با استفاده از ظرفیت اروپا، وارد درگیری مستقیم با ترامپ نشویم/ سلاح هسته‌ای برای به کارگیری نیست
با وجود غیرقابل پیش‌بینی‌بودن انتخاب ترامپ به‌عنوان نامزد نهایی جمهوری‌خواهان در انتخابات گذشته ریاستجمهوری آمریکا و همین‌طور احتمال ضعیف برنده‌شدن او مقابل هیلاری کلینتون، واقعیت جهان امروز، حضور او در کاخ سفید و نشستن روی صندلی ریاستجمهوری است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، مواضع اخیر او درباره برجام و سخنانی که در قبال ایران و ایرانیان بیان کرد، واکنش‌های بسیاری را برانگیخت. شرایط فعلی ایران و آمریکا را با علی خرم، دیپلمات باسابقه کشورمان و نماینده پیشین ایران در مقر اروپایی سازمان ملل، به بحث گذاشته‌ایم.
چرا ترامپ بعد از این اتفاق، به رفتارهای خارج از عرف خود ادامه داد درحالی‌که پیش‌بینی این بود که او تحت‌تأثیر سایر مراکز تصمیم‌گیری در ایالات متحده و البته قواعد ناگزیر یک رئیس‌جمهور، کمی تعدیل خواهد شد؟
ترامپ نه خودش فکر می‌کرد که رئیس‌جمهور می‌شود و نه جامعه آمریکا به این موضوع باور داشت، به‌همین‌دلیل ترامپ با دست باز هرچه را بر زبانش آمد، بیان کرد، چراکه به انتخابات هم به‌عنوان یک شوی تبلیغاتی می‌نگریست. شعار‌های غیرقابل‌اجرا و عوامانه سر داد، اما بنا به دلایلی که جای بحث آن نیست، توانست آرای الکترال بیشتری جذب کند. این شرایط همچنان برای او به اتمام نرسیده و این از وی‍ژگی‌های ذاتی اوست، همان‌طورکه در ایران هم ما موارد مشابهی را داشته‌ایم که افراد ذاتا به حرکت‌های خاص و مردم‌فریبانه علاقه‌مند هستند.
چرا دستگاه‌های دیگر در آمریکا او را محدود نکرده‌اند؟
چرا در ماجرای ممنوعیت صدور ویزا برای اتباع چند کشور از جمله ایران، این اتفاق رخ داد. صاحب‌نظران و مردم آمریکا می‌دانند اگر قرار باشد مبنای منطقی تأمین امنیت و مقابله با تروریسم باشد، هیچ‌یک از اتباع این کشورها در عملیاتی تروریستی علیه منافع آمریکا، اروپا و هیچ‌جای دیگری شرکت نداشته‌اند؛ برای مثال ایرانی‌ها نه در واقعه ١١ سپتامبر شرکت داشتند و نه در هیچ عملیات تروریستی دیگری و اگر قرار بود مبنای ترامپ منطقی باشد، باید اتباع کشورهایی مانند عربستان، پاکستان، مصر و افغانستان را شامل می‌شد. چند قاضی فدرال هم این تصمیم را بلااثر کردند. ابتدا سال گذشته یک قاضی فدرال حکم داد که دستور وی درباره کسانی که وارد آمریکا شده‌اند، باطل شود و گفت نمی‌توان آنها را بازداشت کرد یا بازگرداند و دستور رئیس‌جمهور تحت‌الشعاع قرار گرفت و کسانی که این مشکل را در نیویورک و نزدیک آن منطقه دارند نجات پیدا کرده‌اند. قاضی دیگری هم در ویرجینیا این کار را کرد و فرمانداران ایالت‌ها نیز موضع‌گیری‌هایی کرده‌اند، همین‌طور نمایندگان مجلس و فعالان حقوق بشری نیز حالا مقابل او ایستاده‌اند و نمی‌توان گفت امکان حمایت منطقی از چنین فردی وجود داشته