دست های بسته آدام اسمیت در بحران بانک های ایرانی/ ۲ راهکار برای پایان دادن به رقابت مخرب بانک ها

محمود باقری- دو سال قبل در مهرماه 93 نسبت به موضوع معوقات بانکی و نقش حیاتی آن برای اقتصاد ایران هشدار داده شد که حل شدن موضوع معوقات بانکی و بازپس گیری پول سپرده گذاران از بدهکاران بانکی اگر نگوییم موثرتر از رفع تحریم های بین المللی باشد، ولی کمتر از آن نیز نیست.

در همین ارتباط یک کارشناس بازار سرمایه در گفت وگو با اقتصاد آنلاین گفت: متاسفانه طی دو سال اخیر به نظر می رسد دولت به جای روبرو شدن با معضل معوقات بانکی، با باز گذاشتن دست بانک ها در جذب سپرده های گران و کاهش نرخ سپرده قانونی نزد بانک مرکزی، به نوعی از مشکل اصلی طفره رفته است.

دست های نامرئی آدام اسمیت بسته هستند

علی شهبندیان با این عبارت «دست های نامرئی آدام اسمیت در بحران بانک ها بسته است» عنوان کرد: به نظر می رسد اشتباه دولت این است که فکر می کند باید به دست های نامرئی بازار اعتماد کرد.  منظور از دست های نامرئی بازار تعادل خود به خود بازارها است که توسط آدام اسمیت و در نظریه بازار آزاد مطرح شد.

وی افزود: باید توجه داشت که پیش فرض این است که این بانک ها رتبه بندی شده اند و مردم ریسک بانک های مختلف رو می شناسند اما چون در ایران این اتفاق نیفتاده در نتیجه بانکی که وضعیت بدتری دارد، نرخ بالاتری را ارایه می دهد. سوال اینجاست که بانکی که برای مثال 600 میلیارد تومان سرمایه آورده است و 13 هزار میلیارد تومان پول از مردم گرفته آیا برایش فرقی دارد با یک میلیارد تومان زیان ورشکست شود یا هزاران میلیارد تومان زیان؟

این کارشناس بازار سرمایه با طرح پرسشی در این زمینه اظهار کرد:: وقتی در اثر اشتباهات گذشته آن 600 میلیارد تومان اولیه از بین رفت بانک چه اقدامی خواهند کرد؟

آیا باید اعلام ورشکستگی کند و به غیر از آن 600 میلیارد تومانی که از بین رفته است، مابقی پول سپرده گذاران را باز گرداند؟ آیا اینکه باید به امید بهبود شرایط، همچنان سپرده با نرخ بالا از مردم جذب می کند تا سود سپرده های قبلی را بدهد و از ورشکستگی فرار کند. این کار در مدت کوتاهی باعث می شود علاوه بر سرمایه اولیه، بخش زیادی از سپرده مردم نیز از بین برود.

به گفته وی آنچه که مشخص است اینکه برخی بانک ها مدت ها است که راهکار دوم را برگزیده اند. در چنین شرایطی اعتماد کردن به دست های نامرئی بازار ممکن است خیلی دیر و پس از فاجعه جواب بدهد.

راهکار چیست؟

شهبندیان در ادامه با اشاره به راهکارهای موجود در این زمینه عنوان کرد: هم اکنون تنها راهکار این است که دولت و بانک مرکزی با مردم صادق باشند. ورشکستگی نیز جزئی از ساز و کارهای بازار است و نباید به مردم اطمینان واهی داد که هیچ بانکی ورشکست نخواهد شد. علاوه بر این یک پیشنهاد عملی وجود دارد که شاید بتواند به پایان رقابت مخرب بانکها برای جذب سپرده کمک کند.

پیشنهاد عملی برای پایان دادن به رقابت مخرب بانکها در جذب سپرده

وی پیشنهاد کرد: هر بانک حساب سپرده ای ویژه و اولویت دار در اختیار سپرده گذاران قرار دهد. این حساب سپرده ویژه و اولویت دار دارای ویژگی های دو گانه است.

نخست اینکه نرخ سود تضمین شده این حساب معقول باشد و در محدوده نرخ تورم باشد تا با سود واقعی که در اقتصاد ایجاد می شود همخوانی داشته باشد.

و در گام دوم باید این حساب اولویت دار باشد بدین معنی که بانک تضمین بدهد این وجوه را به صورت اولویت دار و به متقاضیان کم ریسک تسهیلات بدهد و در صورت ایجاد بحران در آن بانک، این سپرده ها در اولویت تسویه وجوه هستند.

همچنین بهتر است دولت وارد بازی تامین مالی با نرخ های غیر معقول نشود و به جای آن سعی کند با روش هایی مشابه آن چه در بالا گفته شد مردم را به نرخ واقعی سود در کشور عادت دهد.