پرواز دوباره نفت ایران بر فراز اوپک

به گزارش اقتصاد آنلاین، دولت یازدهم که سر کار آمد، تولید و صادرات نفتمان اوضاع خوبی نداشت، صادرات نفت خام کمتر از یک میلیون بشکه در روز و تولید نفت هم به کمتر از ٣ میلیون بشکه در روز رسیده بود.

این جایگاه برای ایران بعنوان یکی از موسسان کشورهای تولید کننده نفت (اوپک) قابل قبول نبود از همین روی، بیژن زنگنه، وزیر نفت در نخستین حضور خود در اوپک در ١٣ آذرماه ١٣٩٢ (شرکت در یکصد و شصت و چهارمین نشست اوپک) صراحتا اعلام می کند: «حتی اگر بهای جهانی نفت خام به سطوح ٢٠ دلار برای هر بشکه برسد من از حق ایران برای افزایش تولید روزانه چهار میلیون بشکه نخواهم گذاشت.»

این اظهارات زنگنه، پس از هشت سال دوری از نشست‌های اوپک به مذاق برخی از کشورهای این سازمان که توانسته بودند در سالهای نبود یک وزیر قدرتمند، حق ایران را در اوپک و بازارهای جهانی نفت بگیرند، خوش نیامد، علی النعیمی، وزیر نفت عربستان در نشست ١٦٤ اوپک بلافاصله به این اظهارات زنگنه واکنش نشان داد: « وزیر نفت ایران به واقع چنین حرفی زده است.»

در سایه بی تدبیری مسئولان دولت گذشته، سهم تولید نفت ایران در اوپک از سوی برخی اعضای دیگر گرفته شد زیرا وزیر نفت دولت دهم در کنفرانس دسامبر ٢٠١١ (آذرماه ١٣٩٠) پای نامه ای را امضا کرده بود که بر اساس آن سقف تولید اعضا برداشته شد و به این ترتیب ایران که به دلیل تحریم ها تولیدش افت کرده بود، میدان را به سایر رقبا از جمله کشورهای عربی واگذار کرد.

در سال ٢٠١١ (٩٠ - ٨٩) سیستم سهمیه بندی پیشین اوپک که سقف تولید هر کشوری را جداگانه تعیین می کرد با رای مثبت نمایندگان وقت ایران در کنار دیگر آرا لغو شد. این موضوع به پیشنهاد کشورهای عربی و به بهانه وارد کردن عراق به سیستم کلی سهمیه بندی و با پشتیبانی برخی دیگر از کشورها در آن زمان برقرار شد.

جایگاه ایران در اوپک از نگاه زنگنه، که در سالهای حضورش در اوپک از جمله تصمیم گیران اصلی بود، مناسب نبود و وی تلاش کرد از همان نشست نخست با جدیت و بی پروا از حق ایران دفاع کند، آنجا که خبرنگاری در نشست ١٦٤ اوپک از او می پرسد چنانچه بازار با مازاد عرضه روبرو شود، قیمت‌ها پایین می آید، اعلام می کند: « این مشکل آن دسته از کشورهایی است که نفت اضافی وارد بازار می کنند اما در هر حال فکر می کنم که اوپک عاقل است و در زمان‌های  مختلف این تدبیر و عقلانیت خود را نشان داده است.»

این پافشاری وزیر نفت در اوپک و رسیدن به جایگاه واقعی ایران در این سازمان با وجود کارشکنی برخی دلواپسان داخلی، تا بدانجا ادامه پیدا کرد که در نشست یکصد و هفتاد و یک اوپک در ١٠ آذرماه ١٣٩٥ ایران توانست با اقتدار احقاق حق کند و بار دگر به قله تصمیم گیری اوپک صعود کند. ایران در این نشست توانست مجوز افزایش تولید ٩٠ هزار بشکه نفت در روز را دریافت کند در حالیکه سایر اعضا موظف به کاهش و تثبیت تولیدشان شدند.