باشد. به‌هر‌حال چه در آن موضوع و چه خروج از کنوانسیون‌های جهانی یا حمله به برجام و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران، او یک دره بزرگ مقابل آمریکا ایجاد کرده و به نظر می‌رسد علاقه‌مند است این روند را ادامه دهد. رفتار ذاتی او بر مبنای تشتت، عدم آرامش و تخاصم استوار است و همین علتِ مخالفت مرکل، ماکرون و ترزا می با اوست، درحالی‌که این کشورها معمولا متحد ذاتی آمریکا هستند. ترامپ نوعی تشتت در داخل آمریکا ایجاد کرده و در خارج آمریکا نیز ما چنین واکنش‌هایی را می‌بینیم. همان ابتدا میخائیل گورباچف، رهبر شوروی سابق، گفت سال ٢٠١٧ سالی است که ترامپ با سیاست‌های خودش جهان را به لبه پرتگاه جنگ می‌برد. فراموش نکنیم ترامپ در سال اول ریاستجمهوری خود قرار دارد و به نظر من مقاومت‌ها علیه او هر روز بیشتر می‌شود. او درحال‌حاضر پایین‌ترین محبوبیت را در سال اول ریاستجمهوری به نسبت سایر رؤسای جمهور داشته یا بالای ٦٠ درصد شرکت‌کنندگان در نظرسنجی سی‌ان‌ان گفتهاند مخالف خروج آمریکا از برجام هستند. سیاست‌های اجرائی ترامپ مخالفت‌ها را تشدید می‌کند. ترامپ دو راه بیشتر ندارد؛ یا مجبور است از سیاست‌های توخالی و گنده‌گویانه دست بردارد و به رئیس‌جمهوری معمولی و عادی تبدیل شود یا اینکه استیضاح و عدم کفایت وی از سوی سنا پیش برده خواهد شد. به‌هرحال‌آمریکا یک کشور عادی نیست و باید از پایه‌های حفظ ثبات در جهان باشد. آن‌قدر نقش آمریکا در جهان زیاد است که یک فرد نامعمول نباید بر آن کشور حکومت کند. حاکمیت چنین فردی در یک کشور جهان‌سومی ممکن است به خود و کشورهای منطقه آسیب بزند، اما در آمریکا ممکن است به کل جهان آسیب بزند و این چیزی نیست که کل جهان بتواند آن را تحمل کند.
روسیه همچنان به ترامپ امیدوار است؟ آیا ممکن است این امیدواری باعث عبور از ایران شود؟
روسیه در سیاست خارجی، شرایط خاص خود را دارد. وضعیت ترامپ با توجه به اتهاماتی که به دختر و داماد او در زمینه رابطه با روسیه زده شده، برای برقراری رابطه مطلوب با روسیه دچار مشکل شده است. البته روس‌ها هنوز امید خود را از دست نداده‌اند. آنان مرتب تذکر می‌دهند که با وجود اینکه ما به‌دنبال بهبود روابط با آمریکا هستیم، با آمریکا اختلافات جدی داریم که آنها را کنار نمی‌گذاریم. روسیه آن‌قدر عاقل است که بداند ترامپ با نفهمیدن پیش می‌رود و منافع حیاتی آمریکا، روسیه و چین در یک طرف قابل جمع‌‌شدن نیستند. ممکن است به‌طور مقطعی همدیگر را تحمل کنند ولی در مقابل هم قرار خواهند گرفت.
چینی‌ها چطور؟
چینی‌ها چون از ایده کنفوسیوس پیروی می‌کنند، عاقل و سنجیده عمل می‌کنند و واکنشی نشان نداده‌اند، اما کار خودشان را انجام می‌دهند و با وجود هیاهویی که ترامپ به راه انداخته است، چینی‌ها واکنش تندی از خود نشان نداده‌اند. ترامپ همه اعم از اروپا، آسیا و کشورهای اسلامی را برانگیخته است.
