رصد مجرمان حرفه‌ای
ارتکاب جرم همیشه خودخواسته نیست. در برخی موارد شخص به دلیل آنکه از حل مشکلات خود، خانواده، دوستان و... بازمی‌ماند ناگزیر به خلاف روی می‌آورد.
اغلب افرادی که مرتکب جرم میشوند به سبب ویژگی‌های خاص رفتاری، شخصیتی و تربیتی خود غرور کاذبی دارند و به این دلیل حاضر به مشاوره با دیگران در مورد مشکلات خود نیستند و ناتوانی خود را در حل مسائل و مشکلات مخفی می‌کنند. این مجرمان برای مشاوره درباره مشکلات خود معمولا به افرادی مراجعه می‌کنند که از دانش، آگاهی و توانایی لازم برای ارائه راه‌حل مشکل آنان برخوردار نیستند و به آنها راه‌حل‌های نادرست و خطرآفرین ارائه می‌دهند. زندانیان از زندان آزاد شده نیازمند آموزش مهارت‌هایی هستند که بتوانند در آینده و پس از خروج از زندان راه درست زندگی را تشخیص دهند و به هر دلیلی دوباره خلاف خود را تکرار نکرده و مرتکب جرم نشوند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان ، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مسئولان کشور کاهش میزان جرم در جامعه است. در صورت بروز جرم و اثبات آن توسط مراجع قضائی کشور بر اساس قوانین قضائی برای مجرمان حکم صادر می‌شود. این احکام از اعدام، دوره‌های محکومیت زندان بلند‌مدت و کوتاه‌مدت، جزای نقدی و... متغیر است. استفاده از مجازات زندان برای مجرمان به دلیل متنبه شدن افراد است، اما باید بستری در زندان فراهم باشد تا افراد بتوانند مهارت‌های فردی و شخصیتی خود را تقویت کنند. افراد پس از به پایان رسیدن دوره محکومیت زندان با مشکلات عدیده‌ای برای امرار‌معاش و زندگی در جامعه مواجه هستند. این مشکلات در اغلب موارد سبب ارتکاب جرم مجدد آنها می‌شود. افراد جامعه آنها را به راحتی میان اجتماعات خود نمی‌پذیرند و با آنها مانند یک وصله ناجور برخورد می‌شود.
اولین شرط برای یافتن کار عدم سوءپیشینه است. بنابراین اگر افراد پس از آزادی از زندان قصد امرار‌معاش از راه حلال را داشته باشند باتوجه به هفت‌خان رستمی که باید برای یافتن کار طی کنند معمولا منصرف میشوند و عطای رزق حلال را به لقایش می‌بخشند. در این شرایط دشوار است که نیاز به آموزش مهارت‌های زندگی اهمیت پیدا می‌کند. این افراد باید وضعیت و شرایط فعلی خود را بشناسند، علت عدم‌اعتماد افراد را نسبت به خود درک کنند و در صدد جلب اعتماد افراد بربیایند. فشار بیکاری و عدم‌اعتماد جامعه برای آنها مشکلات متعدد روحی و روانی را به همراه می‌آورد و درگیر هیجان‌های منفی و استرس روزمره میشوند. آنها باید بتوانند این هیجانات را تحت‌کنترل درآورده، مشکلات پیش‌روی خود را با شیوه موثر حل کرده و همچنین قدرت تصمیم‌گیری عقلانی و منطقی داشته باشند.
در نهایت افراد باید مهارت‌های مهمی مانند مهارت حل‌مساله و تصمیم‌گیری، مقابله با فشارهای روانی و خشم، ارتباط جمعی و ارتباطاتی و مقابله با افسردگی داشته باشند. بدیهی است یادگیری یک مهارت زمانبر است، بنابراین نمی‌توان از مجرم توقع داشت که به محض خروج از زندان و به‌رغم مشکلات متعدد پیش‌رو راه درست را در پیش گرفته و هرگز به تکرار جرم فکر نکند. زندان محل مناسبی برای آموزش این مهارت‌هاست، زیرا فضای زندان قدرت بازدارندگی بیشتری دارد و فرد به سبب امنیت مالی و امکانات‌نسبی زندگی دل مشغولی‌های کمتری داشته و بیشتر پذیرای آموزش این‌گونه از مهارت‌هاست.
