بیت‌کوین به جمع ذخایر رسمی پیوست؛ دارایی مکمل طلا در راه است

اقتصاد آنلاین – رجا ابوطالبی: موسسه تحقیقاتی دویچه بانک در تازه‌ترین پژوهش خود، به بررسی جایگاه طلا و بیت‌کوین در ساختار ذخایر رسمی بانک‌های مرکزی جهان تا سال ۲۰۳۰ پرداخته و با استناد به شاخص‌هایی، چون نوسان تاریخی، نقدشوندگی، اعتماد نهادی، و ارزش استراتژیک، احتمال همزیستی این دو دارایی را در کنار یکدیگر مطرح کرده است. اگرچه طلا همچنان دارایی غالب در سبد ذخایر رسمی باقی می‌ماند، اما بیت‌کوین نیز می‌تواند نقش مکملی در چارچوب ذخایر ارزی متنوع‌تر ایفا کند.

پشتوانه‌های تجربی و روند سال ۲۰۲۵

روند‌های سال ۲۰۲۵ نشانه‌هایی از تغییر تدریجی در الگوی رفتار بانک‌های مرکزی است. قیمت جهانی طلا در سپتامبر ۲۰۲۵ با ثبت رکورد تاریخی، تحت تاثیر چند عامل از جمله استمرار سیاست خرید بانک‌های مرکزی و نگرانی از تورم پایدار تقویت شد.

طبق نظرسنجی شورای جهانی طلا، ۴۳ درصد از مدیران بانک‌های مرکزی اعلام کرده‌اند قصد دارند سهم طلا در ذخایر خود را افزایش دهند و ۹۵ درصد رشد بیشتر در ذخایر جهانی این فلز تا سال آینده را پیش‌بینی کرده‌اند.

در مقابل، بازار رمزارز‌ها نیز شاهد رشد کم‌سابقه‌ای بود. قیمت بیت‌کوین در اوت ۲۰۲۵ از سطح ۱۲۳٬۵۰۰ دلار گذشت و همزمان با کاهش تاریخی در دامنه نوسانات روزانه، جایگاه خود را به عنوان یک دارایی پناهگاه‌گونه در برابر ریسک‌های کلان تثبیت کرد. ارزش بازاری بیت‌کوین در این دوره به بیش از ۲.۳ تریلیون دلار رسیده است، سطحی که معادل حدود نیمی از ارزش طلای در گردش جهانی ارزیابی می‌شود.

مقایسه تاریخی و ویژگی‌های ساختاری

از زمان شکل‌گیری «استاندارد طلا» در دهه ۱۸۷۰ و سپس فروپاشی نظام برتون وودز (۱۹۷۱-۱۹۴۴)، تا دوره فروش‌های گسترده در دهه‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۰، بازار طلا بار‌ها شاهد تغییر نقش در نظام پولی جهانی بوده است. از سال ۲۰۱۰ به بعد، بانک‌های مرکزی دوباره به خریداران خالص طلا تبدیل شدند و در سال ۲۰۲۲ میزان خرید رسمی آنها به ۱۰۸۰ تن رسید که بالاترین رکورد پنجاه سال اخیر تا آن زمان بود.

بر اساس داده‌های شورای جهانی طلا، تا پایان ۲۰۲۵، مجموع ذخایر رسمی جهان ۳۶٬۳۵۹ تن است که معادل حدود ۲۰ درصد تقاضای سالانه طلا محسوب می‌شود. ایالات متحده با ۸٬۱۳۳ تن در صدر قرار دارد و پس از آن آلمان (۳٬۳۵۰ تن)، ایتالیا (۲٬۴۵۱ تن) و فرانسه (۲٬۴۳۷ تن) قرار گرفته‌اند.

در سمت مقابل، بیت‌کوین که از سال ۲۰۰۹ وارد چرخه مالی جهانی شد، در مسیر پرنوسان خود سقوط‌هایی تا ۸۰ درصد (مانند سال ۲۰۱۸) تجربه کرده است. با این حال، معرفی صندوق‌های قابل معامله بیت‌کوین از سال ۲۰۲۴ و افزایش عمق نقدینگی بازار، زمینه‌ساز افزایش نقش نهادی آن شده است.

هر دو دارایی ویژگی‌های مشترکی، چون عرضه محدود، عدم وابستگی به ریسک طرف مقابل، و همبستگی پایین با دارایی‌های سنتی نظیر سهام و اوراق قرضه دارند، عواملی که عامل اصلی جذابیت برای ذخایر رسمی هستند.

