بحران تاریخی در ایران/ جهنم واقعی در پیش است
بزرگ‌ترین بحران تاریخی منابع آب در ایران از راه رسیده است؛ کاهش بی‌سابقه ۹۹ درصدی پوشش برفی هشدار می‌دهد که کشور در آستانه دوره‌ای بی‌سابقه از کمبود آب شرب، تهدید امنیت غذایی، تخریب محیط‌زیست و فشار بر زیرساخت‌های حیاتی قرار گرفته است.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از مهر، کاهش ۹۹ درصدی پوشش برفی در ارتفاعات ایران، زنگ خطر جدی برای آینده منابع آبی کشور به صدا درآورده است. براساس داده‌های برفسنجی ماهواره‌ای در ۱۸ آبان، پوشش برف نسبت به سال گذشته ۹۸.۶ درصد و نسبت به میانگین ۲۰ ساله ۹۹.۸ درصد سقوط کرده؛ رقمی که کارشناسان آن را «بی‌سابقه در تاریخ مدرن اقلیم ایران» توصیف می‌کنند.
این اعداد تنها یک هشدار علمی نیست، بلکه تصویری روشن از آینده‌ای است که در آن ذخایر طبیعی آب کشور تقریباً از بین رفته‌اند.
سقوط تاریخی پوشش برف؛ حذف مهم‌ترین ذخیره‌ساز طبیعی آب ایران
برف در ایران حکم یک سد طبیعی را دارد؛ آبی که در طول زمستان ذخیره و در بهار به‌تدریج آزاد می‌شود تا رودخانه‌ها و سدها را تغذیه کند. اکنون با نابودی این ذخیره طبیعی، بخش قابل‌توجهی از منابع آب سال آینده کشور از دست رفته است.
این کاهش شدید به این معناست که در تابستان پیش‌رو، احتمال افت فشار گسترده، جیره‌بندی و حتی قطعی دوره‌ای آب در کلان‌شهرها بسیار بالا خواهد بود. در بخش کشاورزی نیز کاهش سطح زیرکشت و افت تولید محصولات استراتژیک تقریباً قطعی به نظر می‌رسد.
از سدهای نیمه‌جان تا تأمین آب شهرها؛ چشم‌اندازی نگران‌کننده
کاهش بی‌سابقه برف تنها یک بخش بحران است؛ هم‌زمان، وضعیت سدهای کشور نیز به مرحله خطر رسیده است.
محمد جوان‌بخت، معاون وزیر نیرو، وضعیت سدهای کشور را «بسیار نگران‌کننده» می‌داند. سد کمال‌صالح تقریباً خالی شده، چهار سد اصلی تهران در پایین‌ترین تراز تاریخی قرار گرفته‌اند و سد شهید کاظمی بوکان که منبع اصلی آب شرب تبریز است، از بیش از یک میلیارد مترمکعب به ۳۰۷ میلیون مترمکعب کاهش یافته است.
سد دوستی، تأمین‌کننده اصلی آب مشهد نیز اکنون کمتر از پنج درصد آب دارد؛ رقمی که مستقیماً امنیت آب یکی از پرجمعیت‌ترین کلان‌شهرهای کشور را تهدید می‌کند.
فشار بر سفره‌های زیرزمینی؛ فرونشست، چاه‌های کم‌جان و قنوات در حال مرگ
با کاهش منابع سطحی، برداشت از آب‌های زیرزمینی افزایش می‌یابد؛ روندی که سال‌هاست ایران را درگیر بحران فرونشست کرده است. افت دبی چاه‌ها، خشک شدن قنوات تاریخی و نشست زمین در دشت‌ها، پیامدهای مستقیم این فشار بی‌سابقه هستند.
کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه این روند می‌تواند به نابودی بخش‌هایی از خاک کشور و ایجاد مناطق غیرقابل سکونت منجر شود.
پیامدهای گسترده زیست‌محیطی؛ از گردوغبار تا نابودی زیستگاه‌ها
کاهش برف و کم‌آبی، ترکیبی خطرناک برای طبیعت ایران ایجاد کرده است. خشک‌تر شدن خاک، زمینه‌ساز فرسایش شدید، ایجاد کانون‌های جدید گردوغبار، کاهش کیفیت هوا و تخریب زیستگاه‌های حیاتی است.
رودخانه‌ها و تالاب‌هایی که حیات گونه‌های جانوری و گیاهی به آن‌ها وابسته است، در صورت ادامه روند فعلی با تهدید نابودی کامل روبه‌رو خواهند شد.
تنش‌های آبی، مهاجرت و تهدید ثبات اجتماعی
بحران آب تنها یک موضوع محیط‌زیستی نیست؛ پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گسترده‌تری دارد. تحلیلگران می‌گویند در صورت تشدید کمبود آب، برخی مناطق کشور ممکن است با محدودیت توسعه، کاهش جمعیت، مهاجرت اجباری و تنش‌های محلی مواجه شوند.
این شرایط ضرورت اجرای فوری برنامه‌های مدیریت مصرف، بازنگری در سیاست‌های آبی، تقویت زیرساخت‌ها و اعمال قوانین سختگیرانه بر برداشت‌های غیرمجاز را دوچندان کرده است.
فراز یک بحران؛ فرصت آخر برای اصلاح حکمرانی آب
در شرایطی که ایران با بزرگ‌ترین بحران تاریخی در حوزه آب دست‌وپنجه نرم می‌کند، زمان برای اصلاحات اساسی بسیار محدود است.
کارشناسان معتقدند که تنها با گذار به حکمرانی علمی آب، کاهش مصرف، احیای سفره‌های زیرزمینی و سرمایه‌گذاری گسترده در زیرساخت‌ها می‌توان از تبدیل‌شدن این بحران به یک فاجعه غیرقابل بازگشت جلوگیری کرد.
