آسمانخراش‌های لرزان تهران
حادثه «پلاسکو» گرچه فاجعه‌ای بزرگ و جبران‌ناپذیر محسوب می‌شود ولی از سویی تلنگری بود برای مسوولان و البته طرح این سوال که در تهران چند ساختمان، مشابه پلاسکو داریم که ایمن نیستند و در صورت بروز کوچک‌ترین حادثه‌ای می‌توانند فاجعه‌ای دیگر و به مراتب بزرگ‌تر را رقم بزنند.
در پاسخ به این سوال تاکنون آمار و ارقام بسیاری مطرح شده است از رقم ٣ هزار ساختمان ناایمن که توسط چمران، رییس شورای شهر مطرح شد تا آمار هزار ساختمانی که از سوی تعدادی دیگر از مسوولان مطرح شد. اما گذشته از اینکه این آمارتا چه حد درست و مستند است، این موضوع که چه تعداد از ساختمان‌های بلند مرتبه تهران ناایمن هستند نیز همچنان بی‌پاسخ مانده است. با این وجود به تازگی آماری از سوی شهرداری در اختیار برخی مدیران ارشد شهری و کشوری قرار گرفته است که شاید نخستین آمار رسمی از وضعیت ساختمان‌ها و برج‌های بلندمرتبه باشد. آماری که در نوع خود می‌تواند گزارشی ترسناک از وضعیت کلانشهر تهران باشد.
باشگاه هزارتایی‌های بلندمرتبه
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، براساس آمار منتشر شده، هم اینک در تهران حدود هزار برج بلندمرتبه وجود دارد. (دقیقا ٩٧٩ برج) . اما گذشته از تعداد تامل‌برانگیز این برج‌ها، تحلیل این اطلاعات است. براساس اطلاعات منتشرشده، بیشترین تعداد برج‌هایی که در تهران ساخته شده‌اند متعلق به بازه زمانی ١٣٩٠ تاکنون است که در آن بیش از ٢٦٧ برج در تهران قد علم کرده‌اند. اما روایت دکتر پیروز حناچی، دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری کشور و معاون وزارت راه و شهرسازی از تحلیل این آمار بسیار جالب است: «بیشتر این مجوزها از سال ٨٥ به این سو صادر شده است. یعنی می‌توان گفت دو ستون آخر آمار برج‌ها (جدول شماره ١)، در حقیقت تعداد برج‌هایی است که در طول این مدت (سال‌های ٨٠ تاکنون) ساخته شده‌اند که با کل تعداد برج‌هایی که قبلا در عمر تهران ساخته شده‌اند برابری می‌کند.» بدین‌ترتیب می‌توان گفت در طول ١٥ سال گذشته که مدیریت ١٢ سال آن برعهده محمدباقر قالیباف بوده است در مجموع ٤٨٣ برج ساخته شده است.
نگاهی دقیق‌تر به این آمار، باز هم می‌تواند موید تحلیل‌هایی جذاب‌تر باشد. اگر بخواهیم تعداد برج‌های ساخته شده را با دوره‌های مدیریتی شهرداران مختلف مقایسه کنیم، می‌توان این آمار را این‌گونه تحلیل کرد: از سال ٥٠ تا ٥٩، یعنی در زمان شهرداری ٥ شهردار تهران در آن سال‌ها (غلامرضا نیک‌پی، جواد شهرستانی، محمد توسلی، سید رضا زواره‌ای و کمال‌الدین نیک‌روش) تنها ٢٤ برج در تهران ساخته شده است. همچنین براساس همین آمار در بین سال‌های ١٣٦٠ تا ١٣٦٩ یعنی در زمانی که غلامحسین دلجو، محمدکاظم سیفیان، حسین بنکدار، حمدنبی حبیبی، سید مرتضی طباطبایی و غلامحسین کرباسچی مدیریت شهر تهران را برعهده داشته‌اند تنها ٣ برج در پایتخت ساخته شده است. اما برخلاف ذهنیت افکار عمومی که تصور می‌کنند در دوره ١٠٨ ماهه شهرداری کرباسچی، باید بیشترین برج‌ها در تهران ساخته شده باشند، در دهه ٧٠، ٢٢٥ برج در تهران ساخته شده‌اند که از دوره‌های بعدی به غایت کمتر است. بدین‌ترتیب می‌توان مدعی بود که در طول دوره بیش از ١٤٥ ماهه محمد باقر قالیباف، تهران شاهد رشد قارچ‌گونه ساختمان‌های بلندمرتبه‌ای بوده که معادل کل برج‌هایی است که در طول تاریخ پایتخت قد علم کرده‌اند.
