محدودیت «یورو» برداشته شد
کانال تلگرام رئیس هیأت کارشناسی تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان، دیروز حاوی خبر خوشی از روند لغو برخی تحریم‌ها بود.
حمید بعیدی‌نژاد در پیامی تلگرامی از انتقال قسط اول بدهی شرکت‌های هندی به حساب بانک مرکزی در ترکیه به یورو خبر داد. آن‌گونه‌که بعیدی‌نژاد نوشته: «در چند روز گذشته در مسیر اجرای حذف محدودیت‌ها اتفاقات خوبی به وقوع پیوسته است». او در پیام خود در یک طبقه‌بندی کلی، این اخبار خوش را فهرست کرده است: «١- انتقال مبلغ معادل ٧٥٠ میلیون دلار به یورو از قسط اول از پرداخت بدهی شرکت‌های هندی به حساب بانک مرکزی ایران در ترکیه نشان داد که محدودیت‌های انتقال بانکی مبالغ بالا و همچنین تبدیل آن مبالغ از ارزهایی مانند روپیه به یورو از میان برداشته شده است.
٢- به دنبال لغو محدودیت‌های ورود کشتی‌های باری برای حمل نفت و مواد پتروشیمی و دیگر کالاها به بنادر ایران یا عزیمت آنها از ایران برای صادرات به بنادر خارجی از جمله به اروپا که تبادلات کشتی‌رانی از ایران و به ایران را باعث شده‌اند، اولین کشتی فله‌ای نیز (که به حمل کالاهای فله‌ای مانند گندم می‌پردازند) همین روزها برای اولین‌بار به بندر هامبورگ وارد شد و مورد استقبال مقامات شهر قرار گرفت». بعیدی‌نژاد در بخش دیگری از پیام خود نوشته: «لغو این محدودیت‌ها در دلِ خود، لغو چندین نوع تحریم و محدودیت مانند این تحریم‌ها را دربر دارد: الف- تحریم ورود کشتی‌های خارجی به بنادر ایران به دلیل آنکه شرکت‌های کارگزار و فعال در بنادر تحت تحریم بوده‌اند، ب- تحریم ورود و دریافت خدمات برای کشتی‌های ایرانی به بنادر کشورهای دیگر، چون شرکت‌های کشتی‌رانی تجاری و کشتی‌رانی نفتکش ایران جزء شرکت‌های تحت تحریم بوده‌اند، ج- تحریم بیمه کشتی‌های نفتی و تجاری ایران، چون جزء شرکت‌های تحت تحریم بوده‌اند، د-تحریم بیمه شرکت‌های خارجی که مبادرت به حمل نفت و مواد پتروشیمی و دیگر کالاهای تحت تحریم ایرانی می‌کنند، هـ - تحریم بیمه معروف به پی‌اَندآی که به سوانح خاص دریایی مربوط است، و- تحریم پرداخت‌های پولی و بانکی بیمه شرکت‌های بیمه‌گر. ٣- برقراری چندین رابطه کارگزاری مهم بانکی میان بانک‌های ایرانی و بانک‌های متوسط اروپایی برای اولین‌بار امکان انتقال ارز از بانک‌های ایرانی به مؤسسات خارج از کشور را در هفته اخیر تسهیل کردند».
او در ادامه همچنین ادامه روند فعالیت‌های دیپلماسی ایران در زمینه رفع موانع اقتصادی را نوید می‌دهد: «در مجموع دیپلماسی بدون وقفه ادامه دارد و هدف کشور لغو تمامی محدودیت‌های بانکی و مالی و تجاری علیه مؤسسات و اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی است و کشورمان تا زمانی که تمامی مشکلات اجرائی لغو این محدودیت‌ها در اجرا رفع نشوند، از پای نمی‌نشیند. البته این به یک عزم ملی و تلاش همگانی نیاز دارد که امروز تمامی سازمان‌های ذی‌ربط برای تحقق این هدف در تلاش هستند».
سفر نخست‌وزیر هند به ایران هم‌زمان با پرداخت بدهی نفتی هند هم‌زمانی پرداخت اولین قسط هندی‌ها در قالب یورو به بانک مرکزی ایران در ترکیه با سفر «نارندرا مودی»، نخست‌وزیر این کشور، در صدر هیأت عالی‌رتبه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی پس از ١٥ سال، سبب شد کارشناسان نوید برقراری روابط تجاری و بازرگانی ایران را همانند قبل از تحریم‌ها بدهند، اما در مقابل برخی دیگر از کارشناسان معتقدند این اقدام صرفا به دلیل سفر این مقام عالی‌رتبه هندی به ایران است و مشکلات بانکی کشورمان در زمینه نقل‌وانتقال و تبدیل دلار به ارزهای دیگر همچنان باقی است.
