نشانه‌ای جدید از بحران دوباره جهانی
در حال حاضر نسبت قیمت هر اونس طلا به نفت به بیشترین مقدار خود در دهه های اخیر رسیده است که این امر بعنوان نشانه ای از وقوع یک بحران مالی جدید موجب نگرانی متخصصان بازار شده است.
* کارشناس تحلیل واحد بورس کالای کارگزای تامین سرمایه نوین
نسبت قیمت طلا به نفت که شکاف قیمتی بین این دو کالای مهم و استراتژیک را نشان می دهد از ابتدای سال گذشته میلادی بشدت افزایش یافته است. بطوریکه سه شنبه 9فوریه 2016 این نسبت به عدد 47 افزایش یافت و تا اواسط روز پنج شنبه 11فوریه 2016این مقدار به عدد 42 رسید. این در حالیست که این نسبت بطور متوسط در 30 سال گذشته 17 بوده است. نمودار زیر نسبت طلا به نفت را از سال 1989 نشان میدهد. همانطور که مشاهده می کنید این نسبت تمامی بحران های مالی را در سراسر جهان پیش بینی کرده است. بهمین دلیل می توان اظهار کرد نسبت طلا به نفت بسیار مهم و قابل توجه است. زمانیکه قیمت نفت روند نزولی به خود می گیرد رشد اقتصادی کشورها کاهش یافته، نگرانی سرمایه گذاران از شرایط اقتصادی تقاضا برای طلا تقویت می شود و این امر افزایش قیمت آن را در پی دارد. به همین دلیل افزایش این نسبت در حال حاضر را می توان نشانه ای مهم برای وقوع بحران مالی جدیدی دانست.
قیمت هر اونس طلا از ابتدای امسال تقریبا 15 درصد رشد داشته است. پنج شنبه11فوریه 2016 بدلیل رشد 50 دلاری هر اونس طلا طی یک روز و همزمان کاهش 21 درصدی قیمت نفت این نسبت به بیشترین مقدار خود از سال 1970 رسید. بنظر متخصصان و تحلیلگران در حوزه اقتصاد کلان، نسبت طلا به نفت شاخصی برای نشان دادن وجود ریسک سیستماتیک بوده و در حقیقت قیمت این دو کالای استراتژیک بیشتر از اینکه به تمایلات بازار(عرضه و تقاضا) مربوط باشد به عوامل بنیادی مرتبط است. در حال حاضر نیز هر چند تغییرات ذخایر نفت و نوسانات بازار سهام امریکا ممکن است دلیلی برای کاهش کوتاه مدت این نسبت باشد اما رئیس فدرال رزرو امریکا در آخرین نشست خود بیان کرد که احتمال افزایش مجدد نرخ بهره وجود دارد که با توجه به دور از انتظار نبودن این مساله، افزایش هر چه بیشتر این نسبت قابل پیش بینی است. شاخص 1* (CBOE (VIX انتظارات سرمایه گذاران در خصوص نوسان بازار را برای 30 روز آینده نشان می دهد. این شاخص بر اساس نوسانات ضمنی بازه وسیعی از شاخص اختیار معاملاتS&P500 می باشد. همانطور که در شکل زیر مشخص شده است این شاخص تمامی بحران های مالی گذشته را تایید می کند. از این رو جهت تایید خطرناک بودن افزایش نسبت طلا به نفت از روند حرکتی این شاخص کمک گرفته شده است.
نمودار بعد نشان می دهد که چطور نسبت طلا به نفت با شاخص مذکور که شاخص نوسان که معیار نوسان ضمنی از شاخصS&P 500 است حرکت می کند. همانطور که مشاهده می کنید این شاخص که با نسبت طلا به نفت همبستگی مثبت زیادی دارد، طی حرکت اخیر خود افزایش این نسبت را تایید می کند.
