضر اطلاعاتی دارید؟ آیا روند کارها رضایت‌بخش است؟

همه چیز بخوبی پیش می‌رود. این بندر توسط رئیس جمهوری ایران در ماه دسامبر افتتاح شد. ما نیز در حال ارسال یک محموله بزرگ 100هزار تنی گندم و حبوبات از طریق بندرچابهار به افغانستان هستیم.

 کشور شما یک اقتصاد نوظهور است و در شاخص‌های کلان توسعه در آن بهتر از ایران پیش رفته است...

بله ولی درآمد سرانه ایران بیشتر از درآمد سرانه هند است.

درست است، موقعیت مردم متفاوت است. اما به هر حال شاخص‌های اصلی موفقیت هندوستان برای تبدیل شدن به اقتصادی نوظهور از منظر شما چیست؟

بیان تنها یک شاخص، سخت است؛ من فکر می‌کنم مسائل مختلفی در کنار هم باعث توسعه اقتصاد شده‌اند. با این حال، فراهم کردن «فضای مناسب کسب‌‌وکار» بسیار بسیار ضروری است. نخست‌وزیران ما برنامه‌هایی برای بهبود فضای کار در حوزه‌های حمل و نقل، دیجیتال، اقتصاد، مشاغل نوپا و غیره پیاده کرده‌اند. ما در تلاشیم تا امکانات را فراهم کنیم که بخش خصوصی و دولتی بتوانند در کنار هم رشد کنند. «دموکراسی» در یک کشور بسیار مسأله مهمی است. محیط مناسب قانونی نیز نیاز است. باید قوانین و مقررات مناسبی داشته باشید تا بتوانید حوزه‌های متعددی را پوشش دهید. همچنین بخش بانکی و مالی نیز برای پیشبرد و توسعه یک کشور بسیار اهمیت دارد.

همان‌طور که اشاره کردید، درآمد سرانه ایران بالاتر است اما با وجود این توسعه‌ها، برایم جالب است که چرا شرایط زندگی مردم هندوستان بهبود کمتری در مقایسه با شتاب توسعه وتبدیل شدن به اقتصادی نوظهور داشته است؟

کشور ما پیشرفت‌های خوبی داشته است. شرایط زندگی مردم هم نسبت به پیش به میزان قابل توجهی بهتر شده است. اما ما یک کشور بسیار بزرگ هستیم. یک میلیارد و ۳۰۰میلیون نفر، جمعیت ماست. زمانی که چنین جمعیتی داریم، تلاش‌های بسیار بیشتری هم برای بهبود اوضاع زندگی مردم مورد نیاز است و زمان زیادی لازم است با اینکه خوب پیش می‌رویم، اما هنوز هم مسیر قابل‌توجهی پیش‌روی‌مان است.

به مسائل بانکی اشاره کردید. در این حوزه روابط ایران و هندوستان چطور است؟

ما چالش‌هایی داریم و این مشکلات به مسائل بانکی ایران و هندوستان محدود نمی‌شوند. نکته مثبت این است که ما بعد از برجام مراحلی را طی کرده و چند پله جلو رفته‌ایم. اگر به گذشته برگردید و نگاه کنید که در ژانویه ۲۰۱۶ شرایط چگونه بود و حالا چگونه است، متوجه پیشرفت‌ها می‌شوید. ما همچنان هم در حال تلاش برای بهبود بیشتر روابط بانکی هستیم. به‌عنوان مثال، بانک مرکزی ایران وارد مذاکراتی با بانک مرکزی ما در زمینه مکانیسم روپیه-ریال شده است. برخی از بانک‌های شما به‌دنبال گشایش شعبه در هندوستان هستند و این‌ها همه قدم‌های مثبتی هستند.

فکر می‌کنید علت اصلی این چالش‌ها چیست؟ بعد از برجام، فکر می‌کردیم که مشکلات بانکی با جهان حل شوند.