ردیابی گشایش بانکی در بیانیه ٤ کشور هادی حق‌شناس، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگویی این موضوع را به ماجرای صدور بیانیه سه کشور اروپایی و آمریکا پیوند می‌زند: «به نظر می‌رسد انتشار بیانیه سه کشور اروپایی و آمریکا در چند روز گذشته مبنی بر اینکه بانک‌های آمریکا مانعی برای تجارت با ایران ندارند، بازرگانی خارجی ایران را تسریع خواهد کرد و در اندک‌زمانی به لحاظ روابط تجاری به حالت عادی بازخواهیم گشت». به گفته او آن بیانیه کار را تمام کرده و باید به‌زودی شاهد نقل‌وانتقال عادی روابط بخش بازرگانی خارجی کشور باشیم.
آمریکا به دنبال اجرای برجام وقتی از او درباره احتمال صدور این بیانیه تنها برای رهایی از افکار عمومی غرب می‌پرسم، می‌گوید: «این بیانیه، بیانیه‌ای واقع‌بینانه است و به نظر نمی‌رسد آمریکا به دنبال فریبکاری باشد. آنها می‌خواهند که برجام را اجرائی کنند و اگر چنین نمی‌خواستند چنین بیانیه‌ای را هرگز صادر نمی‌کردند اما بههرحال براساس گزارش بانک‌های بزرگ اروپایی، این بانک‌ها به دلیل روابط بانکی با ایران چند میلیارد دلار جریمه شده‌اند؛ همین امر سبب شده تا آنها محتاط شوند. نباید فراموش کنیم که آمریکا تعیین‌کننده روابط تجاری و بازرگانی در جهان است. این کشور به عنوان کشوری که تقریبا نزدیک به یک‌پنجم تولید ناخالص جهانی متعلق به آن است و شرکای تجاری بزرگی در دنیا دارد، طبیعی است که با ابزار اقتصادی بسیاری از اهداف خود را پیش می‌برد. علاوه بر آن سود اقتصادی که کشورهای اروپایی با آمریکا می‌برند با ایران نمی‌برند. به‌همین‌دلیل با وجودی که کشورهای ١+٥ مثل چین و روسیه در مذاکرات هم‌نظر با ایران بودند بدون اذن آمریکا کاری را انجام ندادند».
او می‌‌افزاید: «کشورهای اروپایی مشتاق روابط تجاری با ایران هستند زیرا سابقه روابط تجاری اروپایی‌ها با ایران بسیار بیشتر از آمریکاست و باوجودی‌که سود آنها نیز در تجارت با ایران است، اما برای نقل‌وانتقال ارزی منتظر اجازه آمریکا هستند؛ بنابراین هرگونه تجارت با ایران برای آنها باید در ایمنی کامل و کافی باشد». حق‌شناس معتقد است: «پس از اجرائی‌شدن برجام بسیاری از محدودیت‌ها و تحریم‌ها در زمان، رفع‌شدنی است. همان‌طور که در ابتدای برجام، دیپلمات‌های ما گفته بودند برطرف‌شدن برخی از تحریم‌ها آنی نبوده و تدریجی خواهد بود. به‌عنوان‌مثال درزمینه تردد کشتی‌های ایرانی به بنادر اروپایی، در زمان تحریم، تقریبا همه کشتی‌های ایرانی اعم از نفتکش متعلق به شرکت ملی نفتکش یا کشتی‌های دیگر متعلق به شرکت کشتی‌رانی ایران با پرچم سایر کشورها در آب‌ها‌ی آزاد تردد می‌کردند و ثبت خود را تغییر داده بودند؛ اما امروز تقریبا همه کشتی‌ها با پرچم ایران و تحت پوشش بیمه‌های بین‌المللی تردد می‌کنند و در کنار آن، کشتی‌های خارجی که اصطلاحا به آنها لاینز هم می‌گویند، به‌راحتی وارد بنادر ایران می‌شوند». او اشاره‌ای نیز به گشایش‌ها در بخش بازرگانی دارد: «در بخش بازرگانی کشور هم انواع گشایش اعتبار برای ورود یا صادرات کالا در حال انجام است. با توجه به اینکه نخست‌وزیر هند وارد کشور شده است، بخشی از بدهی‌های این کشور به ایران در قالب توافق به شکل اقساطی پرداخت شده است که تمام این موارد نشانه‌های اجرائی‌شدن برجام است».