فرد به شرط آموزش این مهارت‌ها و تمرین‌های متوالی، آنها را به رفتار و عمل تبدیل می‌کند. آموزش این مهارت‌ها سبب کاهش میزان مجرمان سابقه‌دار می‌شود. این آموزش‌ها می‌توانند چند ماه قبل از آزادی از زندان به افراد داده شوند یا افراد پس از آزادی به مراکز مشاوره معرفی شوند تا آموزش‌های لازم جهت کسب مهارت‌های‌زندگی به آنها داده شود.
لزوم وجود بانک‌اطلاعاتی زندانیان مجرم حرفه‌ای
جدید‌ترین نظریه‌های جرم‌شناسان نشان می‌دهد که زندان خود منبع جرم است. تصور کنید فردی به دلیل ارتکاب جرم عمومی، عدم توانایی در پرداخت دیه یک تصادف‌رانندگی یا مهریه راهی زندان شود. او به واقع یک مجرم حرفه‌ای و سابقه‌دار نیست، اما در محیط زندان در کنار افرادی قرار می‌گیرد که مرتکب جرایم بزرگ و سنگین شده‌اند. تاثیر مخرب همنشینی با مجرمان سابقه‌دار بر روح، روان و شخصیت فرد غیرقابل انکار است و اغلب به مرور زمان شاهد تغییراتی عدیده در رفتار و شخصیت فرد هستیم. مجازات زندان اغلب کارکرد منفی و جرم‌زایی بیشتری برای مجرم و خانواده او دارد. به اعتقاد کارشناسان حقوقی رهایی زندانیان می‌تواند سبب کاهش هزینه‌های کشور، اجرا شدن سیاست حبس‌زدایی، افزایش اعتماد عمومی به عنوان سرمایه اجتماعی و نگاه مثبت جوامع حقوق بشری نسبت به ایران شود.
از سوی دیگر نمی‌توان ادعا کرد در صورتی که هیچ‌فردی به زندان نرود و تقاص اعمال مجرمانه خود را ندهد می‌توان جامعه‌ای سالم و امیدوار داشت. وجود زندان برای زندانیانی که بارها آمرانه دست به ارتکاب جرم می‌زنند و در عین حال ذره‌ای تغییر و تحول در شیوه عمل و تفکر آنها حاصل نمی‌شود لازم و ضروری است. این افراد باید به مدت طولانی در زندان‌ها باقی بمانند تا امنیت و آرامش جامعه تامین شود. باید راهکاری برای شناسایی این افراد پس از آزادی آنها از زندان وجود داشته باشد زیرا گاهی این افراد حتی در مدت‌زمان مرخصی خود نیز دست به ارتکاب جرم می‌زنند. جرم‌شناسان بر این باورند که احتمال ارتکاب یک جرم مشخص توسط فردی که یک بار آن را انجام داده به مراتب بیشتر از فردی است که هرگز مرتکب آن نشده است.
افراد در این صورت از ارتکاب مجدد جرم ترس کمتری دارند و آن را راحت‌تر انجام می‌دهند. آمار قابل توجه زندانیان سابقه‌دار در کشور نیز گویای این واقعیت است. بنابراین نیاز است که آنها با استفاده از راهکارهایی در جامعه انگشت‌نما باشند تا نتوانند به سادگی دست به اقدامات خلاف بزنند و در هنگام ارتکاب جرم از امنیت‌روانی کافی برخوردار نباشند. اینکه شناسایی آنها زمان ببرد و تنها مراجع قضائی و انتظامی کشور قادر به شناسایی آنها باشند ناخودآگاه برای این مجرمان امنیت‌روانی ایجاد می‌کند. در واقع لزوم ایجاد نظام‌مراقبتی پس از زندان یکی از مهم‌ترین اقدامات در نظام حقوقی و قضائی کشور است. البته در حال حاضر به این منظور مراکز مراقبت‌های پس از خروج از زندان وجود دارند. این مراکز خدمات مادی و معنوی به زندانیان آزاد‌شده ارائه می‌دهند تا از بازگشت دوباره آنها به زندان‌ها جلوگیری کنند. اما به نظر می‌رسد آیین‌نامه این مراکز و سازمان‌‌زندان‌ها نیازمند بازنگری جدی در این زمینه است تا احتمال ارتکاب مجدد جرم توسط زندانیان آزاد شده به حداقل ممکن برسد. هر‌چند دو معضل بیکاری و فقر نیز در ارتکاب جرم مجدد افراد بی‌تاثیر نیستند و گاهی این عوامل خنثی‌کننده تمام اقدامات فرهنگی و آموزشی از سوی زندانیان آزاد شده هستند.
