نقش دیپلماتیک پالم در سفر رییس‌جمهور
«مالزیایی‌ها از روغن پالم استفاده می‌کنند و سلامتی آنان نیز خوب است، برای تبیین ویژگی‌های این روغن از لحاظ سلامتی، ما منتظر سفر هیاتی از طرف مالزی به ایران هستیم.»
این جمله دیپلماتیک حسن روحانی رییس‌جمهوری در سفر چند روز پیش او به مالزی گویای سیاست‌هایی است که افزایش واردات روغن نخل از این کشور نتیجه می‌دهد. دو سال پیش، پس از اظهارات وزیر بهداشت در خصوص زیان مصرف روغن پالم و استفاده از آن در صنایع لبنی چنان سروصدایی به پا کرد که فیتیله واردات برای مدتی پایین کشیده شد و با جمع‌آوری شیرهای پالم‌دار از سطح کشور، تلاش شد نگرانی‌ها و شعله‌های آتش انتقادات تا حد امکان کاهش یابد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، سیاست اما بر پاشنه توسعه سطح روابط با مالزی می‌چرخد و از آنجا که روغن پالم برای مالزی حکم نفت برای ایران را دارد، ناگزیر افزایش واردات این محصول جزو الزامات گسترش سطح روابط اقتصادی دو کشور محسوب می‌شود. سیاستگذاری‌ها گویا پیش از سفر رییس‌جمهور ایران به مالزی انجام شده بود. دیپلماسی روغن در روابط دو کشور از جداول گمرک پیداست. خیلی پیش‌تر از انجام سفر اخیر، نوک پیکان نمودار واردات پالم به سمت بالا جهت‌گیری شد و ظرف یک‌سال واردات این محصول با افزایش دو برابری مواجه شد.
اما رونمایی از این تصمیم ایران در نشست مشترک مطبوعاتی حسن روحانی با «محمد نجیب رزاق» نخست‌وزیر مالزی انجام شد. در این نشست روحانی ضمن تاکید بر این نکته که تهران و کوالالامپور مصمم هستند سطح روابط خود را در مرحله نخست به دوره قبل از تحریم‌ها بازگردانند، متذکر شد: ایران از سرمایه‌گذاری شرکت‌های مالزیایی در بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی حمایت می‌کند، دو کشور همچنین می‌توانند در زمینه صنایع غذایی حلال با هم مشارکت و همکاری کنند.
او به موضوع روغن پالم که مالزی یکی از صادرکنندگان آن است، اشاره و با بیان اینکه نخست‌وزیر مالزی اشاره دارند که مالزیایی‌ها از این روغن استفاده و سلامتی آنان نیز خوب است، تاکید کرد: برای تبیین ویژگی‌های این روغن از لحاظ سلامتی، ما منتظر سفر هیاتی از طرف مالزی به ایران هستیم.
تجارت ایران و مالزی در یک دهه اخیر نوسان‌ها و فراز و نشیب‌هایی از سر گذرانده است. ارزش صادرات ایران به مالزی که در سال ٨٥ معادل ٣٦ میلیون و ٢٠٠ هزار دلار بوده، طی روندی صعودی به میزانی معادل ١٣٢ میلیون و ٥٠٠ هزار دلار در سال ٩٠ رسیده است. اما پس از آن با روندی نزولی مواجه شده و در نهایت به میزانی معادل ٤٠ میلیون و ٥٠٠ هزار دلار در سال ٩٤ کاهش یافته است.