برنامه ذخیره استراتژیک بیت‌کوین آمریکا

تحول قابل‌توجه سال ۲۰۲۵ در حوزه سیاست اقتصادی ایالات متحده رخ داده است. رئیس‌جمهور وقت آمریکا با فرمان اجرایی مارس ۲۰۲۵ ایجاد ذخیره استراتژیک بیت‌کوین را اعلام کرد. طرح اولیه با انتقال ۲۰۷٬۰۰۰ بیت‌کوین مصادره‌شده از پرونده‌های جنایی به خزانه فدرال شکل گرفت.

در ادامه، پیش‌نویس قانونی موسوم به BITCOIN Act به کنگره پیشنهاد شد که هدف آن خرید یک‌میلیون بیت‌کوین، معادل تقریبا ۵ درصد از کل عرضه، از محل درآمد تعرفه‌های وارداتی یا ارزش‌گذاری مجدد گواهی‌های طلای فدرال رزرو است.

همزمان، ایالت‌هایی، چون تگزاس، آریزونا و نیوهمپشایر طرح‌های مشابهی برای ایجاد ذخایر ایالتی آغاز کرده‌اند. دولت تگزاس بودجه‌ای ۱۰ میلیون دلاری برای این منظور تخصیص داده و اعلام کرده این اقدام هدف تنوع‌بخش و محافظت‌کننده در برابر کاهش ارزش دلار را دارد. چرا که همبستگی بین دلار و بیت‌کوین مطلقا منفی است.

با این حال، این طرح از سوی ناظران مالی و حقوقی با انتقاد‌هایی مواجه شده است. برخی احتمال تعارض منافع میان ابتکار‌های عمومی و فعالیت‌های تجاری مرتبط با رمزارز‌ها را مطرح کرده‌اند. افزون بر آن، نوسان قابل‌توجه بازار و خطر تمرکز قیمتی در شرایط نقدینگی محدود نیز از جمله نگرانی‌ها عنوان شده است.

ریسک‌ها و متغیر‌های کلیدی تا سال ۲۰۳۰

چند دسته ریسک را برای پذیرش گسترده بیت‌کوین در ذخایر رسمی مطرح است. اول از همه نوسانات قیمتی بالا است. چرا که بازار بیت‌کوین از آغاز تاکنون ۱۹ دوره افت بیش از ۲۰ درصدی را تجربه کرده که میانگین آن حدود ۴۴ درصد بوده است.

از سوی دیگر، امنیت سایبری بیت کوین نیز حائز اهمیت می‌شود. چرا که حجم سرقت‌های رمز‌ارزی در سال ۲۰۲۴ بیش از ۲.۲ میلیارد دلار برآورد شده است.

به رغم این ریسک‌ها، روند کاهش نوسان قیمتی بیت‌کوین در سال‌های اخیر رقم خورده است؛ مشابه با مسیری که طلا در گذار به دارایی ذخیره‌ای پایدار در دهه‌های گذشته طی کرد.

افزایش حجم معاملات نهادی، توسعه بازار مشتقات رسمی، و ارتقای مقررات در اروپا از عواملی هستند که می‌توانند شرایط را برای پذیرش رسمی این رمزارز در سال‌های آینده فراهم کنند.

پیامد‌های ژئو‌اقتصادی و روند کاهش وابستگی به دلار

کاهش تدریجی سهم دلار در سبد ذخایر جهانی یکی از متغیر‌های کلیدی است. بر اساس داده‌های صندوق بین‌المللی پول (IMF)، سهم دلار از کل ذخایر ارزی رسمی جهان از ۶۰ درصد در سال ۲۰۰۰ به حدود ۴۳ درصد در سال ۲۰۲۴ رسیده است. در همین دوره، اقتصادهایی، چون چین، روسیه و هند سیاست متنوع‌سازی دارایی‌های ذخیره‌ای را به‌طور فعال دنبال کرده‌اند، عمدتا از طریق افزایش خرید طلا و کاهش نگهداری اوراق دلاری.

این روند کاهش نقش دلار، فضای ساختاری لازم برای حضور دارایی‌های جایگزین مانند طلا و بیت‌کوین را فراهم می‌کند. با این حال، طلا از منظر اعتبار تاریخی و مقبولیت جهانی همچنان دارایی مرجع باقی خواهد ماند، در حالی که بیت‌کوین ممکن است در نقش دارایی مکمل، سهم محدود، اما رو به رشدی به خود اختصاص دهد.

در آخر باید گفت که نظم پولی چندقطبی آینده را ترسیم می‌کند؛ نظمی که در آن ترکیب دارایی‌های ذخیره‌ای از انحصار دلار فاصله می‌گیرد و طلا و بیت‌کوین به‌عنوان دو لایه متفاوت از ذخایر مقاوم در برابر ریسک جایگاه خود را تثبیت می‌کنند.