گشودن حلقه هند حیدر مستخدمین‌حسینی، کارشناس بانکی نیز در گفت‌وگوی خود احتمال می‌دهد پرداخت قسط نفتی از طریق یورو، به دلیل هم‌زمانی با ورود نخست‌وزیر هندوستان به ایران باشد و نتوان آن را به روابط کلی بانکی ایران تعمیم داد. او معتقد است: «با توجه به اینکه نخست‌وزیر هند به ایران سفر کرده، شاید به این واسطه بوده که یکی از حلقه‌ها برای هند گشوده شده تا زمینه و فضای مناسب اقتصادی فراهم شود، اما به نظر می‌رسد روابط بانکی به‌صورت کلی، همچنان عملیاتی نیست و تصویر حل‌شده از مشکلات بانکی را از این زاویه نمی‌توانیم ارائه دهیم، زیرا اگر به‌صورت کلی این مسئله مطرح باشد، این موضوع را باید بانک مرکزی اعلام کند تا زمینه اجرائی آن را ببینیم». از او درباره تأثیر صدور بیانیه سه کشور اروپایی و آمریکا می‌پرسم. پاسخ می‌دهد: «امیدوارم چنین بیانیه‌ای اقدام عملی هم در پی داشته باشد، اما شرایط به‌گونه‌ای است که در حد بیانیه خواهد ماند و تا واقعیت‌های اجرائی فاصله زیادی وجود دارد. زیرا ابتدا بانک‌های بزرگ باید بتوانند با ایران روابط بانکی ایجاد کنند و این آزادسازی‌ها پس از آن انجام شود، اما هنوز ارتباط اولیه بانکی برقرار نشده است». مستخدمین‌حسینی درباره گره برقراری روابط بانکی ایران با سیستم بانکداری جهانی می‌گوید: «بانک‌های بزرگ اروپایی در مورد سیستم بانکداری ایران، ابهاماتی دارند و معتقدند بانکداری ایران مطابق با استانداردهای بانکداری بین‌المللی نیست. همچنین، آنها فعالیت بانک‌های ما را در راستای خالص فعالیت‌های بانکی نمی‌دانند. آنها معتقدند بانک‌های ما بنگاه‌داری و شرکت‌داری می‌کنند و به‌صورت کلی اهداف غیربانکی را دنبال می‌کنند تا اهداف اقتصادی».
اتهام پول‌شویی به بانک‌های ایرانی این کارشناس بانکی با اشاره به اتهام پول‌شویی که به بانک‌های ایرانی وارد شده، ادامه می‌دهد: «آنها فرض بر آن دارند که بانک‌های ایرانی در قالب بنگاه‌داری، فعالیت‌های پول‌شویی انجام می‌دهند یا در خدمت تروریسم مالی هستند. اینها اتهاماتی است که به بانک‌های ایرانی وارد می‌شود. بر همین اساس بانک مرکزی به تمامی بانک‌ها ابلاغ کرده گزارش‌های بازرسی سال ٩٤ خود را باید مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی بنویسند تا از بانک‌های ایرانی رفع اتهام شود».
هند ۷۵۰ میلیون دلار طلب نفتی ایران را به یورو پرداخت کرد اما بههرحال پرداخت این بدهی در قالب نقل‌وانتقال تبدیل ارزی دلار به یورو، می‌تواند سرآغازی برای بهبود روابط بازرگانی خارجی ایران باشد. منابع هندی در زمینه پرداخت این مبلغ بزرگ نفتی در قسط اول، اعلام کردند پالایشگاه‌های هندی ۷۵۰ میلیون دلار از بدهی خود به ایران را از طریق هالک‌بانک ترکیه و به یورو به ایران پرداخت کرده‌اند. به گزارش پایگاه خبری بیزینس استاندارد، در آستانه سفر نارندرا مودی به ایران، پالایشگاه‌های هندی اولین قسط از بدهی ٦,٤ میلیارد دلاری خود به ایران را به یورو پرداخت کردند. منابع آگاه گفتند، شرکت مانگالور ٥٠٠ میلیون دلار و شرکت ایندین اویل ٢٥٠ میلیون دلار از بدهی خود را در دو روز گذشته به ایران پرداخت کرده‌اند. شرکت خصوصی اسار اویل نیز قرار است ٥٠ میلیون دلار پرداخت کند. پالایشگاه‌های هندی این پول را از طریق یونیون‌بانک هند که پول را از طریق هالک‌بانک ترکیه به حساب شرکت ملی نفت ایران انتقال داده، پرداخت کرده‌اند.
این پالایشگاه‌ها، دلار لازم برای پرداخت بدهی‌هایشان را خریداری و در حساب یونیون‌بانک سپرده‌گذاری کرده بودند که این پول پس از تبدیل به یورو به حساب ایران منتقل شده است. این اولین قسط بدهی‌های پالایشگاه‌های هندی است که از زمان لغو تحریم‌های ایران در ماه ژانویه پرداخت می‌شود. با بسته‌شدن کانال‌های بانکی به دلیل تحریم ایران، پالایشگاه‌های هندی از فوریه ٢٠١٣ تقریبا نیمی از پول نفت ایران را به روپیه پرداخت می‌کرده‌اند و نیم دیگر را تا پیداشدن کانال بانکی مناسب نزد خود نگاه داشته بودند. رقم این بدهی‌ها اکنون به ٦.٤ میلیارد دلار می‌رسد.
