مانع عربی الحاق ایران به WTO

الحاق ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد خارج از سازمان تجارت جهانی (WTO) که با سابقه 20 ساله فعالیت این سازمان مطابقت دارد، هنوز به نتیجه نرسیده است. طولانی شدن فرآیند الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی از دو بعد قابل بررسی است. به اعتقاد فعالان اقتصادی و کارشناسان حوزه تجارت، یک بعد این قضیه به حل مسائل سیاسی و اجماع و حمایت اعضای سازمان تجارت جهانی مربوط می‌شود. بعد دیگر این موضوع از جنبه اقتصادی قابل بررسی است؛ به‌طوری‌که ایران باید در تنظیم رژیم تجاری کشور که نقش تعیین‌کننده‌ای برای الحاق به سازمان مذکور دارد، گروه کاری مرتبط با الحاق را قانع کند. بعد از اینکه ایران تمام سوء‌تفاهم‌ها در فعالیت‌های هسته‌ای را پشت‌سر گذاشت و با 6 قدرت جهانی به توافق رسید، بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی کردند که همکاری اقتصادی با دنیا و فرآیند الحاق به سازمان تجارت جهانی با سرعت بیشتری طی خواهد شد، اما رئیس سازمان توسعه تجارت ایران در این رابطه نظر دیگری دارد.

معاون پیشین سیاست خارجی دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی ایران گفت که مشکل تهران و ریاض بسیار فراتر از حج است و دو کشور در بدترین شرایط روابط قرار دارند، چون سعودی‌ها صبرشان را از دست داده‌اند. سیدحسین موسویان، دیپلمات پیشین ایران در نشستی در دانشگاه اوکلاهاما با موضوع «نقش ایران در منطقه و جهان» با بیان اینکه بحران خاورمیانه را فرا گرفته و در آستانه سقوط است گفت ایران، عربستان، مصر، ترکیه و قدرت‌های بزرگ باید روی چهار اصل برای مدیریت بحران‌ها توافق کنند. او در تبیین این چهار اصل افزود: «استفاده از دیپلماسی مثل برجام، تعیین آینده کشورهای بحران زده توسط مردم از طریق انتخابات با نظارت سازمان ملل، مشارکت اکثریت و اقلیت در قدرت و یک طرح مارشال پلان برای بازسازی اقتصادی کشورها.»

 

برجام و بازی برد-برد

سیدحسین موسویان در پاسخ به سامر شهاتا، استاد امور خاورمیانه در دانشگاه اوکلاهاما و مجری این نشست که عنوان کرد در توافق هسته‌ای هنوز درباره اینکه کدام‌یک از دو طرف برنده بود، بحث وجود دارد؛ اخیرا هم اعلام شد که آمریکا 400 میلیون دلار پول نقد به ایران فرستاده و ایران به 50 تا 100 میلیارد دلار هم دسترسی خواهد یافت. با این وجود برخی در ایران مخالف این توافق هستند؟ گفت: «این معامله به‌عنوان یک معامله برد ـ برد در جهان شناخته شده است. قدرت‌های بزرگ دو دستاورد داشتند: بسته شدن همه راه‌های دستیابی به بمب‌هسته‌ای و قوی‌ترین بازرسی‌ها. ایرانی‌ها هم دو دستاورد بزرگ داشتند؛ اول اینکه سال‌ها برای حق غنی‌سازی جنگیده بودند و آمریکا مخالفت می‌کرد، بالاخره این حق را به قدرت‌های جهانی قبولاندند. دومین برد ایران هم برطرف شدن همه تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران بود.»

به گزارش «ایسنا» موسویان با بیان اینکه اگر فراتر بنگریم توافق برای جامعه جهانی برد خواهد بود، ادامه داد: «اگر اصول برجام جهانی شود جهانی عاری از سلاح‌های هسته‌ای محقق خواهد شد. در 2003 دنیا متوجه شد که ایران به غنی‌سازی دست یافته است. ایران غنی‌سازی را برای بمب درست نکرد، بلکه مجبور بود برای تامین سوخت خودکفا شود.»