بر اساس تصمیم نشست ١٧١ اوپک، اعضای این سازمان مکلف شدند یک میلیون و ٢٠٠ هزار بشکه کاهش تولید دهند و آن را به ٣٢ میلیون و ٥٠٠ هزار بشکه در روز برسانند؛ همه کشورها موظف شدند ٤,٥ درصد از آخرین تولید خود را که بر پایه ماه اکتبر ٢٠١٦ است کاهش دهند جز ایران؛ پایه تولید نفت خام ایران، پس از ماه‎ها جنگ روانی، درگیری، آمد و رفت و بحث‎های فراوان و اعصاب خرد کن، سرانجام بر مبنای بالاترین رقم تولید تاریخی ایران در سال ٢٠٠٥ بر مبنای گزارش منابع ثانویه، سه میلیون و ٩٧٥ هزار بشکه در روز در نظر گرفته شد و بر این اساس، موافقت شد ایران تولید خود را به طور میانگین ٩٠ هزار بشکه نسبت به رقم ماه اکتبر، در ٦ ماه آینده که دوره اعتبار این تصمیم است، افزایش دهد.

رکورد کاهش صادرات نفت در دولت دهم

وضع صادرات نفت خام هم اما در ابتدای این دولت، وضع درستی نداشت، دولت دهم که در بسیار از بزنگاه های کشور عملکرد درخوری نشان نداده بود در این بخش هم یک رکورد منفی از خود به جای گذاشت و با صادرات یک میلیون و ١٣٠ هزار بشکه در سال ٩١ کمترین میزان صادرات نفت خام را از سال ١٣٦٠ تا آن سال را به نام خود ثبت کرد، کاهشی که نه تنها التیامی بر زخمهای اقتصاد ایران که بسیاری مدعی اند باید جلوی خام فروشی گرفته شود، نبود بلکه در روزهای نفت ١٤٠ دلاری هم دردی از اقتصاد کشور دوا نکرد و در حالی که سایر صادرکنندگان نفت بر امواج خوشحالی نفت گران سوار شدند ما تنها نظاره گر آنها شدیم.

میزان تولید نفت در دولت قبل با وجود آنکه میزان درآمدهای نفتی به بیش از ٥٧٨ میلیارد دلار رسید، لاک پشتی افزایش یافت. افزایش قیمت نفت اما سبب شد تا کاهش تولید نفت در این سالها کمتر به چشم بیاید.

زمانی که دولت نهم در سال  ١٣٨٤ سرکار آمد ایران بطور میانگین روزانه ٢ میلیون و ٦٠٢ هزار بشکه نفت صادر می کرد. میانگین صادرات روزانه نفت ایران بین سال‌های ٨٥ تا ٨٨ به ترتیب ٢ میلیون و ٤٣٣ هزار بشکه، ٢ میلیون و ٤٨٠ هزار بشکه، ٢ میلیون و ٥٦ هزار بشکه و ٢ میلیون و ١٣٣ هزار بشکه بوده است.

میزان صادرات نفت ایران پس از انقلاب

در سال ١٣٥٧، صادرات نفت ایران به صورت روزانه حدود ٣٤٥٥ هزار بشکه بوده است. در سال ١٣٥٨، این رقم به ٢٦٣٢ هزار بشکه و در سال ١٣٥٩ ناگهان صادرات روزانه نفت ایران به ٧٧٠ هزار بشکه رسید.

در سال ١٣٦٠، روزانه بطور متوسط ٧٩١ هزار بشکه نفت ایران به جهان صادر شده است. این میزان در سال ١٣٦١ به ١٦٨٦ هزار بشکه می‌رسد. در سال بعد یعنی ١٣٦٢ صادرات نفت ایران به ٢٠٤٥ هزار بشکه در روز رسیده اما در سال ١٣٦٣، صادرات نفت ایران بار دیگر کاهش یافته و به ١٦٠٧ هزار بشکه در روز می رسد.

در سال ١٣٦٤، کاهش صادرات نفت ایران ادامه دارد و به ١٤٦٠ هزار بشکه در روز می‌رسد. در سال ١٣٦٥ میانگین صادرات روزانه نفت ایران ١٢٥٠ هزار بشکه در روز بوده است. در سال ١٣٦٦ هر روز ١٥٤٦ هزار بشکه نفت از ایران به جهان صادر شده است و در سال ١٣٦٧ این رقم باز هم افزایش داشته و به ١٦٤٧ هزار بشکه در روز می‌رسد.

در سال ١٣٦٨ صادرات نفت ایران به روزانه ١٨٢٣ هزار بشکه در روز و در سال ٦٩، از مرز دو میلیون بشکه در روز گذشته و به ٢٢٢٤ هزار بشکه می‌رسد. به این ترتیب میانگین صادرات نفت ایران در دهه ٦٠ شمسی چیزی نزدیک به ١٦٠٧ هزار بشکه در روز برآورد می‌شود.

