"شیر" و "ماست" را با چی بخوریم و با چی نخوریم؟
همان گونه که امروزه کارشناسان و متخصصان علوم غذایی درباره خواص تغذیه‌ای و درمانی شیر و فرآورده‌های آن نظرات مختلفی ارائه می‌دهند، در طب سنتی نیز براساس نوع مزاج و طبع افراد، توصیه‌های غذایی زیادی شده، اما یکی از سردرگمی‌های مردم درباره توصیه‌های طب سنتی درخصوص لبنیات این است که در برخی منابع قدیمی، مصرف فرآورده‌هایی چون شیر، ماست و دوغ به طور کلی منع شده است.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایسنا، علی بهادری با بیان اینکه درمانگران طب سنتی برای نوشیدن شیر هنگام وعده‌های غذایی به قواعد و ضوابط خاصی معتقدند و مصرف شیر را مفید نمی‌دانند، افزود: آنها بر این باورند حتما باید میان خوردن غذا، نوشیدنی یا خوراکی ترش و شیر فاصله وجود داشته باشد. مثلا اگر فردی در وعده صبحانه، آب پرتقال میل کرده باشد، نباید بلافاصله شیر بنوشد، زیرا این شیر خاصیت خود را از دست می‌دهد و با ترکیب شدن با پرتقال در معده موجب تولید خلط فاسد می‌شود.
وی اضافه کرد: بهتر است بعد از خوردن پرتقال یا آب پرتقال، نیم ساعت صبر کنید و بعد شیر بنوشید و اگر ابتدا شیر نوشیده‌اید باید یک ساعت صبر کنید تا شیر به طور کامل هضم شود و بعد آب پرتقال وارد دستگاه گوارش شود تا بدن از مضرات ترکیب این دو ماده در امان بماند.
بهادری با اشاره به اینکه لبنیات که شیر یکی از مهم‌ترین موارد آن است تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر تحریک و کشش عضلات، استخوان‌سازی، افزایش استحکام و مقاومت دندان‌ها دارد، افزود: شیری که امروزه در سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی در اختیار مردم قرار می‌گیرد، شیر حیوانی است که از سه بخش آب، پنیر و چربی تهیه می‌شود که میزان هر یک از این مواد در شیر متغیر است، اگر میزان هر یک از مواد آب، پنیر یا چربی در شیر بیشتر باشد، به ترتیب طبع شیر دچار «سردی و تری»، «گرمی و خشکی» و «سردی و خشکی» می‌شود و خواص درمانی و غذایی ویژه‌ای پیدا می‌کند و هر کدام برای درمان یا تسکین یک بیماری مفیدند.
وی افزود: یکی از مهم‌ترین نکاتی که شاید کمتر پزشک و متخصص تغذیه‌ای به آن توجه کند، این است که شیر مجموعه‌ای از چند غذاست و توسط یک موجود زنده تولید می‌شود، بنابراین نوع زندگی، کیفیت زندگی، کیفیت مواد غذایی حیوان و شرایط زندگی و استرس‌های محیطی می‌تواند تاثیر زیادی بر کیفیت شیر دام داشته باشد. بنابراین اینها مواردی است که ما در مورد آنها اطمینان چندانی نداریم و نمی‌دانیم که کدام‌یک از آنها، چگونه و در چه شرایطی شیر را تولید کرده و به دست شما رسانده‌اند. درنتیجه از آنجا که نظارت دقیقی بر نوع غذا، داروها و شیوه زندگی دام‌ها در کشور وجود ندارد، به راحتی نمی‌توان نسبت به خواص دارویی و تغذیه‌ای آنها مطمئن بود.
بهادری با اشاره به اینکه شیر چه حیوانی برای مصرف مناسب‌تر است، گفت: از نظر این که شیر چه حیوانی برای انسان مناسب‌تر است، باید گفت شیر حیوانی که مدت حاملگی آن نزدیک به مدت زمان بارداری انسان باشد، از نظر تغذیه مناسب‌تر است. بهترین شیر، شیر گاو جوان، چاق و سالم است که در مراتع چریده باشد و آن شیر، طعم و بوی نامطبوع نداشته باشد.