 

برخورد دوگانه با خواست ایران

معاون پیشین سیاست خارجی دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی درباره اتهاماتی که به ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای در سال‌های گذشته وارد شده است، گفت: «آمریکا بنیان ایران هسته‌ای را قبل از انقلاب گذاشت و برنامه آمریکا بود که ایران 20 نیروگاه تا سال 1994 داشته باشد. جرالد فورد، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا در سال 1974 دستور بهره‌مندی ایران از چرخه کامل سوخت را صادر کرد. قبل از انقلاب اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها برای پروژه‌های هسته‌ای در ایران مسابقه گذاشته بودند. بعد انقلاب شد. انقلابیون تصمیم گرفتند که آب سنگین و غنی‌سازی و 20 نیروگاه نداشته باشند. فقط خواستند که آلمان‌ها بوشهر را تمام کنند و آمریکا هم سوخت رآکتور تهران را بدهد و ایران هم سوخت خود را از سرمایه‌گذاری مشترک تولید سوخت در فرانسه تامین کند.»

او ادامه داد: «آمریکا در یک برخورد دوگانه با خواست حداقلی ایران مخالفت کرد. من خودم در آن ایام درگیر بودم. ما 10 سال به اروپایی‌ها گفتیم که پول بوشهر را گرفته‌اید، تمامش کنید. ایران 1/ 2 میلیارد دلار برای تولید سوخت مشترک در فرانسه پرداخت کرده و از این‌رو باید سوخت را بدهید، اما ندادند. 15 سال چانه‌زنی کردیم و اروپا و آمریکا زیر بار حق مشروع ایران نرفتند. ایران مجبور شد برای تامین سوخت خودکفا شود و راهی برای این کار هم به جز مخفی‌کاری نداشت زیرا اگر می‌خواست آشکار عمل کند با ممانعت آمریکا مواجه می‌شد.»

موسویان گفت: «در 2003 دنیا متوجه شد که ایران به غنی‌سازی دست یافته است. ایران غنی‌سازی را برای بمب درست نکرد، بلکه مجبور بود برای تامین سوخت خودکفا شود. بعد از اینکه ایران به غنی‌سازی بومی دست یافت، غربی‌ها گفتند سوخت می‌دهیم و نیروگاه داشته باشید، اما غنی‌سازی نداشته باشید. ما هم گفتیم که حالا دیگر دیر شده زیرا ایران به خودکفایی رسیده است. اینکه مذاکرات هم 12 سال طول کشید، مقصر آمریکا بود چون حاضر به پذیرش غنی‌سازی ایران نبود. آخر سر هم همان چارچوبی که ایران در سال 2005 پیشنهاد کرده بود را قدرت‌های جهانی در سال 2015 پذیرفتند آن ‌هم چون آمریکا غنی‌سازی را پذیرفت.»

 

اگر بمب می‌خواستیم، می‌ساختیم

پژوهشگر دانشگاه پرینستون آمریکا در ادامه با بیان اینکه اگر ایرانی‌ها بمب هسته‌ای می‌خواستند آن را می‌ساختند و هیچ قدرتی هم نمی‌توانست مانع ایران شود، افزود: «ایران تصمیم گرفت غنی‌سازی داشته باشد و دیدید که با وجود مخالفت همه قدرت‌های جهانی به این خواسته رسید. من خاطرم هست آقای احمدی‌نژاد در سال 2011 گفت اگر سوخت بدهید ما غنی‌سازی 20‌درصد نمی‌کنیم. در آن موقع من به آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها می‌گفتم پیشنهاد آقای احمدی‌نژاد را بپذیرید، اما آنها می‌گفتند شماها بلوف می‌زنید و توان غنی‌سازی 20 درصد را ندارید. تنها چند ماه بعد از اینکه با پیشنهاد ایران مخالفت شد، تهران توانست غنی‌سازی 20 درصدی را هم انجام دهد.»

 

بدبینی به آمریکا

موسویان در ادامه گفت وگوی خود با اشاره به بدبینی ایران به آمریکا ابراز کرد: «ما کاری با مراکز مالی و بانکی آمریکا نداریم. اروپایی‌ها در معامله با ایران دلار حواله می‌کنند. دلار از نیویورک عبور می‌کند. آمریکا حق ندارد جلو آن را بگیرد. به همین خاطر رهبر ایران می‌گوید به آمریکا نمی‌شود اعتماد کرد. سایر کشورها هم با نظر ایران موافقند.» شهاتا پرسید که آیت‌الله خامنه‌ای در مورد برجام بدبین است و شک دارد که نفعی برای ایران داشته است. آیا ایران شاهد آثار مثبت اقتصادی بعد از برجام هست؟ که موسویان پاسخ داد: «تحریم‌های هسته‌ای بین‌المللی و یکجانبه و چندجانبه بر اثر برجام برداشته شد. شما به 400 میلیون دلار و 50 میلیارد دلار اشاره کردید. فروش نفت ایران به 2 برابر افزایش یافته، تولید نفت ایران هم بسیار افزایش یافته، 30 تا 40 میلیارد دلار توافقات اقتصادی توسط کشورهای خارجی با ایران امضا شده است. در عین حال مشکل بانکی چرخش دلار یکی از موانع مهم است. این تنها رهبری ایران نیست که گلایه‌مند است، ژاپن و اروپا و بقیه کشورها هم از رفتار آمریکا گلایه می‌کنند.»