برج‌هایی در پس سایه
حادثه پلاسکو، هشدار جدی دیگری را نیز به دنبال داشت که شاید کمتر به آن توجه شد. اینکه پلاسکو، هیچ سند و مدرک و نقشه‌ای در شهرداری ندارد. برای همین در مواقع بحرانی، نیروهای ستاد بحران و امداد و نجات به سادگی نمی‌توانند از پس مهار حادثه رخ داده برآیند که این امر می‌تواند باعث بروز خسارت‌های فراوان و گاه جبران‌ناپذیری شود. اما مساله زمانی حادتر می‌شود که بدانیم، در تهران حدود ٢٥ درصد از برج‌ها و ساختمان‌های بلند مرتبه، فاقد هر گونه اطلاعاتی در شهرداری تهران هستند! چرا که اطلاعات منتشره توسط خود شهرداری حکایت از وجود ٢٣١ برج بلندمرتبه فاقد هر گونه اطلاعات در تهران دارد. دکتر حناچی با هشدار در مورد این رقم می‌گوید: «در شرایطی که هر لحظه، حادثه‌ای مانند زلزله و آتش سوزی و... تهران را تهدید می‌کند، خالی بودن پوشه‌های پرونده‌های ٢٣١ برج در شهرداری که اکثرا برج‌هایی قدیمی و فرسوده و ناایمن هستند، واقعا خطرناک است. چرا که در صورت بروز هر گونه حادثه‌ای نیروهای امدادی نه نقشه‌ای از این ابنیه دارند و نه از وضعیت سازه‌ها، زیرساخت‌ها و... آنها چیزی می‌دانند. به بیانی هر کدام از این ساختمان‌های بلندمرتبه خطری بالقوه برای پایتخت هستند که می‌توانند حادثه «پلاسکو»یی دیگر را رقم زنند. وی معتقد است که این وظیفه شهرداری است که هر چه سریع‌تر با اهرم‌هایی که دارد، مالکین این برج‌ها را مجبور به تشکیل پرونده و ارایه اسناد و نقشه‌های آنها و البته ایمن‌سازی‌شان کند.»
بلندترین برج تهران چند طبقه دارد؟ در گزارش شهرداری تهران گرچه اشاره‌ای به این مقوله نشده است، اما برج‌های تهران براساس تعداد طبقات آنها تقسیم‌بندی شده است. برهمین اساس، بیشترین تعداد برج‌های تهران با رکورد ٥٦٣ عدد، بین ١٢ تا ١٥ طبقه دارند. کمترین تعداد برج‌های تهران هم به ٨ برجی اختصاص دارد که بیشتر از ٣٠ طبقه دارند. همان برج‌هایی که وقتی بخواهی نوک‌شان را ببینی باید کلاهت را بالاتر بگذاری...
برج‌های بلند در کوچه‌های تنگ
یکی از مولفه‌های مهم در صدور مجوز برای ساخت یک بنا عرض معبر آن زمین است. به بیان ساده‌تر، مهندسین شهرداری با بررسی متراژ عرض کوچه و خیابانی که قرار است در آن ساخت وساز انجام شود، مجوز لازم برای تعداد طبقات یک بنا را صادر می‌کنند. برهمین اساس، در کوچه و خیابان‌های با عرض ٧- ٦ متر نباید برج و ساختمانی بلندمرتبه ساخته شود چرا که گذشته از ترافیک ناشی از تردد ساکنین و مالکین و مراجعین در معابر کم‌عرض، در صورت بروز هر گونه حادثه‌ای، نیروهای آتش‌نشانی و ایمنی و امدادی نمی‌توانند برای خدمات‌رسانی به آنها وارد این کوچه و خیابان‌ها شوند یا اگر هم بتوانند به سختی از عهده این کار و مساله امداد، برمی‌آیند. اما با این وجود گزارش شهرداری حاکی از آن است که ٣ برج در تهران در نقاطی احداث شده‌اند که عرضی کمتر از ٣ متر دارند. عرض ٦ تا ١٢ متر هم عرض مناسبی برای احداث برج نیست. با این وجود ٢٧٥ برج در خیابان‌ها و نقاطی احداث شده‌اند که عرضی بین ٦ تا ١٢ متر دارند.
دکتر حناچی در این خصوص می‌گوید: همان‌طور که در نقشه‌ها مشخص شده است، بیشترین تراکم تعداد برج‌ها در عرض‌های ٦ تا ١٢ متر مربوط به برج‌هایی است که در منطقه یک و ٢ و ٦ ساخته شده‌اند. همین مساله باعث شده تا این مناطق به محله‌های پرخطری در مواقع بروز بحران تبدیل شوند.
١٣١میلیون مترمربع ناقابل
اما شاید مهم‌ترین و پراهمیت‌ترین بخش این گزارش جدولی باشد که از آن به عنوان «زیربنای احداث شده در پهنه‌های مختلف» یاد شده است. گذشته از اعداد و ارقام تخصصی که در این جدول ذکر شده است، چکیده این اطلاعات به رقم ٥٤/١٣١٨٥٠٤٠٠ متر می‌رسد. دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری کشوردر توصیف این رقم ١٣١ میلیونی می‌گوید: این رقم مابه‌التفاوت مجوزهای زمین‌ها با مجوزهای صادرشده برای برج‌هاست. یعنی مثلا برای زمینی که اجازه ساخت ٤ طبقه داشته، مجوز ساخت برجی بلندمرتبه صادر شده است. این یعنی تحمیل ١٣١ میلیون متر مربع تراکم به پایتخت که به هیچ عنوان از لحاظ اشل‌ها و معیارهای شهرسازی قابل توجیه و منطقی نیست.
دکتر حناچی در پایان در جمع‌بندی وضعیت برج‌های تهران می‌گوید: نمی‌خواهیم مردم را بترسانیم، ولی واقعیت این است که تهران از لحاظ ایمنی برج‌ها و ساختمان‌های بلندمرتبه در وضعیت مناسبی نیست. بنابراین نهادهای مرتبط باید تا دیر نشده فکری برای این غول‌های سنگی و آهنی بکنند تا نکند خدای‌ناکرده حادثه‌ای مترقبه یا غیرمترقیه، فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر را برای مردم‌مان به دنبال داشته باشد.
