دوئل دیپلماتیک در نیویورک؛ مقدمهچینی غرب برای پرونده هستهای و مقاومت ایران
نشست شورای امنیت سازمان ملل درباره قطعنامه ۲۲۳۱ سرانجام با اصرار غرب و مخالفت ایران، روسیه و چین برگزار شد. در شرایطی که آمریکا با پیشنهاد «غنیسازی صفر» خواستار مذاکره مستقیم شده و اروپا مدعی بازگشت تحریمهاست، ایران با حمایت روسیه و چین، مشروعیت این نشست را زیر سوال برد و بر حقوق هستهای خود تأکید کرد.
به گزارش اقتصادآنلاین، پرونده ایران یک بار دیگر به شورای امنیت سازمان ملل بازگشت. نشستی که با دستور کار عدم اشاعه و به درخواست ائتلافی از کشورهای غربی شامل فرانسه، بریتانیا، ایالات متحده و چند کشور دیگر برگزار شد.
این نخستین نشست شورای امنیت پس از فعالسازی مکانیسم حل اختلاف برجام بود که ایران به همراه چین و روسیه آن را غیرمشروع میدانند، اما آمریکا و تروئیکای اروپا مدعی قانونیبودن آن هستند.
این جلسه در شرایطی تشکیل شد که سیدعباس عراقچی به تازگی از توقف تماسها با استیو ویتکاف نماینده ویژه آمریکا خبر داده که به معنای بنبست دیپلماتیک میان ایران و غرب است.
نمایندگان کشورهای غربی در این نشست تلاش کردند با تکیه بر گزارش رزماری دیکارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل، تصویری نگرانکننده از وضعیت هستهای ایران ترسیم کنند. اما در سوی مقابل، مثلث ایران، روسیه و چین با استدلالهای حقوقی، اساس برگزاری این جلسه را زیر سوال بردند.
استدلال ایران این است که قطعنامه ۲۲۳۱ در ۲۶ مهرماه رسماً منقضی شده و شورای امنیت دیگر محمل قانونی برای بررسی پرونده ایران ذیل این قطعنامه ندارد.
بازگشت به نقطه صفر
مورگان اورتگاس، معاون فرستاده ویژه دولت ترامپ در خاورمیانه در این نشست بر موضع آمریکا درباره برنامه هستهای ایران تاکید کرد. نماینده ایالات متحده پیشنهاد مذاکره مستقیم با تهران را مطرح کرد، اما با شرط غنیسازی صفر. اورتگاس مدعی شد که واشنگتن آماده فشردن دست دیپلماسی است، مشروط بر آنکه هیچگونه غنیسازی در داخل خاک ایران صورت نگیرد.
این موضع با واکنش امیرسعید ایروانی، نماینده دائم ایران مواجه شد. ایروانی این پیشنهاد را مغایر با اصول پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای دانست و تأکید کرد که ایران از حقوق ذاتی خود عقبنشینی نخواهد کرد. او توپ را به زمین غرب انداخت و تصریح کرد که دیپلماسی تنها زمانی ممکن است که آمریکا و تروئیکای اروپایی مسیر خود را اصلاح کنند.
مناقشه بر سر مکانیسم ماشه و بازگشت تحریمها
محور دیگر تنش در این نشست، ادعای تروئیکای اروپایی (فرانسه، آلمان و بریتانیا) درباره فعالسازی مکانیسم ماشه بود. کشورهای اروپایی و آمریکا مدعی هستند که با فعالسازی این سازوکار تمامی تحریمهای پیشین سازمان ملل و شش قطعنامه تعلیقشده، دوباره احیا شدهاند. بر همین اساس، آنها خواستار احیای کمیته تحریمهای ۱۷۳۷ و تعیین تسهیلکننده جدید برای نظارت بر ایران شدند.
در مقابل، ایران، چین و روسیه این تفسیر را فاقد اعتبار حقوقی خواندند. واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه، با انتقاد شدید از ریاست دورهای شورای امنیت برای برگزاری این جلسه، تأکید کرد که با انقضای قطعنامه ۲۲۳۱، بحث درباره مکانیسم ماشه بیمعناست و تمام تحریمها لغو شده تلقی میشوند.
این اختلافنظر بنیادین باعث شد تا جلسه شورای امنیت عملاً به دو جبهه تقسیم شود که حتی بر سر موضوعیت جلسه نیز توافق نداشتند.
ادعای غرب درباره سایتهای ایران
ادعای دیگر کشورهای غربی در این نشست محدودیت دسترسی بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی به سایتهای ایران بود. نماینده بریتانیا در این نشست با ابراز نگرانی عمیق، خواهان دسترسی فوری بازرسان به تأسیسات سیبدیده شد.
رییس کل آژانس پیشتر ادعا کرده بود که آژانس نسبت به سرنوشت بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا و وضعیت تأسیساتی همچون فردو و نطنز بیاطلاع است.
این در حالی است که ایران اعلام کرده فعالیتهای غنیسازی در سایتهای آسیبدیده متوقف است، اما به دلایل امنیتی و تا زمان تضمین عدم تکرار حملات، اجازه بازرسیهای فراپادمانی را نخواهد داد.
پیامدهای سیاسی نشست شورای امنیت
برگزاری این نشست با وجود مخالفت شرقیها، نشاندهنده عزم غرب برای بازگرداندن پرونده ایران به فاز امنیتی است.
اگرچه قطعنامه جدیدی در این جلسه صادر نشد، اما برگزاری آن و تأکید بر بازگشت تحریمهای سازمان ملل از سوی غرب، پیامدهای حقوقی و اقتصادی خاص خود را دارد.
از نظر سیاسی، این نشست نشان میدهد که برخلاف گذشته بین اعضای دائم شورای امنیت درباره ایران اختلاف وجود دارد. آمریکا و اروپا سعی دارند با استفاده از ابزار اسنپبک، فشار حداکثری را بازتولید کنند، در حالی که ایران با اتکا به حمایت مسکو و پکن و همچنین پیشرفتهای هستهای خود، مشروعیت این فشارها را به چالش میکشد.
به نظر میرسد پیشنهاد غنیسازی صفر از سوی آمریکا و رد قاطع آن از سوی ایران، افق مذاکرات احیای برجام یا هر توافق جایگزین را تیرهتر از قبل کرده است.
پیش از این عباس عراقچی وزیر خارجه ایران گفته بود که ایران آماده مذاکره است، اما آماده دیکته نیست. بنابر این به نظر میرسد حتی سیگنالها و پیامهای پشت پرده نیز به نتیجه نرسیده است.
حالا در شرایطی که دیپلماسی در بنبست قرار گرفته و سایه درگیریهای نظامی اخیر هنوز بر منطقه سنگینی میکند، تنشها به شورای امنیت نیز کشیده شده است.