 

اختلافات ایران و آمریکا در منطقه

معاون پیشین سیاست خارجی دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی در ادامه با بیان اینکه همه دنیا امروز می‌دانند که سعودی و متحدانش حامی داعش و النصره و گروه‌های تروریستی هستند، درباره اختلافات مهم بین ایران و آمریکا از جمله سوریه و اینکه برجام تا کجا می‌تواند در حل این مشکلات موثر باشد، گفت: «برجام برای حل همه اختلافات ایران و آمریکا نبود، بلکه فقط در مورد هسته‌ای بود. در یک مورد آمریکا و قدرت‌های بزرگ با ایران نشستند و در قالب دیپلماسی توافق شد. طولانی شدن مذاکرات هم تقصیر آمریکا بود که حق مشروع ایران را نمی‌خواست بپذیرد. من یادم هست که در دوران ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد، مذاکره‌کنندگان ایرانی پیشنهاد گفت‌وگو در مورد مجموعه‌ای از مسائل منطقه و بین‌المللی را دادند اما طرف مقابل نپذیرفت و اصرار کرد که فقط در مورد هسته‌ای مذاکره می‌کنیم. الان که در مورد هسته‌ای توافق شده باید درست اجرا شود.» پژوهشگر دانشگاه پرینستون آمریکا با اشاره به این موضوع که ایران و آمریکا اختلافات زیادی دارند، اظهار کرد: «برجام یک واقعیت را ثابت کرد و آن اینکه برای رفع اختلافات بدون توسل به جنگ و تحریم می‌توان از راه دیپلماسی به نتیجه رسید. ایرانی‌ها اصولا باور ندارند که آمریکا دنبال دموکراسی در منطقه است، چون آمریکا در چند دهه گذشته از رژیم‌های دیکتاتور فاسد در منطقه حمایت کرده است. از این رو ادعای آمریکا و غرب در مورد حقوق بشر و دموکراسی در قضیه سوریه یک دروغ است.» موسویان دومین دلیل ایران در مخالفت با سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا را تجاوزات نظامی آمریکا به کشورهای منطقه دانست و ادامه داد: «حمله نظامی آمریکا به لیبی و عراق و افغانستان منطقه را بی‌ثبات کرد و آن را به بهشت گروه‌های تروریستی تبدیل کرد.»

 

مسوول فاجعه امروز سوریه

دیپلمات پیشین ایران در ادامه این نشست با طرح این سوال که چه کسی مسوول فاجعه امروز سوریه است، ابراز کرد: «این درست است که اسد در برخورد با تظاهرکنندگان با خشونت عمل کرد و اشتباه بزرگی کرد؛ اما تا به امروز، حکومت اسد تنها حکومت قانونی سوریه است. شما ممکن است بگویید که مشروعیت ندارد. یک تفاوت حقوقی مهم بین قانونی بودن و مشروع بودن وجود دارد. سازمان ملل تا به امروز نماینده دولت اسد را به‌عنوان دولت قانونی سوریه به رسمیت می‌شناسد. پس از نظر نرم‌های بین‌المللی، دولت اسد، دولت قانونی سوریه است. حالا ببینیم چه اتفاقی افتاد. بلافاصله سعودی‌ها، ترکیه، اعراب خلیج‌فارس و اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها با فرستادن تروریست‌ها و دادن اسلحه و پول برای سقوط اسد وارد عمل شدند. جو بایدن معاون اوباما گفت که مشکل ما با متحدان خودمان امارات متحده عربی، ترکیه و سعودی و... است که با ارسال اسلحه و پول برای تروریست‌ها می‌خواهند به هر قیمتی اسد را ساقط کنند. این یک مداخله غیرقانونی برای ساقط کردن یک دولت قانونی است.»

