برجام کلید قفل‌های رابطه ایران و اروپاست
دحسین موسویان دیپلمات سابق، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در دولت اصلاحات و پژوهشگر میهمان دانشگاه پرینستون در تداوم تلاش‌های این چند ساله خود باز هم دست به قلم شده است تا با تاثیرگذاری بر برداشت‌های دیپلمات‌های غربی از ایران و نیز تاثیرگذاری بر افکار عمومی جهان غرب، در اصلاح سیاست‌های آمریکا و اروپا نسبت به ایران بکوشد.
سی به‌نظر می‌رسد پس از به سرانجام رسیدن برجام، موسویان این بار وجهه همت خود را معطوف اروپا کرده‌است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همدلی ، موسویان در مقاله‌ای در مجله سِروای‌ول (survival) در رابطه با ایجاد روابط فراگیر ایران و اروپا از لزوم «دیالوگ استراتژیک» میان این دو گفت و ادامه داد: اجرای کامل و موثر برجام کلید موفقیت مسیر جدید روابط ایران و اروپاست. خاورمیانه در آستانه سقوط است. شکی نیست که همکاری‌های استراتژیک اروپا و ایران قدم مهمی برای پیشگیری از این فاجعه است. سیاست‌های استعماری گذشته قدرت‌های غربی زمینه‌ساز بحران‌های جاری بوده است و از این‌رو باید با دور انداختن چنین سیاست‌هایی و اتخاذ استراتژی همکاری و مشارکت، منطقه و جهانی امن به وجود آورد. بخش‌هایی از این مقاله ایسنا ترجمه شده است که در ادامه گزارش این متن و بررسی آن را می‌خوانیم.
ایران و اروپا در چه زمانی قرار دارند؟
موسویان در ابتدای مقاله خود به شرایط زمانی‌ای که ایران و اروپا در آن قرار دارند اشاره کرده است و مشخصا از دو رخداد توافق برجام و برگزیت نام برده است. وی در همین زمینه می‌گوید: برجام عامل بهبود روند روابط ایران و اروپا، با رای مردم انگلیس برای خروج از اتحادیه اروپا (برگزیت) هم‌زمان شد. بعد از انقلاب اسلامی 1979 در ایران، روابط اروپا با ایران عمدتا در زمینه تجارت بوده است اما برجام تحولات منطقه و برگزیت شرایطی را به وجود آورده که تعامل استراتژیک ایران و اروپا به موازات گفت‌وگوهای سطح بالا با انگلیس را میسر می‌کند.
ایرانیان چه تصوری از سیاست‌های انگلستان دارند؟
موسویان در ادامه مقاله خود با برشمردن مثال‌هایی درصدد این است که این معنا را نزد افکار عمومی غرب جا بیندازد که مردم ایران تصور مثبتی از سیاست‌های انگلستان در گذشته نداشته‌اند. موسویان در این زمینه می‌گوید: همه ایرانی‌ها تبانی روس و انگلیس در تقسیم ایران در سال 1907 به حوزه نفوذ خود، روی کار آوردن رضاخان در 1925، مخالفت با ملی شدن صنعت نفت و کودتا علیه مصدق با هم‌دستی سازمان سیا را به‌یاد دارند.
موسویان اما به رخدادهای نزدیک‌تری هم اشاره می‌کند. مشخصا در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران و اروپا در سال 82. او در این زمینه می‌گوید: بعد از انقلاب، انگلیس از سیاست‌های خصمانه آمریکا علیه ایران حمایت کرده ضمن این‌که خطاهای گذشته خود را هم نپذیرفته است. زمانی‌که من به عنوان عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای درباره راه‌حلی با همتایان سه کشور اروپایی گفت‌وگو کردم آلمان و فرانسه نظر مثبت داشتند اما جان ساورز؛ نماینده انگلیس مخالفت کرد که دلیل آن پیروی از سیاست‌های واشنگتن بود. بعدا جک استراو؛ وزیر خارجه وقت انگلیس هم تصریح کرد که اگر مخالفت آمریکا نبود ما در 2005 با ایران به توافق رسیده بودیم.
موسویان در ادامه به اقدامات اروپا در جریان تحریم‌های هسته‌ای اشاره کرد و گفت: پیوستن اروپا به تحریم‌های کشنده علیه ایران موجب شد که روابط اقتصادی این اتحادیه از 27 میلیارد یورو در 2011 به 6 میلیارد یورو در سال 2013 کاهش یابد.
چه آینده‌ای در پیش است؟
موسویان در بخش دیگری از مقاله خود در نقش یک مشاور ارشد به دو طرف ایرانی و اروپایی ظاهر شده و «روابط گسترده با اروپا هم‌زمان با تنش در روابط لندن-تهران» را میسر ندانسته است. او در ادامه جدایی انگلیس از اتحادیه اروپا را موجب «کاهش تاثیرگذاری انگلیس بر اتحادیه اروپا در پیروی از سیاست‌های آمریکا» دانسته است. وی نوع روابط ایران و انگلیس را موثر بر روابط جهان غرب با ایران می‌داند و در همین زمینه می‌گوید: گفت‌وگوهای سطح بالای لندن-تهران برای رفع بی‌اعتمادی‌ها، فرصتی ایجاد خواهد کرد تا انگلیس دغدغه‌ها و گلایه‌های ایرانی‌ها را درک کرده و اشتباهات گذشته خودش را بپذیرد. در این صورت تعریف یک روابط جدید ممکن خواهد شد.