بررسی آمارهای رسمی گمرک ایران نشان می‌دهد ارزش واردات ایران از مالزی نیز در یک دهه اخیر کاهش یافته است. ایران در سال ٨٥ معادل ٣٨٦ میلیون و ٢٠٠ هزار دلار کالا از مالزی وارد کرده است. واردات ایران از این کشور سپس با طی روندی افزایشی به میزانی معادل ٥٤٩ میلیون و ٥٠٠ هزار دلار در سال ٨٩ و ٥٣٢ میلیون و ٤٠٠ هزار دلار در سال ٩٠ رسیده است. پس از آن واردات ایران از مالزی طی روندی نزولی به میزانی معادل ٢٦٥ میلیون و ٦٠٠ هزار دلار در سال ٩٤ کاهش یافته است. اقلام عمده صادراتی ایران به مالزی نیز در سال ٩٤ عبارتند از: قیر نفت، خرما، اوره، سنگ، انگور خشک‌کرده، فورفورال، پسته، استیون بوتادین کربوکسیله، روی و روغن. در این سال ایران بیش از هر کالایی روغن پالم، شیره کائوچو، روغن جانشین کره‌کاکائو، اسید پالمتیک، اجزای روغن پالم، کائوچوی طبیعی، مخلوط یا فرآورده‌های خوراکی از چربی‌ها یا روغن‌های حیوانی و نباتی، قوطی برای نوشابه و نوشیدنی، دستکش معاینه و گلیسرول از این کشور وارد کرده است.
تغییر سبد مصرف در یک دهه
تا سال ١٣٨٠ روغن سویا که از بهترین انواع روغن از نظر طعم و کیفیت هستند مهم‌ترین منبع تامین روغن خوراکی در ایران بود. بر اساس آمار رسمی وزارت جهادکشاورزی در حدود ٨٨ درصد از مصرف و ٩٦ درصد از واردات روغن ایران را این محصول در برمی‌گرفت. این عدد تا سال ١٣٨٢ تقریبا در محدوده ٨٠ درصد ثابت بوده است و در سال‌های مختلف روغن‌هایی نظیر روغن آفتابگردان کمبود روغن سویا را جبران می‌کرد اما از سال ١٣٨٣ به یک باره و به بهانه کمبود روغن پنبه‌دانه برای استفاده در روغن قنادی واردات روغن پالم آغاز شد و سبد روغن مصرفی ایران تغییر کرد. با شیبی تند مصرف روغن پالم که از نظر کیفیت دارای سطح پایین‌تری نسبت به روغن‌های سویا، کلزا و آفتابگردان است در بازار ایران رونق گرفت. این درحالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد کل تولید پنبه‌دانه در ایران در سال ١٣٨٠ حدود ١٩٥ هزار تن بوده است و در سال ١٣٨٢ به ١٦٥ هزار تن کاهش پیدا کرده است یعنی حدود ٣٠ هزار تن کاهش. ٣٠ هزار تن پنبه‌دانه به مفهوم تولید حدود ٤ تا ٥ هزار تن روغن است اما در سال ١٣٨٣ برای پر کردن خلأ هزار تن روغن پنبه‌دانه حدود ١٨٨ هزار تن روغن پالم وارد ایران شد.
ارزانی این روغن در مقایسه با دیگر رقبا از دلایل مهم و اصلی رشد واردات و مصرف آن شد. پس از شتاب افزایش مصرفی که در طول یک دهه اتفاق افتاد سرانجام وزیر بهداشت در سال ١٣٩٢ نسبت به استفاده از این روغن در شیرهای فرآوری‌شده و خطری که این محصول برای سلامت افراد دارد صحبت کرد. هرچند مدتی بعد جریان اظهارات مسوولان به سمت کم ضرر بودن این روغن برای سلامتی تغییر مسیر داد اما کارشناسان همچنان نقدهای محکمی به مصرف بالای این نوع روغن دارند.
سهم‌گیری ٤٠ درصدی پالم از سبد مصرف
از سال ١٣٨٠ روند مصرف روغن سویا سیر نزولی را آغاز کرد و در سال ١٣٩٢ سهم این روغن در کل سبد روغن مصرفی از حدود ٩٠ درصد در سال ١٣٨٠ به حداقل خود و به حدود ٣٧ درصد رسید در حالی که سهم روغن پالم از صفر درصد به حدود ٤٠ درصد رسیده است.
قیمت روغن پالم همواره پایین‌تر از روغن سویا بوده است و در مواقعی مانند نوامبر ٢٠٠٨ تا ٤٠ درصد از روغن سویا ارزان‌تر بوده است. اما طی ١٠ سال گذشته به‌طور متوسط این روغن حدود ٢١ درصد ارزان‌تر از روغن سویا بوده است.