معاون پیشین سیاست خارجی دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی افزود: «همه دنیا امروز می‌دانند که سعودی و متحدانش حامی داعش و النصره و گروه‌های تروریستی هستند. چه کسی به سعودی و دیگران اجازه صدور تروریست و اسلحه برای ساقط کردن دولت سوریه را داده بود؟ وقتی شما می‌گویید اسد یک دیکتاتور است، اکثر کشورهای خاورمیانه رژیم دیکتاتوری دارند. مگر باید به همه تروریست و اسلحه صادر کرد؟ وقتی شما می‌گویید که حکومت اسد نماینده اقلیت است و اکثریت سنی هستند، چرا در مورد بحرین همین استدلال مطرح نمی‌شود.»

موسویان با بیان این موضوع که در بحرین 80 درصد شیعه هستند و سنی‌ها در اقلیت مطلق اما حکومت دست سنی‌ها است، ابراز کرد: «حکومت بحرین هم با خشونت و به‌طور خونین با تظاهرکنندگان برخورد کرد، عربستان لشکرکشی نظامی کرده و الان 5 سال است که بحرین را اشغال کرده تا مبادا اکثریت به خواست خود برسند. آمریکا و اروپا و سازمان ملل هم همه با هم سکوت رضایتمندانه کرده‌اند؛ بنابراین مساله آمریکا، اروپا، سعودی و متحدان‌شان در سوریه نه دموکراسی است و نه خواست اکثریت. آنها به‌دنبال ساقط کردن اسد هستند چون اسد تابع آنها نیست و سیاست متفاوتی را دنبال می‌کند.» او تاکید کرد که اگر امروز اسد برود هیچ جناح و گروهی قادر به حفظ سوریه نخواهد بود مثل اوضاعی که در لیبی داریم.

 

حمایت ایران از حوثی‌ها

پژوهشگر دانشگاه پرینستون آمریکا در پاسخ به مجری این نشست که گفت ایران از حوثی‌ها حمایت می‌کند. آیا جنگ نیابتی بین عربستان و ایران توسط گروه‌های وابسته به ایران و عربستان در جریان نیست، تاکید کرد: «شما مصری هستید. تاریخ یمن را می‌دانید. 1000 سال زیدی‌ها و حوثی‌ها بر یمن حکومت می‌کردند. در دهه 60 مصر با تجاوز نظامی به یمن زیدی‌ها و حوثی‌ها را برکنار کرد، اما در آن مقطع سعودی از حوثی‌ها حمایت کرد. حالا سعودی‌ها همان تجاوز مصری‌ها را تکرار کردند. از این رو حوثی‌ها یک گروهک وابسته به ایران نیستند. زیدی‌ها هزار سال حکومت کرده‌اند و چند دهه آن را از دست داده‌اند و حالا می‌خواهند حکومت را پس بگیرند.»

 

چهار اصل مدیریت بحران در خاورمیانه

این دیپلمات پیشین با بیان ابنکه بحران خاورمیانه را فرا گرفته و در آستانه سقوط است گفت: «ایران، عربستان، مصر، ترکیه و قدرت‌های بزرگ باید روی چهار اصل برای مدیریت بحران‌ها توافق کنند: استفاده از دیپلماسی مثل برجام، تعیین آینده کشورهای بحران زده توسط مردم از طریق انتخابات با نظارت سازمان ملل، مشارکت اکثریت و اقلیت در قدرت و یک طرح مارشال پلان برای بازسازی اقتصادی کشورها.»

 

دلایل دیوانگی عربستان

معاون پیشین سیاست خارجی دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی با بیان اینکه مشکل ایران و عربستان بسیار فراتر از حج است، گفت: «ما در بدترین شرایط روابط هستیم. سعودی‌ها صبرشان را از دست داده‌اند.» در ادامه این نشست موسویان درباره اینکه چرا ایران اجازه نداد حجاج به حج بروند و برخی از مفتیان سعودی هم می‌گویند که ایرانی‌ها اصلا مسلمان نیستند، گفت: «البته بین اسلام شیعی ایران و وهابی سعودی تفاوتی بزرگ است. ما حتما از نوع مسلمان وهابی نیستیم و به آن هم افتخار می‌کنیم. حتی مصر و یمن و اکثر سنی‌ها از وهابی‌ها متفاوتند. ایران اجازه نداد، زیرا سعودی حاضر به تعهد امنیت حجاج نشد. قبلا صدها حاجی ایرانی کشته شدند.»

