با جیب خالی؛ به سوی گیاه خواری
با بررسی سرانه مصرف گوشت قرمز به راحتی می‌توان دریافت که سهم این کالای مهم و حیاتی در سبد مصرفی خانوارها ،کاهش چشمگیری داشته است.
افزایش سطح عمومی قیمت‌ها و کاهش ارزش پول ملی ناشی از رکود تورمی سال‌های گذشته و همچنین تحریم‌های اقتصادی، موجب شده تا تنها میزان ارزشی گوشت در سبد خانوار رشد یابد نه مقدار حجمی آن؛ به همین دلیل سهم 22/7درصدی انواع گوشت در زیرگروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در بودجه خانوار شهری بر پایه جداول آماری بانک مرکزی، نشان‌دهنده افزایش سهم این ماده پروتئینی در سبد خانوار نیست.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون ، براساس داده‌های بودجه خانوار در مناطق شهری ایران در سال 94، 23/6 درصد سهم گروه هزینه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌هاست که نسبت به سال 93 معادل 3/1 درصد افزایش یافته است. نکته قابل تامل اینکه با وجود کاهش تورم در سال 94 به نسبت سال93؛ سطح عمومی قیمت همچنان روند صعودی داشته و شاخص هزینه‌های تمام شده بیشتر از کالاهای مصرفی بوده است. به عبارت دیگر بر پایه نتایج داده‌های بانک مرکزی، شاخص تورم بیش از رشد سالانه شاخص درآمد ناخالص خانوارهای شهری در سال 94 بوده است. در این بررسی، بین اقلام گروه، هزینه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها بهترین سهم از کل هزینه‌های ناخالص خانوار، معادل 4/5 درصد متعلق به گروه انواع گوشت است که در میزان درصد نسبت به کل هزینه ناخالص این گروه، 1/3 درصد به گوشت دام یا همان گوشت قرمز اختصاص دارد.
کاهش گوشت قرمز در سبد کالایی خانوارها
اگرچه براساس جداول آماری بانک مرکزی، بیشترین میزان انواع گوشت به گوشت قرمز تعلق دارد اما مطابق آنچه پیش‌تر گفته شد، نرخ قیمت تمام‌شده این محصول از این گروه از شاخص بالایی برخوردار بوده لذا به همان نسبت، شاخص قیمت مصرف‌کننده با افزایش مواجه شده است. با بررسی بیشتر داده‌های بانک مرکزی از بودجه خانوار در مناطق شهری ایران بیشتر روشن می‌شود که سهم گوشت قرمز در سبد کالایی خانوارها با کاهش مواجه شده است. به‌طور مثال مقدار مصرف گوشت قرمز در سال‌های 91 تا 94 به ترتیب 41،40،41 و40 کیلوگرم بوده، اما گوشت سفید یا پرندگان در مدت مشابه به ترتیب 88، 84،89،90 کیلوگرم بوده است.
براساس این داده، مقدار مصرف گوشت قرمز روند نزولی داشته اما گوشت سفید با روند صعودی روبه‌رو بوده است. نکته قابل تامل اینکه سال 85 هر خانوار شهری به‌طور متوسط 64 کیلوگرم گوشت قرمز مصرف کرده اما بعد از 9 سال این مقدار با کاهش 24 کیلویی مواجه شده و به 40 کیلوگرم در سال 94 رسیده است. براساس جدول شماره 6 بانک مرکزی درباره بودجه خانوار در مناطق شهری ایران، طی سال‌های 85 تا 94 مصرف کالاها و مواد غذایی مصرفی خانوارهای شهری به شدت با افت مواجه شده و این موضوع بیشتر در دهک‌های پایین، درآمدی نمود داشته است.
کاهش مصرف در 8 دهک جمعیتی
نتایج داده‌ها، نشان از کاهش مصرف گوشت قرمز در 8 دهک جمعیتی کشور دارد. براساس جدول شماره 6، سال 86 مقدار گوشت قرمز در سبد خانوار شهری با افزایش 12 کیلوگرمی به 57 کیلو رسید اما سال 87 با یک کیلو افت به 57 کیلوگرم رسید ولی کاهش سونامی‌وار مقدار گوشت قرمز در سبد خانوار از سال 89 شروع شد؛ جایی‌که تحریم‌های اقتصادی بر ایران تحمیل شد و رکود تورمی نیز به تدریج اقتصاد را در برگرفت. اینجا بود که فقر غذایی نیز از راه رسید. سال 89 مقدار مصرفی گوشت قرمز در سبد خانوار با کاهش 9 کیلیویی به 47 کیلوگرم رسید تا اینکه سال 94 خانوارها تنها به‌طور متوسط 40 کیلوگرم گوشت قرمز مصرف کردند.