دلیل اصلی نه به هند و نه به ایران مربوط است، این فقط مربوط به بانک‌های بزرگ اروپایی می‌شود. آنها در مبادلات بانکی نقش بازی می‌کنند و در انجام تراکنش‌های ایران نقش دارند؛ این مسأله‌ای است که هنوز به طور کامل حل نشده است. برای مثال، یک بانک هندی برای انجام تراکنش بانکی در کشور شما، باید رابطه متناظری با بانک‌های اروپایی برای انجام معاملات یورویی داشته باشد. در گذشته بانک‌های بزرگ اروپایی این نقش متناظر را بازی می‌کردند. بانک‌های کوچک و متوسط روابط خوبی دارند اما چالش، بر سر همین رابطه متناظر مورد نیاز با بانک‌های بزرگ اروپایی است.

مشکلات تنها مربوط به بانک‌های اروپایی است؟ سنگ‌اندازی‌های امریکا در این روابط نقشی ندارد؟

 بانک‌های امریکایی و دلار امریکا خارج از این رابطه هستند. بعد از توافق هسته‌ای، نیاز ما به روابط یورویی بود و دلار امریکا در بین ایران و هند جایی نداشت، به همین خاطر انتظار اقدامات سازنده از جانب بانک‌های اروپایی داشتیم.

بجز مسائل بانکی، چه موانع وچالش‌های دیگری بین روابط تجاری ایران و هند وجود دارد؟

فکر می‌کنم که مسائل بانکی، تنها چالش ما هستند و مشکل دیگری وجود ندارد.

خارج از بحث‌های صرفاً اقتصادی، حوزه فرهنگی نیز در روابط ایران و هند نقش مهمی دارد. مردم ایران در نگاه شما چگونه هستند؟

مردم ایران بسیار خونگرم هستند. آنها تاریخ و سنت قدیمی دارند. فکر می‌کنم که روابط بین مردم ایران و هند و نزدیکی فرهنگی آنها عامل بسیار مثبتی برای پیشبرد روابط بوده است. ما کلمات فارسی زیادی داریم که در زبان هند استفاده می‌کنیم. من ممکن است که زبان فارسی را متوجه نشوم، ولی کلمات متعددی را به فارسی بلد هستم.

به‌طور کل در «صنعت فرهنگ» روابط ایران و هند چگونه است؟ مردم ایران به فیلم‌های هندی علاقه زیادی دارند. اما درباره دیگر حوزه‌های صنعت فرهنگ چطور؟ فکر می‌کنید فرهنگ، ظرفیت‌هایی برای توسعه روابط اقتصادی دارد؟

بله، ما توافقنامه‌هایی را با سازمان میراث فرهنگی امضا کرده‌ایم. تحت این قراردادها، ما یک هفته فرهنگ هندی در ایران و همچنین یک هفته با عنوان فرهنگ ایرانی در هندوستان داریم. همچنین همایش‌های مختلفی را تدارک دیده‌ایم. شما به محبوبیت فیلم‌های هندی اشاره کردید. مشاهیر مختلفی از هندوستان، در ایران معروف و مورد تمجید هستند، مانند مهاتما گاندی. دو روز پیش من در رویدادی در بزرگداشت نخستین نخست‌وزیرمان، جواهر لعل نهرو، حضور داشتم. افرادی در این مراسم بودند که وی را از نزدیک می‌شناختند و بسیار به وی علاقه‌مند بودند. من همچنین باید ذکر کنم که بنده که از هند هستم، پس از حضور در ایران، اشتراکات فرهنگی فراوانی را متوجه شده ام، چه در حوزه موسیقی، چه زبان، چه غذایی و چه معماری.

در حوزه صنعت توریسم، بسیاری از مردم ایران مشتاق دیدن هندوستان هستند و به نظر می‌رسد که گردشگری نیز امکان رشد خوبی داشته باشد.

بله، این حوزه ظرفیت بسیار زیادی دارد و ما بسیار خوشحال هستیم که تعداد توریست‌های ایرانی در هندوستان افزایش یافته است، بخصوص در تعطیلات نوروز. در سال گذشته، حدود 35 هزار ویزا صادر کردیم. همین دو روز پیش گفت‌وگویی بین دو دولت در مورد مسائل کنسولی با هدف حل مشکلات صدور روادید داشتیم. این جلسات کمک قابل توجهی به صنعت توریسم دو کشور می‌کند. من همچنین از اینکه اتباع هندی هم به ایران می‌آیند، خوشحال هستم. مردم هند به خاطر توریسم فرهنگی، مذهبی یا تجاری به ایران می‌آیند ولی ظرفیت‌هایی بیش از این داریم.