غفلت از بازار عراق

نکته قابل توجه این است که ترکیه با توجه به حضور تروریست‌های داعش در شمال عراق، امروزه برای دستیابی به بازار صادراتی این کشور، از خاک ایران محصولات خود را ترانزیت می‌کند و علی‌رغم افزایش هزینه حمل و نقل توانسته نفوذ قابل توجهی در این بازار داشته باشد.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از جام جم ، برخی از بازرگانان ایرانی در این زمینه می‌گویند: حمایت‌های دولت ترکیه از صادرکنندگان این کشور سبب شده با وجود افزایش هزینه‌های ارسال کالاهای ترکیه‌ای از مسیر ایران به بازار عراق، کشورمان از ترکیه عقب بماند.

بی‌برنامه‌ایم

علیرضا کلاهی، عضو اتاق مشترک ایران و عراق درباره دلایل کاهش صادرات ایران به عراق  گفت: واقعیت این است که هیچ برنامه مشخصی برای توسعه صادرات نداریم، درحالی که این نیاز کشور است و درصورت بی‌توجهی به این نکته بحران اشتغال را تجربه خواهیم کرد.

کلاهی در ادامه افزود: این مشکل مدتی است در ایران اتفاق افتاده و قبلا در جلسات اتاق بازرگانی به مسئولان هشدار دادیم، اما به این هشدارها توجهی نشده است؛ هرچند نکته جالب‌تر این‌که ترکیه از ایران مواد اولیه مثل مس، محصولات پتروشیمی، فولاد و دیگر مواد را خریداری می‌کند و محصولات تولید خود را در بازارهای سنتی صادرات ایران مثل عراق و افغانستان با قیمتی کمتر از تولیدات ایران عرضه می‌کند.

این عضو اتاق مشترک ایران و عراق تاکید کرد: ترکیه با ارسال محصولات تولیدی کشورش از خاک ایران درحال تضعیف سهم بازار صادراتی ایران در بازار عراق است و مسئولان به این نکته کاملا بی‌توجه هستند.

به اعتقاد این فعال اقتصادی، بی‌توجهی و عدم حمایت از صادرکنندگان کالای ایران باعث شده تا تولیدکنندگان در بازاری پررقابت، یک‌تنه وارد میدان شوند، درحالی که تولیدکنندگان دیگر کشورها مثل ترکیه و چین با حمایت‌های بسیار بالای دولتی وارد بازارهای صادراتی شده‌اند. به عنوان مثال کره‌جنوبی هنگامی که برجام امضاء شد، یک دفتر دائمی با 25 پرسنل محلی و کره‌ای در تهران صرفا برای صادرات تجهیزات برق دایر کرد و حتی تورهای مسافرتی گسترده‌ای برای خریداران ایرانی و شرکت‌های مرتبط برگزار کرد، اما آیا ایران در بازارهای هدف صادراتی چنین برنامه‌ای دارد؟ آیا سازمان توسعه تجارت تاکنون چنین سیاستی در بازارهای صادراتی ایران داشته است یا حتی یک نمایشگاه با حمایت دولت برای کالاهای ایرانی دایر شده است؟

وی درباره بازار عراق تاکید کرد: این بازار به عنوان یک هدف استراتژیک برای کالاهای ایرانی است و باید تمام سیاست‌های مسئولان درباره این بازار متفاوت با دیگر بازارهای صادراتی ایران باشد و به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که بیشترین قدرت رقابت را در این منطقه داشته باشیم.

کلاهی درباره بازار عراق ادامه داد: ایران برای مبارزه با داعش در این کشور و کمک‌رسانی به سکنه این کشور از هیچ امکاناتی دریغ نکرد، بنابراین اکنون مسئولان لازم است از موقعیت ایران در این منطقه به نفع افزایش صادرات غیرنفتی کشورمان استفاده کنند.

صادرکنندگان تنها مانده‌اند

از سوی دیگر جعفر دل‌دل، یکی از بازرگانان ایرانی که در بازار عراق فعالیت گسترد‌ه‌ای دارد، به خبرنگار ما گفت: بازار عراق اصولا بازاری بسیار سهل‌الوصول برای تولیدکنندگان ایرانی است، درحالی که نبود سیاست‌های دقیق صادراتی باعث بروز مشکلات عمده برای صادرات غیرنفتی ما شده است.

دل‌دل در ادامه افزود: در بازار عراق بیشتر بازرگانان ایرانی کاملا انفرادی و با استفاده از تجارب و ارتباطات شخصی با تجار عراقی فعالیت می‌کنند، درحالی که کشورهای ترکیه و چین به پشتوانه دولت در این بازارها فعالیت اقتصادی دارند، به عنوان مثال ریسک ‌تجارت با عراق را به نوعی دولتشان پوشش داده است یا هزینه‌های احداث نمایشگاه و انبارهای مورد نیاز را دولت می‌پردازد.

وی تصریح کرد: تولیدکنندگان ایرانی با تلاش و استفاده از تمام توان خود وارد بازار عراق می‌شوند، اما در میان‌مدت یا بلندمدت مجبور به ترک این بازار هستند، به این دلیل حمایت‌های دولتی از آنها نیست و مجبور هستند بسیاری از مشکلات و موانع را تنهایی پشت سر بگذارند.