افزایش هزینه‌ها
«فرشاد مومنی» اقتصاددان، در یکی از سخنرانی‌هایش با موضوع «عدالت اجتماعی» در این‌باره گفته بود: «زمانی که به سبد مصرفی ایرانی‌ها از سال83 تاکنون نگاه می‌کنیم، بحران حاد تقاضای موثر را مشاهده می‌کنیم؛ بحرانی که سبب شده هزینه درمان، آموزش و تغذیه خانوارها افزایش پیدا کند». مومنی همچنین گفته بود: «به‌گواه گزارش‌های رسمی مرکز آمار، در سبد شاخص هزینه مصرف‌کننده‌ها، هزینه‌های مربوط به خورد و خوراک از سال 89 تا 90 بالغ بر40 درصد افزایش یافته است». با این وجود گوشت دام، سال 94 نسبت به سال 93 تغییری در میزان سهم خود به نسبت سایر اقلام زیرگروه خوراکی‌ها نداشت اما با افزایش هزینه‌ها مواجه شد. هزینه گوشت دام سال 93، 10311271 ریال بود و این رقم سال 94 با اندکی افزایش به 10896467 ریال رسید. سهم این ماده غذایی در زیرگروه خوراکی‌ها، بدون تغییر3/1 درصد بود. علت اینکه قیمت افزایش یافت و سهم هم بدون تغییر ماند این است که قیمت تمام شده تولید، با افزایش مواجه شده و این مقوله باعث رشد قیمت مصرف‌کننده شده است. فرآورده‌های گوشتی نیز در این دو سال بدون تغییر بودند و سال‌های 93 و 94سهم فرآورده‌های گوشتی در زیرگروه خوراکی‌ها 0/1 بوده است. نکته قابل توجه اینکه سهم گوشت سفید نیز سال 94 با کاهش مواجه شد و از 1/8 به 1/6 رسید.
حالا همه معادلات این را به خوبی نشان می‌دهند که سهم انواع گوشت و به‌ویژه گوشت قرمز در سبد خانوار نه تنها در 10 سال گذشته افزایش نیافته بلکه با کاهش نیز مواجه شده است. موضوع دیگر آن‌که بعد خانوار نیز سال‌های 85 تا 94 به شدت با افت مواجه شد. بعد خانوار سال 85، 4/05 درصد بود اما این نرخ سال 94 به 3/38 درصد رسید. در داده‌های آماری بانک‌مرکزی، آنچه مشخص است روند نزولی سهم تغذیه در سبد خانوار است. آماری که ارائه شده، روند نزولی را از سال 85 تا 94 به خوبی نشان می‌دهد. سهم 76/1 کالای غیرخوراکی در سبد هزینه‌ای خانوار، سال 94 این را به خوبی نشان می‌دهد.
بازی‌های رسانه‌ای یا سرطان گوشتی!
نکته جالب‌تر درباره گوشت قرمز برخی آمارهای رسانه‌ای درباره علت شیوع امراضی مثل سرطان و ارتباط آن با افزایش مصرف گوشت قرمز است که به‌نظر می‌رسد نوعی فرافکنی باشد یا کوتاهی در انجام وظیفه در قبال سلامت مردم که این‌گونه آن را توجیه می‌کنند. با جست‌وجو در فضای نت با انبوه مقالات و مصاحبه‌هایی مواجه می‌شویم که علت افزایش سرطان را با مصرف گوشت قرمز مرتبط کرده‌اند.
واقعا «آیا خوردن گوشت قرمز باعث سرطان می‌شود؟» «بررسی‌ها نشان داده که خطر ابتلا به سرطان در گیاه‌خواران 40 درصد کمتر از گوشت‌خواران است». «تحقیقات آژانس تحقیقات سرطان نشان می‌دهد هر ۵۰ گرم پروتئین از گوشت‌های فرآوری‌شده، ریسک سرطان روده بزرگ را تا ۱۸ درصد افزایش می‌دهد». این‌ها غالب نتایج جست‌وجو در این‌باره است که نمی‌توان صحت هیچ‌کدام از آن‌ها را رد یا تایید کرد اما آنچه مهم است این است که بیشتر این تحقیقات توسط مراکز دانشگاهی کشورهای توسعه یافته انجام شده که مصرف گوشت در آن‌ها بالاتر از حد استاندارد است.
طبق گزارش سازمان خواربار جهانی(فائو) که به بهبود سطح تغذیه مردم جهان می‌پردازد، در حال حاضر کشورهای توسعه‌یافته، مصرف‌کننده ۴۰درصد ازگوشت تولیدی جهان هستند. گزارش فائو از مصرف گوشت قرمز در سطح جهان نشان می‌دهد کشور «دوک‌نشین لوکزامبورگ» با مصرف ۱۳۶ کیلوگرم گوشت قرمز در رتبه نخست و کشور هند با مصرف ۳ کیلوگرم در رتبه ۱۷۷ و آخر این رتبه‌بندی قرار دارد.
از این رو نمی‌توان شیوع سرطان در ایران و به‌طور کلی کشورهای در حال توسعه را به مصرف بیش از اندازه گوشت قرمز مربوط دانست اما داخل کشور عده‌ای که واقعیت‌های معیشتی زندگی مردم برایشان ملموس نیست، با استناد به این تحقیقات و با اتکا به رسانه‌هایی که پرداختن به چرایی‌ها و چگونگی‌ها برایشان اهمیتی ندارد، به افکار عمومی این‌چنین القا می‌کنند.
