این صندوق‌ها وام می‌دهند، بدون ضامن و بدون سود!

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از فرارو، در روزگاری که دریافت وام بانکی بی‌شباهت به عبور از هفت‌خوان رستم نیست، مردم راه دیگری را پیش گرفته‌اند؛ راهی که نه سود بالا دارد و نه ضامن رسمی می‌خواهد. همان روش قدیمی که این روزها دوباره محبوب شده: وام خانگی.

با این همه، پرسش اصلی پابرجاست؛ چرا بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند وام را نه از بانک، بلکه از دوستان و فامیل بگیرند؟ چرا «اعتماد» جای «ضمانت» را گرفته و صندوق‌های خانوادگی روزبه‌روز بیشتر می‌شوند؟ پاسخ این پرسش‌ها را باید در دل زندگی روزمره و تجربه مشترک ایرانی‌ها جست.

وام‌های خانگی؛ نظام اعتماد در برابر نظام ضمانت

وام‌های خانگی از دل روابط انسانی شکل گرفته‌اند، نه از درون فرم‌ها و استعلام‌های بانکی؛ چند نفر که همدیگر را می‌شناسند -از خانواده و همکار گرفته تا همسایه‌ها- با توافقی ساده دور هم جمع می‌شوند. برای این جمع حداقل سه نفر لازم است و سقفی برای تعداد اعضا وجود ندارد.

هر عضو ماهانه سهمی مشخص را به صندوق می‌پردازد؛ سرمایه‌ای کوچک که به‌تدریج پیکره یک اعتماد جمعی را شکل می‌دهد. در پایان هر ماه، قرعه به نام یکی از اعضا می‌افتد و وام به او می‌رسد؛ وامی بدون قرارداد، بدون ضامن و بدون چک.

علاوه بر این، در این صندوق‌ها خبری از سود نیست. برای مثال اگر فردی 10 میلیون تومان دریافت کند، همان 10 میلیون را بی‌کم‌وکاست بازمی‌گرداند. 

نه محکم جامعه به بروکراسی بانکی

وام خانگی دیگر پدیده‌ای حاشیه‌ای نیست، بلکه به زیرساخت مالی طبقه متوسط بدل شده است. صندوق‌هایی کم‌هزینه و بی‌سود که در هیچ آمار رسمی جایی ندارند اما در آشپزخانه‌ها، محل‌های کار و گروه‌های خانوادگی هر روز فعال‌تر می‌شوند.

در مقابل، دریافت وام بانکی حتی برای مبالغ خرد، گاهی ماه‌ها طول می‌کشد. از مدارک و ضامن رسمی گرفته تا گواهی اشتغال، چک و اعتبارسنجی که دست‌به‌دست هم می‌دهند تا متقاضی از گذر این مسیر اداری به ستوه آید.

از سوی دیگر، نرخ سود رسمی وام‌های بانکی حدود ۲۳ درصد است و با احتساب کارمزدها و جریمه‌های دیرکرد به ۳۰ درصد هم می‌رسد. چنین شرایطی برای بسیاری از مردم به معنای قفل شدن دسترسی به منابع خرد مالی خواهد بود.

همین‌جاست که وام خانگی جای نظام رسمی را می‌گیرد: شبکه‌ای کوچک اما مؤثر که نیازهایی را پاسخ می‌دهد که بانک‌ها مدت‌هاست از پاسخ‌دادن به آن‌ها عاجزند.

کارشناسان پدیده صندوق‌های خانگی را نشانه‌ای از چرخش آرام جامعه از اقتصاد نهادی به اقتصاد شبکه‌ای می‌دانند. در این سازوکار، ارتباط میان افراد همان ضامن است و آشنایی به سرمایه اصلی صندوق‌ها بدل شده است.

به زبان ساده، وام خانگی فقط راهی برای دریافت پول نیست، بلکه تصویری از بازگشت جامعه به اقتصاد اعتماد است؛ اقتصادی که در آن رابطه انسانی جایگزین مقررات خشک و کاغذبازی‌ها بانکی شده است.