وی اضافه کرد:شیر گاو که مدت بارداری آن همچون انسان ۹ ماه است، برای تغذیه بخصوص اطفال مناسب‌تر بوده، در درجه بعد شیر بز و سپس شیر گوسفند مفید است. این متخصص می‌افزاید، شیر گاو برای شکل‌گیری و استحکام استخوان‌ها بهبود علائم پیش از قاعدگی، داشتن ناخن و دندان و موی سالم‌تر، کنترل دیابت نوع دو و پیشگیری از سرطان پستان و روده بزرگ بسیار مفید است و از نظر طب سنتی در افراد گرم مزاج، اشتهاآور و چاق‌کننده است و سبب لینت مزاج و رفع یبوست می‌شود.
وی به اشخاصی اشاره کرد که نباید از شیر استفاده کنند، زیرا شیر می تواند در برخی افراد سبب تشدید ناراحتی شود و گفت: بیماران با مشکلات طحال، مبتلایان التهاب کبد، مبتلایان صرع، کسانی که تپش قلب و معده ضعیف دارند و افراد دچار بیماری‌های ناشی از سوء مزاج بلغمی از جمله دردهای مفصلی، سردرد و ضعف اعصاب، نباید در مصرف شیر زیاده‌روی کنند.
بهادری اضافه کرد: از نگاه طب سنتی تنها افرادی که میزان اخلاط بدن‌شان متعادل است، می‌توانند به راحتی شیر مصرف کنند و افرادی که در بدن‌شان بویژه در معده آنها خلط غالب وجود دارد باید با دستوری خاص و به میزان اندک با مشاوره متخصص طب سنتی برای خوردن شیر اقدام کنند.
این متخصص طب سنتی خاطرنشان کرد: اگر فردی در معده‌اش خلط بلغم زیاد باشد، یعنی با علائمی همچون پر آب شدن دهان، سفیدی صورت و دیرهضمی غذا رو به رو باشد، با زیاد خوردن شیر موجب افزایش خلط غالب یعنی بلغم می‌شود و دراین حالت عوارض ناشی از افزایش این خلط را تجربه می‌کند. این شرایط برای افرادی که خلط غالب بدن آنها صفرا و دم باشد نیز اتفاق می‌افتد و مشکلاتی را برای آنها به وجود می‌آورد. بنابراین مصرف شیر باید با مشاوره متخصص طب سنتی انجام شود و افرادی که دچار خلط غالب هستند با پاکسازی و متعادل سازی خلط‌ها نسبت به مصرف شیر اقدام کنند.
بهادری، مصرف همزمان شیر با گوشت، تخم مرغ، ماهی، میوه (به صورت شیرموز) و خوراکی‌های ترش و شور را زیان‌آور دانست و گفت: ضمن این که مصرف غذا بلافاصله پس از نوشیدن شیر و خوابیدن به دنبال آن نیز توصیه نمی‌شود.
وی افزود: برخی مردم در وعده صبحانه شیر را با تخم‌مرغ میل می‌کنند یا در برخی وعده‌های غذایی استیک گوشت را با شیر میل می‌کنند، در حالی که نمی‌دانند ترکیب این دو غذا در کنار هم موجب سنگینی معده و انسداد اندام‌های گوارشی می‌شود و به دنبال این مسئله فرد دچار یبوست می‌شود.
بهادری اظهار کرد: حالا اگر این فرد، زنی باردار باشد و شیر را با گوشت (فرقی نمی‌کند گوشت قرمز یا گوشت سفید) میل کند این یبوست و دل‌پیچه را به نوزادش هم منتقل می‌کند. بنابراین توصیه شده در صورتی که فرد شیر می‌نوشد حتما یک ساعت بعد از آن سراغ غذاهایی که از گوشت و تخم‌مرغ تهیه شده، برود و در صورتی که گوشت یا تخم‌مرغ میل کرده به مدت سه ساعت صبر کند تا این غذا هضم شود و پس از آن شیر بنوشد تا بتواند از خواص درمانی آن بهره‌مند شود.