او با اشاره به روابط تهران ـ ریاض گفت: «بعد از انقلاب از صدام حمایت کردند. بعد طالبان را حمایت کردند، اما ایران و آمریکا همکاری کردند و طالبان را ساقط کردند. سعودی‌ها از مشاهده این همکاری دیوانه شدند. آمریکا به صدام حمله کرد و زمینه حکومت اکثریت شیعی در عراق فراهم شد و سعودی‌ها دیوانه‌تر شدند. بهار عربی اتفاق افتاد و مبارک و بن علی و متحدین آمریکا ساقط شدند و سعودی‌ها بیشتر خشمگین شدند. بحرین وارد بحران شد و مصیبت جدید برای سعودی درست شد. سوریه بحرانی شد و عربستان گفت اسد باید برود، اما در این مورد هم شکست خورد. بعد به یمن حمله کردند و امروز در یمن هم درمانده‌اند. عصبانیت آنها از توافق هسته‌ای هم که علنی شد.»

سیدحسین موسویان اضافه کرد: «سعودی‌ها 36سال هر کاری کردند، تا ایران را منکوب کنند، اما در نهایت ایران امروز قدرتمند و باثبات در منطقه ظاهر شده است. اینها دلایلی است که سعودی‌ها کنترل خود را از دست داده‌اند. سعودی‌ها خطاهای استراتژیک مرتکب شده‌اند که در آینده تهدیدی جدی برای خود آنها خواهد شد.» موسویان همچنین گفت: «در مورد وهابی‌های سعودی باید بگویم که این فقط ایران نیست که مخالف آنها است. اوباما هم در مصاحبه با آتلانتیک اعتراض کرد که عربستان ده‌ها سال میلیارد دلار برای توسعه وهابیت و افراط‌گرایی هزینه کرده است.»

 

چرایی تروریست خواندن حزب‌الله

موسویان با اشاره به حزب‌الله و تروریست خواندن این گروه در این نشست اظهار کرد: «اصل اتهامات آمریکا در مورد تروریسم به موضوع فلسطین و حمایت ایران از گروه‌های جهادی ضداسرائیل برمی‌گردد که علیه اشغالگری اسرائیل مبارزه می‌کنند. اما واقعیت این است که تهدید اصلی و اول امنیت جهانی، تروریسم گروه‌های تکفیری داعش و القاعده و جبهه النصره و بوکوحرام و احرارالشام هستند. این واقعیت را آمریکا و اروپا هم به رسمیت شناخته‌اند. منبع اصلی هم عربستان است. اوباما و کلینتون و ترامپ هر سه اعتراف کرده‌اند که عربستان منبع اصلی حمایت از گروه‌های تروریستی است. حالا برای چه ایران را سرزنش می‌کنند؟»

 

همکاری‌های ایران و روسیه

این دیپلمات پیشین درباره سطح همکاری‌های روسیه و ایران در مورد سوریه نیز اظهار کرد: «ایران و روسیه در مورد سوریه با هم همکاری می‌کنند. اصل کار نظامی را روسیه انجام می‌دهد و نظامی‌های ایران هم کمک‌های مشورتی می‌دهند. از نظر ایران و روسیه، آینده سوریه به این بستگی دارد که شما کدام از دو طرف را انتخاب کنید. یک طرف اسد و ارتش و سیستم امنیتی سوریه و طرف دیگر هم تروریست‌های القاعده و داعش. ایران و روسیه معتقدند که حمایت از مثلث اسد ـ ارتش ـ سیستم امنیتی سوریه تنها راه جلوگیری از فروپاشی سوریه و حفظ تمامیت ارضی سوریه است. کشورهای غربی و عربی متحد آنها روی دسته دوم یعنی تروریست‌ها حساب باز کرده‌اند. البته آمریکا و اروپا در حال تجدید نظر هستند. از این رو اول باید با اسد همکاری کرد که تمامیت ارضی سوریه حفظ شود و از سقوط تمام عیار سوریه جلوگیری شود و تروریسم از صفحه سوریه حذف شود. بعدا باید مردم سوریه با انتخابات آزاد در مورد آینده خود تصمیمی بگیرند. دنیا هم سپس باید در مورد مسائل انسانی و بازگشت آواره‌ها و بازسازی اقتصادی سوریه کمک کند.»