در ایران، افرادی که گمان می‌کردند ترامپ بهتر از کلینتون است، امروز در شرایط دشواری قرار گرفته‌‌اند البته همچنان می‌گویند دموکرات‌ها نیز به فشارهایی از نوع دیگر بر ایران، مشهور هستند. به نظر شما با پدیده ترامپ چگونه باید مواجه شد؟
حامیان ایرانی ترامپ باید می‌دانستند چرا بسیاری از کارشناسان همان زمان، کلینتون را برای ایران، مناسب‌تر می‌دانستند. ترامپ در ابتدای راه است و می‌بینید هر روز چالش تازه‌ای برای کشورمان ایجاد می‌کند. او اگر سیاست‌های خود را ادامه دهد، وضعیت بسیار خصمانه‌ای به وجود خواهد آمد. بنابراین کسانی که از پیروزی او در ایران شادی می‌کردند باید امروز را می‌دیدند. در حالی که اگر کلینتون بر سر کار آمده بود، تنها کاری که می‌کرد این بود که در مورد حقوق بشر سرسخت‌تر از اوباما برخورد می‌کرد اما در سایر موارد مانند او بود. ترامپ همان اول دستور داد که پایتخت در فلسطین اشغالی از تل‌آویو به بیت‌المقدس شرقی برود و این، سیاست جمهوری اسلامی دراین‌خصوص از روز اول انقلاب تا امروز را به چالش جدی کشید. با توجه به فضایی که او برای خود و آمریکا داخل و خارج ایجاد کرده و در حال ایجاد باتلاق‌های جدیدی پیش پای خود است، بهترین راهبرد ایران، عدم مواجهه مستقیم با اوست. الگوی چینی‌ها در این مورد، ظاهرا بهتر جواب داده است که ما کار خودمان را به نحو احسن انجام داده و مطمئن باشیم که هم در داخل آمریکا و هم اروپا، روسیه و چین به حساب ترامپ خواهند رسید. هماهنگی در اتخاذ مواضع یکسان و شنیده‌شدن یک صدا از ایران، دارای اهمیت بسیار زیادی است.
درباره برجام فکر می‌کنید ترامپ می‌تواند مسئله خاصی برای ایران ایجاد کند؟
سخنان اخیر ترامپ نشان داد که نه‌تنها او بلکه هیچ کشور دیگری هم به‌تنهایی توان خروج از برجام را ندارد به‌دلیل اینکه پایه این توافق حقوقی است و یک معاهده چندجانبه حقوقی چنین نیست که هرکسی بنابر سلیقه بتواند از آن خارج شود. ترامپ هم متوجه این مسئله شد و دو ماهی برای خروج از آن سروصدا راه انداخته بود، اما حتی نتوانست عدم پایبندی ایران را اعلام کند. پیش‌ازاین بارها گفته بودم ترامپ نه‌تنها توان خروج از برجام را ندارد، بلکه حتی نمی‌تواند عدم پایبندی ایران را اعلام کند زیرا اظهارنظر دراین‌باره برعهده رئیس‌جمهور آمریکا نیست بلکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که باید دراین‌باره اظهارنظر کند. ترامپ در سخنرانی دو هفته خود فقط توهین کرد و به هیاهوی تبلیغاتی پرداخت و فرهنگ مخصوص خود را مطرح ساخت. به‌عبارتی‌دیگر ترامپ در این برنامه سخنرانی بیش از گذشته خود را مفتضح کرد و جهان پس از این سخنرانی پشت سر ایران یکپارچه‌تر شدند و این هم به لطف بی‌عقلی دونالد ترامپ محقق شد. هیچ‌وقت چنین نبوده که رؤسای فرانسه، انگلیس و آلمان بیانیه مشترک در حمایت از ایران صادر کنند. وزرای دولت ترامپ به او گفتهاند که این مسئله باعث منزوی و بی‌اعتمادشدن بیشتر آمریکا می‌شود. به‌همین‌دلیل وزیر خارجه، وزیر دفاع و مشاور امنیت ملی کاخ سفید در آمریکا با کار ترامپ مخالف بودند و حتی مشاور امنیت کاخ سفید