وی با بیان اینکه از دیدگاه طب سنتی بهترین ماست، ماستی است که از شیر تازه گاو تهیه شده باشد، افزود:طبیعت ماست، سرد و تر است و هر چه ترش‌تر و رقیق‌تر باشد، سردی و تری آن زیادتر می‌شود. مصلح ماست، مربای زنجبیل، زنیان، نعناع، آویشن، سیر، کاکوتی، زیتون، سیاه دانه و پونه است.
این متخصص طب سنتی خاطرنشان کرد: برای رفع سردی ماست به آن فلفل اضافه نکنید، زیرا ترکیب حاصل از آن برای بدن مضر است؛ چون ماست سبب افزایش رطوبت بدن می‌شود.
بهادری ضمن اشاره به این که ماست دیر هضم است و مصرف زیاد آن برای سرد مزاجان و افرادی که معده سرد دارند مناسب نیست، گفت: مصرف همزمان ماست با گوشت یا ماهی برای همه بخصوص مبتلایان دردهای مفصلی مناسب نیست و می‌تواند سبب تشدید بیماری شود، ضمن این که مداومت بر مصرف همزمان گوشت یا ماهی با ماست به دلیل تولید بلغم می‌تواند احتمال ابتلا به لک و پیس را افزایش دهد.
به گفته وی، یکی از منابع غنی کلسیم‌دار، ماست چکیده است. طبیعت ماست چکیده گرم و تر است و مصلح آن مغز گردو، آویشن، عسل و نعناع خشک است. افرادی که با مصرف ماست و شیر، درد مفصلی‌شان تشدید می‌شود، می‌توانند از ماست چکیده به همراه مصلح استفاده کنند.
وی با بیان اینکه طب سنتی درباره کشک نیز توصیه‌های دارد، افزود: یکی از مواد غذایی که در طب سنتی برای حفظ سلامت استخوان به آن اشاره شده، کشک است. افرادی که تحمل لاکتوز (قند شیر) را ندارند و قادر به مصرف شیر نیستند یا کسانی که درد مفصلی دارند و با مصرف ماست، دردشان تشدید می‌شود، می‌توانند برای تامین بخشی از کلسیم مورد نیاز بدن از کشک به صورت کاله جوش (ترکیب کشک، پیاز داغ، نعناع و گردو) استفاده کنند. به دلیل آن که نسبت کلسیم به فسفر کشک مناسب است، می‌تواند در پیشگیری از پوکی استخوان و جلوگیری از پیشرفت آن موثر باشد.
بهادری اضافه کرد: در برخی مناطق ایران، دوغ را با پونه استفاده می‌کنند. پونه، نعناع، کرفس، جعفری و زیره گیاهانی هستند که می‌توانند باعث جذب بیشتر کلسیم شوند. در کتب طب سنتی آمده است این گیاهان می‌توانند سبب تقویت سلول‌های استخوان‌ساز شوند.
به گزارش ایسنا، محققان بر این باورند که افراد تا سن ۳۰ سالگی فرصت دارند تا کلسیم در استخوان‌هایشان ذخیره کنند و پس از آن کلسیم از استخوان برداشت می‌شود، لذا با توجه به بار بیماری‌های ناشی از کمبود کلسیم نظیر پوکی استخوان و شکستگی‌های ناشی از آن، لازم است تا لبنیات به مقدار کافی در جیره غذایی روزانه همه گروه‌های سنی قرار گیرد.
با نگاهی به هرم غذایی، که میزان مورد نیاز مصرف گروه‌های غذایی را برای ما مشخص می‌کند، مشاهده می‌کنیم که شیر و لبنیات در سومین ردیف این راهنما قرار دارند و بر اساس آن باید روزانه ۲ تا ۳ سهم از آن در برنامه غذایی افراد گنجانده شود.
اما در طب سنتی زمان خوردن برخی مواد غذایی و همچنین این که آنها را با چی بخوریم و با چی نخوریم خیلی مهم است؛ یکی از این مواد غذایی لبنیات است که باید بیشتر در مصرف آنها دقت شود.