این فعال اقتصادی معتقد است اگرچه ایران در بازار عراق دفتر بازرگانی یا رایزن بازرگانی دارد، اما همسو نبودن سیاست‌های داخلی و آنچه در عراق اتفاق می‌افتد باعث شده تا کارایی فعالیت آن در بازار عراق زیاد به نفع صادرکنندگان نباشد.

دل‌دل معتقد است بازرگانان نیازی به حمایت‌های مالی ندارند و تنها نیازمند حمایت‌های قانونی هستند، به عنوان مثال در صورت بروز اختلاف‌های تجاری لازم است بازرگانان ایران از سوی مسئولان اقتصادی مقیم عراق حمایت شوند یا این‌که به گونه‌ای امکان معرفی کالاهای ایران با رایزنی‌های دولتی و میان مقامات صورت پذیرد.

این بازرگان گفت: ارتباطات گسترده سیاسی معمولا در کشورهای مختلف منجر به گسترش روابط اقتصادی می‌شود، درحالی که می‌بینیم در این بازار علی‌رغم ارتباطات گسترده سیاسی میان ایران و عراق حمایت از صادرکنندگان کالا به این کشور تنها روی کاغذ و بخشنامه صورت می‌گیرد.

وی افزود: اگرچه در شرایط فعلی مشکلات کمتر شده است، اما به دلیل نبود استانداردهای مشخص و عدم هماهنگی در برخی از ارگان‌ها برای ارسال کالاها به این بازار باعث شده بخشی از محصولات ایران که اتفاقا سهم قابل توجهی را هم می‌تواند به خود اختصاص دهد، از این بازار خارج شوند. مثل مشکلات ارسال لبنیات یا تعویض کامیون‌ها در مرز و از این قبیل موارد.

صادرات ترکیه از خاک ایران

ابراهیم محمدزاده، رایزن بازرگانی ایران در عراق  گفت: با توجه به بروز مشکلات امنیتی در شمال عراق طی سال گذشته ترکیه حدود پنج میلیارد دلار درآمدهای صادراتی خود در عراق را از دست داده است.

محمدزاده در ادامه افزود: با توجه به نا امنی موجود در شمال این کشور بازرگانان ترکیه برای ارسال محصولات خود به خاک عراق مجبور به استفاده از مسیرهای ترانزیتی ایران یا حتی جاده‌های مرزی هستند.

این مقام مسئول تاکید کرد: اگرچه دولت ترکیه به دنبال دستیابی به بازار عراق و حضور گسترده در بغداد است، اما به دلیل مشکلات یادشده بیشتر تمرکز ترکیه در شمال این کشور یعنی کردستان عراق طی پنج سال گذشته بوده است.

وی درباره کاهش سهم صادراتی ایران در بازار عراق نیز گفت: در حال حاضر با وجود این‌که واردات عراق 38 درصد کاهش داشته و صادرات کشورهای دیگر مثل ترکیه به عراق هم کاهش یافته، اما صادرات ایران به این کشور همچنان ادامه دارد.

محمدزاده در ادامه تاکید کرد: ایران بازار سیمان عراق را به دلیل خودکفایی این کشور در تولید سیمان از دست داده است، اما این سهم تنها 10 درصد از کل صادرات غیرنفتی ایران به عراق بوده و علی‌رغم کاهش واردات عراق همچنان سهم ایران در این بازار حدود 19 درصد ثابت باقی مانده است.

ترکیه بازار مصرف عراق را برد

به گفته این مقام مسئول، یکی از دلایل این‌که کالاهای ایرانی در بازار عراق زیاد دیده نمی‌شود، این است که عموما کالاهایی چون مصالح ساختمانی یا مواد اولیه از ایران به این کشور صادر می‌شود، بنابراین هنگام مراجعه به فروشگاه‌ها بیشتر محصولات ترکیه در این کشور دیده می‌شود، درحالی که سهم ایران کاهش نداشته است.

وی تاکید کرد: متاسفانه تولیدکنندگان ایرانی در بازار عراق به دلیل این‌که شبکه توزیع مویرگی ندارند و سرمایه‌گذاری نیز نکرده‌اند، زمینه محصولاتی غیر از مصالح ساختمانی یا مواد خام، زیاد در این بازار موفق نشده‌اند، درحالی که ترکیه دقیقا با استفاده از این شیوه توانسته وارد بازار شود و موفق عمل کند.

رایزن بازرگانی ایران در عراق تاکید کرد: شرکت‌هایی از ترکیه، عربستان و کویت یا دیگر کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس با تشکیل هلدینگ‌های بزرگ هرکدام یک نوع کالا را تامین کرده و سبد کالای گسترده‌ای را به بازرگانان عراقی تحویل می‌دهند، بنابراین رقابت محصولات موردی ایران در این بازار با چالش مواجه شده است.

محمدزاده درباره سیاست ترکیه در این بازار نیز افزود: به دلیل کاهش دسترسی ترکیه به بازار مرکزی عراق، این کشور سعی کرده با ارائه مشوق‌هایی مثل اعتبار شش‌ماهه، تخفیف‌های جذاب یا حتی فروش امانی نظر تجار عراقی را به محصولات ترکیه جلب کند، از این‌رو می‌بینیم مشکلاتی برای بازرگانان ایرانی که به تنهایی در این بازار حاضر شده‌اند، ایجاد شده است. به عنوان مثال در اربیل و سلیمانیه دقیقا این‌گونه عمل کرده است.