موسویان در ادامه؛ گفت‌وگوی ایران و انگلستان را موثر بر منطقه می‌داند و می‌گوید: نفوذ قابل ملاحظه انگلیس در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به ناچار در مورد منطقه هم باید گفت‌وگو شود؛ زیرا که خیلی از مقامات ایران معتقدند که انگلیس در ایجاد شکاف در روابط همسایگان عرب با ایران نقش دارد. انگلیس می‌تواند نقش مثبت برای تحقق سیستم همکاری‌های منطقه‌ای بین ایران و همسایگان عرب در خلیج فارس ایفا کند. چنین تحولی به ختم بحران‌های جاری منطقه از جمله تروریسم و آوارگان و امنیت صادرات انرژی از خلیج فارس کمک خواهد کرد.
چرا ایران و اروپا به همکاری با یکدیگر نیاز دارند؟
موسویان در ادامه مقاله به «نقش اساسی اروپا در حصول توافق هسته‌ای» اشاره کرد و می‌گوید: برجام فرصتی برای اتحادیه اروپا به وجود آورده که روابط با ایران را به طور سازنده‌ای متحول کند. منافع مشترک اروپا و ایران به حدی است که نه تنها درها را برای ارتقای روابط اقتصادی بلکه برقراری «دیالوگ استراتژیک» در مورد مسایل حیاتی نیز گشوده است.
موسویان موضوعاتی که می‌تواند دستمایه این «گفت‌گوی استراتژیک» شود را این‌گونه برشمرد: سوریه و عراق جولانگاه تاخت و تاز تروریست‌های تکفیری شده است. کشورهایی چون لیبی، مصر و بحرین با بحران‌های جدی مواجه‌اند؛ میلیون‌ها مهاجر به سمت اروپا به حرکت درآمده و پروسه صلح اعراب و اسرائیل شکست خورده است. در واکنش به این بحران‌ها، اروپا نمی‌تواند فقط نظاره‌گر باشد.
وی در ادامه با برشمردن مزیت‌هایی ایران توضیح می‌دهد که چگونه ایران و اروپا می‌توانند با یکدیگر همکاری کنند. وی در همین زمینه می‌گوید: ایران با وجود همه مشکلات کشوری قدرتمند، باثبات، با نفوذ و دارای ساختارهای لازم است و در مقایسه با سایر کشورها دارای سیستم کثرت‌گرایانه است. ایران در خط مقدم مبارزه با داعش عمل می‌کند و در مسایل سوریه، عراق، افغانستان و یمن نفوذ دارد. ایران می‌تواند شریک مهمی برای اروپا در مسایل تروریسم، مهاجرین و اقتصاد به‌هم ریخته منطقه باشد.
در ادامه موسویان اختلافات سنتی اروپا و ایران را «تغییر یافته» یا «دارای شانس بیشتری برای تفاهم» عنوان می‌کند و می‌گوید: امروز تهدید اول برای اروپا و ایران گروهک‌های تروریستی مثل داعش، القاعده، جبهه النصره یا جبهه‌الشام است. اختلاف اروپا و ایران در موضوع هسته‌ای حل شده و برجام مدلی برای همکاری دو طرف در عاری‌سازی خاورمیانه از سلاح‌های هسته‌ای و کشتار جمعی شده است. زمینه‌های دیالوگ موثر در مورد موضوع حقوق بشر فراهم شده است؛ ضمن این‌که اروپا درک می‌کند حقوق بشر در ایران قابل مقایسه با کشورهای متحد عربی‌اش مثل عربستان هم نیست.
این پژوهشگر برجسته سیاست خارجی ایران همکاری‌های استراتژیک ایران و اروپا را موجب بهبودی امنیت منطقه و جهان عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: ایران و اروپا می‌توانند در مورد مدیریت بحران‌های منطقه هم‌چون سوریه، یمن، عراق و بحرین بر مبنای سه اصل: نظر اکثریت؛ مشارکت همه گروه‌های غیرتروریستی در قدرت و انتخابات آزاد همکاری جدیدی را آغاز کنند.
دیپلمات سابق ایران در ادامه مقاله خود به دیگر زمینه‌هایی که ایران و اروپا می‌توانند همکاری کنند اشاره می‌کند. در این بخش نویسنده صدور انرژی به اروپا و محیط زیست را نام می‌برد. وی می‌گوید: امنیت صدور انرژی برای اروپا حیاتی است. اروپا می‌تواند همکاری مشترکی با ایران و کشورهای عضو شورای همکاری‌های خلیج فارس آغاز کند. ایجاد یک سیستم همکاری جمعی در خلیج فارس ایده‌ای بود که مرحوم گنشر وزیر خارجه آلمان در اوایل دهه 90 مطرح کرد. این یک ایده اروپایی است که ایران آماده همکاری برای تحقق آن است. همچنین محیط زیست از چالش‌های بزرگ ایران و اروپا و منطقه است. این نیز یکی دیگر از زمینه‌های همکاری فراگیر ایران و اروپا می‌تواند باشد.
پیش شرط همکاری ایران و اروپا
اما شاید اصل مقاله موسویان آن جایی باشد که پیش شرط انجام زمینه‌های مورد اشاره را «اجرای کامل توافق هسته‌ای» عنوان می‌کند. وی می‌گوید: اجرای کامل و موثر برجام کلید موفقیت مسیر جدید روابط ایران و اروپاست. خاورمیانه در آستانه سقوط است. شکی نیست که همکاری‌های استراتژیک اروپا و ایران قدم مهمی برای پیشگیری از این فاجعه است. سیاست‌های استعماری گذشته قدرت‌های غربی زمینه‌ساز بحران‌های جاری بوده است و از این رو باید با دور انداختن چنین سیاست‌هایی و اتخاذ استراتژی همکاری و مشارکت، منطقه و جهانی امن به وجود آورد.