جهش صادرات نفت در دهه ٧٠

اما در دهه ٧٠، میانگین صادرات نفت ایران به طرز قابل توجهی افزایش می‌یابد. بر این اساس، در سال ١٣٧٠، بطور متوسط ایران روزانه ٢٤٦٠ هزار بشکه نفت صادر کرده است. در سال ١٣٧١ صادرات روزانه نفت ایران به ٢٣٩٧ هزار بشکه می‌رسد. در سال ١٣٧٢ روزانه ٢١٨٤ هزار بشکه از ایران نفت به جهان صادر شده است که این رقم در سال ١٣٧٣ به ٢٢٢٠ هزار بشکه در روز می‌رسد.

در سال ١٣٧٤ صادرات روزانه نفت ایران برابر ٢٢٩٠ هزار بشکه در روز بوده که در سال ١٣٧٥ صادرات روزانه به ٢٤٤١ هزار بشکه می‌رسد. در سال ١٣٧٦ بطور متوسط هر روز ٢٣٤٢ هزار بشکه از ایران به جهان نفت صادر شده است و در سال ١٣٧٧ صادرات روزانه نفت ایران به ٢٣٠٠ هزار بشکه می‌رسد. در سال ١٣٧٨ هر روز بطور میانگین ٢٠٧٩ هزار بشکه نفت ایران صادر شده است که این رقم در سال ١٣٧٩ به ٢٣٤٥ هزار بشکه می‌رسد.

به این ترتیب میانگین صادرات روزانه نفت ایران در دهه ٧٠ شمسی چیزی حدود ٢٣٠٥ هزار بشکه بوده است.

وارد دهه ٨٠ شمسی می‌شویم. در سال ١٣٨٠ میانگین صادرات روزانه نفت ایران برابر ٢٢٠٨ هزار بشکه بوده است که این میزان با کاهش در سال ١٣٨١ به ٢٠٢١ هزار بشکه می‌رسد. در سال ٨٢ صادرات نفتی ایران بطور متوسط روزانه ٢٣٩٦ هزار بشکه است که در سال ١٣٨٣ این میزان به ٢٥٤٨ هزار بشکه در روز می‌رسد. در سال ١٣٨٤، بطور میانگین روزانه ٢٦٠٢ هزار بشکه نفت صادر شده است.

میانگین صادرات روزانه نفت ایران بین سالهای ٨٥ تا ٨٨ به ترتیب ٢ میلیون و ٤٣٣ هزار بشکه، ٢ میلیون و ٤٨٠ هزار بشکه، ٢ میلیون و ٥٦ هزار بشکه و ٢ میلیون و ١٣٣ هزار بشکه بوده است.

صادرات نفت ایران در سال ٩١ به کمتر از روزانه یک میلیون و ١٣٠ هزار بشکه می رسد که نسبت به سال ٩٠، حدود ٤٩ درصد کاهش نشان می دهد، صادرات نفت در سال ٩٠، ٢ میلیون و ٢١٤ هزار بشکه در روز بوده است.

نفت، نفت، نفت... و باز هم نفت

وابستگی اقتصاد ایران به نفت امری تاریخی است. دولت یازدهم اما در چهار سال گذشته و با وجود نوسانهای قیمت نفت موفق شده است تا وابستگی بودجه کشور به نفت را کاهش داده و درآمدهای آن را برای آینده کشور ذخیره کند. ظرفیت تولید و صادرات نفت را افزایش داده و اکنون جایگاهی در خور در تامین امنیت انرژی دنیا به خود اختصاص داده است. موضوعی که قدرت اقتصادی ایران را در جهان تثبیت کرده است. شاید عده ای ارقام و آمار روی کاغذ را صرفا در حد چند رقم ریاضی ببینند، اما همین ارقام واقعیت های اقتصادی کشور و افق توسعه آن را نشان می دهند. ارقامی که به سادگی به دست نمی آیند و باید نسبت به آن بسیار حساس بود. دولت یازدهم برخلاف ٢ دولت قبل از خود که صندوق توسعه ملی را با قلکی بزرگ اشتباه گرفته بود، از منابع مالی کشور در این صندوق صیانت کرده و تاکنون بیش از ٤٤ میلیارد دلار در آن ذخیره کرده است و در صورت تداوم سیاست های آن در دولت دوازدهم پیش بینی می شود تا ٦٠ میلیارد دلار دیگر نیز به ذخایر آن افزوده شود تا ایران در بدو ورود به قرن پانزدهم هجری شمسی، بیش ا زیکصد میلیارد دلار ذخایر ارزی برای توسعه ملی در اختیار داشته باشد.