وقتی خرید و فروش ماینر آزاد است، چرا استخراج رمزارز مجازات دارد؟

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از روزنامه ایران، در میانه چالش‌های تأمین برق کشور که در تابستان امسال به اوج خود رسید؛ بازاری داغ و پررونق در سایه بی‌توجهی قانونی به حیات خود ادامه می‌دهد: بازار خرید و فروش دستگاه‌های ماینر.

این پارادوکس عجیب، قلب ماجراست؛ «معامله‌ای که خود جرم نیست، اما محصول نهایی آن ممنوع است.» دلالان با تکیه بر همین خلأ قانونی، به داد و ستد دستگاه‌هایی می‌پردازند که روشن کردن آنها جرم محسوب می‌شود. این آشفتگی نه‌تنها بستر را برای رونق بازار سیاه و فرار از پرداخت هزینه واقعی برق فراهم کرده، بلکه نظارت بر یکی از پرمصرف‌ترین فعالیت‌های انرژی‌بر را برای نهاد‌های ذی‌ربط تقریباً غیرممکن ساخته است. سوخت اصلی این چرخه غیرقانونی، «برق ارزان» است؛ یارانه‌ای که سوداگری را به سود نجومی تبدیل کرده و سرمایه‌گذاران را به زیرزمین می‌کشاند.

بر اساس بررسی‌های میدانی، خرید و فروش سخت‌افزار ماینر به خودی خود و طبق نص صریح قانون، جرم‌انگاری نشده است. دلالان و فروشندگان با استناد به همین نکته، به داد و ستد این دستگاه‌ها ادامه می‌دهند. حتی شرکت‌هایی وجود دارند که با «برچسب‌سازی» دستگاه‌های قاچاق و الصاق شناسنامه‌های جعلی ساخت ایران، آنها را در لباس کالایی مجاز عرضه می‌کنند. با این حال، تمامی این فعالیت‌ها تا زمانی مجاز شمرده می‌شود که دستگاه‌ها به برق متصل نشوند، چرا که قانونگذار صرفاً «عمل استخراج» غیرمجاز را جرم دانسته است. این خلأ قانونی در کنار نبود چهارچوبی شفاف برای ساماندهی بازار سخت‌افزار، نه‌تنها به رونق بازار سیاه دامن زده، بلکه امکان نظارت مؤثر بر مصرف برق را نیز از نهاد‌های مسئول سلب کرده است.

مصرف برق ماینر‌ها معادل ۱۰ واحد مسکونی در ماه

«هادی سفیدمو»، مجری طرح نظارت و ساماندهی استخراج رمزارز در شرکت توانیر، در گفت‌و‌گو با «ایران» اعداد و ارقام هشداردهنده‌ای را فاش کرد: «هر دستگاه ماینر به طور متوسط ۳.۵ کیلووات برق مصرف می‌کند که ماهانه به حدود ۲۶۰۰ کیلووات ساعت می‌رسد. با در نظر گرفتن متوسط مصرف ۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلووات ساعتی یک خانوار در ماه، مصرف هر دستگاه ماینر معادل مصرف برق ۱۰ واحد مسکونی است.» وی در خصوص ادعای برخی فروشندگان درباره ماینر‌های مجوزدار گفت: «ماینر کالای مجاز مشروط است؛ یعنی فقط در محل مجاز و با پرداخت تعرفه برق آزاد قابل بهره برداری است؛ بنابراین خرید و فروش ماینر بدون مجوز بهره‌برداری و برای افرادی که مزرعه ماینر ندارند تخلف محسوب می‌شود.» سفیدمو از نحوه قانونی‌سازی ظاهری دستگاه‌های قاچاق پرده برداشت: «برخی شرکت‌ها مجوز ساخت دارند، اما به جای تولید، تنها به دستگاه‌های وارداتی قاچاق برچسب «ساخت ایران» می‌زنند و آنها را شناسنامه‌دار می‌کنند. در مواردی نیز فقط قطعات (هش برد) وارد و در داخل مونتاژ می‌شود.»

سود نجومی در سایه برق ارزان

مجری طرح نظارت و ساماندهی استخراج رمزارز با اشاره به قیمت کنونی بیت‌کوین (بیش از ۱۳ میلیارد تومان)، به منطق سودآوری این کار می‌پردازد: «شخصی که دستگاهی ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومانی می‌خرد، اگر غیرمجاز استخراج کند و دستگاهش کشف شود، نهایتاً باید حدود ۱۵۰ میلیون تومان هزینه برق و خسارت بپردازد. این در حالی است که درآمد بسیار بیشتری نصیبش شده و این میزان جریمه از سوی این افراد چندان دشوار نیست. همین اختلاف، انگیزه تخلف مجدد را ایجاد می‌کند.»

به گفته سفیدمو، از ابتدای دولت چهاردهم تا شهریور ۱۴۰۴، تعداد ۳۵ هزار و ۸۰۹ دستگاه ماینر غیرمجاز کشف و ضبط شده است. اما برآورد توانیر حاکی از فعالیت بین ۶۵۰ تا ۷۵۰ هزار دستگاه ماینر در شبکه است که نشان از گستره وسیع فعالیت‌های غیرقانونی دارد. وی، شناسایی این دستگاه‌ها را در سیستم سخت ندانست، اما هشدار داد: «برخی متخلفان از کنتور عبور کرده و پشت کنتور رفته‌اند که شناسایی‌شان را دشوار می‌کند.»

فریب «ماینر خانگی»

یک فروشنده ماینر در فضای مجازی، با رد قطعی وجود «ماینر خانگی بی‌صدا» هشدار می‌دهد: «آنچه با این عنوان فروخته می‌شود، در بهترین حالت دستگاهی برای استخراج ارز‌های کم‌ارزش و غیر بیت‌کوین است که قدرت رقابت در شبکه عظیم بیت‌کوین را ندارد.» به گفته او، «این دستگاه‌ها که گاه تا ۱۵۰ میلیون تومان به فروش می‌رسند، با وعده درآمد ماهانه ۲ تا ۵ میلیون تومانی، بازگشت سرمایه‌ای بیش از ۵ سال دارند، در حالی که عمر مفید آنها بسیار کوتاه است و این کار یک «سرمایه‌گذاری مرده» محسوب می‌شود. در مقابل، یک دستگاه ماینر صنعتی (مانند مدل‌های جدید بیت مین با قدرت ۳۵۰ تراهش) با قیمتی حدود ۷۰۰ میلیون تومان، در شرایط ایده‌آل می‌تواند ماهانه حدود ۷۰ میلیون تومان درآمد خالص ایجاد کند.»