به پایبندی ایران نسبت به برجام تأکید کرده بود؛ بنابراین ترامپ دست به کاری زده است که صرفا لابی اسرائیل و عربستان از آن خشنود شده‌اند، به عبارتی دیگر این حرکت را باید در مسیر رفتارهای نسنجیده گذشته او تعبیر کرد. او تلاش می‌کند تا خود را در صحنه خارجی موفق معرفی کند و علامت موفقیت کشتی‌کج‌کار هم این است که مرتبا دست به زورگویی و قلدری زند. به هر حال او توپ را در زمین کنگره انداخته و کنگره هم می‌داند شگرد رئیس‌جمهور آمریکا چیست، بنابراین روی آن کار خواهد کرد ولی اروپایی‌ها بر کنگره تأثیرگذار هستند؛ بنابراین پیش‌بینی می‌کنم کار به شکل معقول خود برخواهد گشت و کنگره هم مانع اجرای برجام نخواهد شد و این احتمال وجود دارد که در زمینه تروریست، موشکی یا حقوق بشر موضوعاتی را به تصویب برسانند. حتی درباره برخورد با سپاه پاسداران، هیاهوی تبلیغاتی زیادی درباره قرارگرفتن آن در فهرست گروه‌های تروریستی انجام داده شد ولی مطرح کرده بودم که از نظر حقوق بین‌الملل هیچ کشوری نمی‌تواند نیروهای مسلح یک کشور دیگر را به‌عنوان گروه تروریستی شناسایی کند. به هر حال هوشیاری ما در این شرایط، بسیار ضروری است. ضمنا نزدیکی به اروپا البته با حفظ ملاحظات، می‌تواند کارگشا باشد. حقیقت این است که امروز سایر قدرت‌های جهانی به این نتیجه رسیده‌‌اند که باید از ترامپ عبور کرده و خود هدایت را بر عهده بگیرند. جدال‌های لفظی خطرناکی که بر سر موضوع هسته‌ای کره‌شمالی از سوی ترامپ صورت گرفت، حجت را بر اروپا تمام کرد تا به قول خانم هلگا اشمید، یک بحران هسته‌ای برای کره زمین خیلی زیاد است و نباید دست ترامپ را بازگذاشت تا بحران دومی را به وجود آورد. ناکامی‌های ترامپ در داخل آمریکا هم دولتمردان و رهبران دموکرات و جمهوری‌خواه را نگران کرد؛ به ترتیبی که جان مک‌کین به صف موافقان حفظ برجام پیوست و هیلاری کلینتون اظهار کرد رفتار ترامپ باعث احمق جلوه‌دادن آمریکا می‌شود و درحالی‌که شواهد حاکی از پایبندی ایران به توافق هسته‌ای است، خروج از برجام خطرناک است.
چنانچه طبق طرح ترامپ، کنگره نمایندگان آمریکا در این ٦٠ روز تحریمی علیه ایران تصویب نکند، خودش وارد صحنه شده و با خروج از برجام، تحریم‌هایی را به تصویب خواهد رساند؛ حتی اگر ترامپ بتواند این آخرین آرزوی خود را برآورده کند، آمریکای منزوی قادر نخواهد بود قانون داخلی خود را بر اروپایی‌ها و دیگرانی مانند روسیه و چین، تحمیل کند؛ زیرا از قبل، ترامپ و طرح‌هایش را رد کرده‌اند. به علاوه، مؤثربودن تحریم‌ها در گرو قطع‌نامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد است که در فضای حاضر هیچ شانسی برای تصویب ندارد. جمهوری اسلامی ایران باید موقعیت ممتاز خود را به‌خوبی تشخیص دهد و بداند رمز موفقیت در ادامه پایبندی ایران به تعهداتش در برجام است که اجماعی جهانی را پشت سر خود ایجاد کرده است. همان‌طور که گفتم برای حفظ این اجماع، باید بسیار تلاش کنیم و روابط خود را علاوه بر روسیه و چین با اروپا بسیار گسترش دهیم و اجازه ندهیم یکی از اعضای گروه ١+٥ و ازجمله بریتانیا، از این اجماع خارج شود.