لزوم بانک‌اطلاعاتی برای رصد مجرمان حرفه‌ای
یک حقوقدان با اشاره به لزوم ایجاد نظام مراقبتی پس از زندان می‌گوید: بر اساس قانون، شناسنامه کیفری برای تمام مجرمان با محکومیت کیفری تشکیل می‌شود اما قانونی در زمینه ایجاد بانک‌اطلاعاتی مجرمان کشور وجود ندارد. محمدعلی اسفنانی می‌افزاید: با تشکیل شناسنامه کیفری فردی وضعیت محکومیت فرد مجرم مشخص می‌شود. ارتکاب برخی جرایم محرومیت اجتماعی از اشتغال در برخی از مشاغل را در پی دارند که در صورت نیاز به گواهی عدم سوءپیشینه افرادی که مرتکب این‌گونه جرایم شدند از انجام برخی مشاغل محروم میشوند و اشتغال در برخی مشاغل برای افرادی که دارای محرومیت موثر نیستند بلامانع است. او تاکید می‌کند: در قانون کیفری مصوب سال 92، محکومیت موثر برای برخی از جرایم در نظر گرفته شد و ارتکاب برخی از جرایم نیز به مرور زمان از شناسنامه کیفری مجرمان حذف میشوند. مدت محرومیت موثر نیز زمان‌دار شد و پس از آن گذشت زمان معین دیگر جزو سابقه محکومیت مجرمان لحاظ نمی‌شود. اسفنانی می‌افزاید: در واقع شناسنامه کیفری جزو اقدامات نظام مراقبت پس از زندان قوه‌قضائیه است.
اما مرکز یا سامانه‌ای زیرمجموعه قوه‌قضائیه که اطلاعات مجرمان در آن درج شود وجود ندارد و به این دلیل گاهی مراقبت‌های پس از زندان برای محکومان به حبس پس از خروج آنها از زندان وجود ندارد. شاید بارزترین نمونه این‌گونه از مراقب‌ها کانون‌های اصلاح‌و تربیت باشند که به مجرمان زیر سن قانونی مهارت‌هایی را در راستای اشتغال پس از خروج از زندان ارائه می‌دهند تا مجددا به جامعه بزهکاران وارد نشوند. او خاطرنشان می‌کند: بحث ایجاد سامانه برای درج اطلاعات مجرمان از ظرافت‌های خاص و قابل‌توجهی برخوردار است. اگر به صرف ارتکاب جرم و گذراندن دوره محکومیت افراد را برای همیشه مجرم و محروم از مشاغل و ادامه حیات‌طبیعی بدانیم یک افت برای جامعه است. اسفنانی می‌افزاید: از سویی دیگر پذیرفتن آسان این افراد در جامعه و به کارگیری آنها در مشاغل حساس گاهی باعث تکرار جرم از طرف آنها می‌شود. گاهی افراد حتی از فرصت مرخصی بین دوره محکومیت زندان خود نیز برای ارتکاب جرم استفاده می‌کنند.
بنابراین برای ایجاد این سامانه باید با احتیاط عمل کرد. این حقوقدان تاکید می‌کند: فرد مجرم اگر مغضوب اجتماع شود در واقع همیشه مجرم باقی می‌ماند زیرا برای ادامه حیات چاره‌ای جز ارتکاب مجدد جرم ندارد. در صورتی که بانکی‌اطلاعاتی از این افراد داشته باشیم هنگام استخدام کارفرما با لحاظ تمام شرایط فرد و آگاهی از سابقه کیفری او شخص را استخدام می‌کند. اسفنانی می‌افزاید: نباید فرد را به صرف سابقه کیفری و بدون در نظر گرفتن میزان، کیفیت و علت ارتکاب‌جرم بسیار خطرناک دانست زیرا شاید فرد ناخواسته مرتکب جرم شده باشد. نیاز است که این بانک اطلاعاتی تهیه شود و در عین حال به درستی از آن استفاده شود.
