اگر بتوان توافق اخیر ایران و عربستان در اوپک و منعطف‌شدن دیدگاه‌های دو کشور درباره یکدیگر را نوعی چراغ سبز از سوی ریاض و تهران تلقی کنیم، این پرسش مطرح می‌شود که آیا طرفین می‌توانند بهسمت تنش‌زدایی حرکت کنند؟ از طرف دیگر، کنگره آمریکا در روزهای اخیر، وتوی لایحه عدالت علیه حامیان تروریسم از سوی رئیس‌جمهوری این کشور را بی‌اثر کرد. این امر باعث شده است تا برخی از کارشناسان این نکته را مورد تأکید قرار دهند که ممکن است عربستان به‌صورت تاکتیکی وارد تنش‌زدایی با ایران شود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از وقایع اتفاقیه ، از دید این کارشناسان، اقدام نمایندگان کنگره آمریکا، نمادی از پایان‌یافتن ماه‌عسل چند دهه‌ای ریاض- واشنگتن است. بر‌اساس این دیدگاه، عربستان ممکن است به‌منظور تلافی آثار این مصوبه به‌صورت تاکتیکی وارد تنش‌زدایی با ایران شود و ظرفیت‌های ژئوپلیتیک خود را به رخ آمریکا بکشد. اینکه چنین شرایطی تا چه اندازه قابلیت تحقق دارد و آیا اصولا می‌توان شرایطی را متصور بود که عربستان و ایران بهسمت تنش‌زدایی حرکت کنند، پرسش مهمی است که در‌این‌زمینه مطرح می‌شود.
روابط پرتنش دوجانبه
هنوز زمان زیادی از نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد و حملات لفظی مکرر عربستان و دیگر کشورهای عربی به رویکردهای ایران نمی‌گذرد. علاوه‌براین، پاسخ‌های طرف ایرانی و مقاله وزیر امور خارجه کشورمان در نیویورک‌تایمز را نیز نمی‌توان از یاد برد اما آیا دو کشور می‌توانند در سخت‌ترین شرایط برای شروع، نقطه آغازی بسازند؟ فرضیه چراغ سبز دادن عربستان به ایران در نشست اوپک از این منظر می‌تواند واقعی جلوه داده شود که در مقاطع پیشین نیز شروع حل‌وفصل برخی از اختلاف‌های تهران و ریاض، در زمینه نفتی بوده است. باید دید در شرایط کنونی آیا سیاست‌گذاران دو کشور می‌توانند با درک شرایط بسیار پیچیده بین‌منطقه‌ای، اقداماتی در راستای کاهش تنش‌ها انجام دهند یا خیر؟
با وجود تمایلاتی که ممکن است از سوی طرفین در این‌باره وجود داشته باشد اما دنیایی از تعارض و درگیری اطراف ایران و عربستان را فراگرفته که رسیدن به تفاهم بین طرفین را با دشواری مواجه کرده است. از یک طرف، ایران و عربستان درحال‌حاضر دارای روابط دیپلماتیک نیستند و به نظر می‌رسد شرایط برای از سرگیری این مناسبات نیز فراهم نیست. هرچند به عقیده بسیاری از ناظران، رخ‌دادن برخی اتفاقات غیر‌قابل پیش‌بینی از یک طرف و بهانه‌جویی‌ها و اقدامات غیر‌اصولی و خصمانه سعودی از طرف دیگر، باعث شد تا ریاض روابط خود با تهران را قطع کند اما تردیدی نیست که ترمیم این آسیب به‌وجودآمده، زمانبر خواهد بود.
افزایش حوزه‌های درگیری در منطقه
سیاست‌گذاران ایرانی تلاش کردند با توافق برجام، رویکردهای کشور به سمت‌وسویی هدایت شود که سیاست خارجی ایران با همه کشورهای منطقه و جهانی، روابطی مسالمت‌آمیز و به‌دور از تنش را تجربه کند. بااین‌حال، هرچند این مهم درباره کشورهای غربی نظیر انگلیس رخ داد و دو کشور بهسمت ازسرگیری روابط حرکت کردند اما برجام در زمینه مناسبات ایران با اعراب حاشیه خلیج‌فارس نه‌تنها فضای مساعدی به وجود نیاورد بلکه به افزوده‌شدن تنش‌ها نیز انجامید. کشورهایی نظیر عربستان که از شرایط تحریم ایران بهره فراوان می‌بردند پس از برجام به‌شدت نگران شدند.
نکته دیگر اینکه با پیچیده‌ترشدن شرایط و بحران‌های منطقه‌ای، تنش‌های ایران و عربستان بر سر این مسائل افزایش یافته است. تهران و ریاض، هم‌اکنون دست‌کم در چهار حوزه عراق، لبنان، سوریه و یمن با یکدیگر درگیری دارند و تنش‌های لفظی طرفین، روزبه‌روز با افزایش بیشتری مواجه می‌شود.
مسائل سوریه و بحران در این کشور عربی به حدی از تنش رسیده که هرگونه چشم‌انداز برای حل‌وفصل آن را بسیار تیره و تار کرده و این درحالی است که ایران و عربستان، دو کشور عمده و تأثیرگذار در این بحران هستند. تاکنون تلاش‌های آمریکا و روسیه نیز برای پایان‌دادن حتی موقتی به بحران سوریه با دستاورد مثبتی همراه نبوده و این موضوع شرایط ثبات در خاومیانه را بیش‌ازپیش به پرتگاه سقوط نزدیک‌تر کرده است. اگر سوریه را به‌عنوان کشوری که بحران آن در ید اختیار کامل ایران و عربستان قرار ندارد، تصور کنیم اما قطعا جریان امور در مسائلی نظیر یمن و لبنان در اختیار تهران و ریاض است و اگر عرب‌ها بخواهند، می‌توانند بهسمت رفع تنش‌ها بروند؛ امری که تاکنون رخ نداده است و چشم‌انداز مساعدی نیز ندارد.
کارشناسان مسائل بین‌المللی معتقد هستند ترمیم روابط، یک ضرورت است. بر‌اساس این دیدگاه و با توجه به همسایگی و الزامات فراوان ناشی از آن، ترمیم روابط تهران و ریاض ضرورتی است که باید از دغدغه‌های عرصه سیاست خارجی عربستان و ایران باشد زیرا در سخت‌ترین شرایط نیز، باید برای شروع، نقطه آغازی ایجاد کرد.