بعلت شرایط اقتصادی حاکم بر اقتصادهای برتر، در حال حاضر بانک های اروپایی با نکول بازپرداخت وام های خود مواجه شده و شرایط نامطلوبی دارند. در ادامه برای تفهیم بهتر مطلب قرارداد سواپ نکول اعتباری و ارکان اجرایی آن به اختصار آورده شده است. معاوضات نکول اعتباری برای جدا کردن ریسک اعتباری یک دارایی مالی مثل اوراق قرضه یا وام از مالکیت آن به کار می‌رود. این ابزار یک قرارداد دو جانبه است که فروشنده این اوراق به خریدار حمایت بیمه‌ای در مقابل ریسک اعتباری نهاد ایجاد کننده دارایی مالی عرضه می‌کند و در مقابل پرداخت‌های ادواری دریافت می‌دارد. اگر واقعا نکول رخ دهد، دارایی مالی پایه به فروشنده معاوضات نکول اعتباری واگذار می‌شود و در مقابل مبلغ اسمی دریافت می‌گردد یا تفاوت بین قیمت بازاری و قیمت اسمی توسط فروشنده این اوراق پرداخت می‌شود. از آنجا که هیچ وقت حمایت بیمه ای کامل نخواهد بود، در معامله اوراق مذکور یک ریسک طرف مقابل همواره باقی خواهد ماند. در واقع این ابزار نوعی بیمه دارایی‌های مبتنی بر تعهد است. سوآپ نکول اعتباری، ساده‌ترین شکل و متداول‌ترین نوع انتقال ریسک اعتباری در میان مشتقات اعتباری است که اجزای تشکیل‌دهنده سوآپ نکول اعتباری عبارت هستند از: 1. شخص مرجع یا تعهد مرجع: شخص مرجع همان صادرکننده ابزار بدهی است. این شخص می‌تواند شرکت، دولت و یا صادرکننده وام باشد. در صورت وجود شخص مرجع، طرف مقابل در سوآپ نکول اعتباری دارای اختیار جهت تحویل یکی از تعهدهای منتشره به وسیله شخص مرجع براساس محدودیت‌های از پیش تعیین شده است. به‌طور مثال، در صورتی که شخص مرجع شرکت خصوصی باشد، اوراق قرضه صادره به وسیله این شرکت قابل تحویل در قرارداد سوآپ نکول اعتباری است. در برابر تعهد مرجع، تعهد خاص برای حمایتی است که فروخته می‌شود. 2. خریدار سوآپ نکول اعتباری یا خریدار حمایت (Credit Protection Buyer): نهاد مالی است که به واسطه خرید اوراق بدهی یا اعطای وام به مؤسسه مالی دیگر، در معرض ریسک اعتباری قرار دارد. به‌طور معمول بانک‌های تجاری و دیگر نهادهای اعتباردهنده در جایگاه خریدار سوآپ نکول اعتباری عمل می‌کنند. 3. فروشنده سوآپ نکول اعتباری یا فروشنده حمایت (Credit Protection Seller): نهاد مالی‌ای که تعهد می‌کند در ازای دریافت جریان‌های نقدی ثابت، در صورت وقوع رویداد اعتباری، درباره جبران خسارت‌های وارده به خریدار حمایت، اقدام کند. به‌طور معمول شرکت‌های بیمه و صندوق‌های بازنشستگی درجایگاه فروشنده سوآپ نکول اعتباری عمل می‌کنند. در صورت وقوع رویداد اعتباری، فروشنده سوآپ نکول اعتباری درباره پرداخت جریان نقدی جبرانی اقدام می‌کند. 4. صرف سوآپ (Swap Premium): در سوآپ نکول اعتباری، خریدار حمایت کارمزدی را با عنوان «صرف سوآپ» به فروشنده حمایت پرداخت می‌کند و در ازای آن، حق دریافت مبلغ جبرانی به محض وقوع نکول در تعهد مرجع یا شخص مرجع را دریافت می‌دارد. در مجموع، پرداخت‌هایی که به وسیله خریدار حمایت صورت می‌گیرد به «پایه صرف (Premium Leg) و پرداخت احتمالی که ممکن است فروشنده حمایت به پرداخت آنها مجبور شود به «پایه حمایت (Protection Leg) موسوم است . خریدار و فروشنده در تاریخ معامله بر روی این صرف به توافق می‌رسند و صرف تا پایان مدت قرارداد ثابت می‌ماند، مگر اینکه قرارداد از نوع سوآپ نکول اعتباری با سررسید ثابت (Constant Maturity CDS) باشد، که در آن صرف سوآپ به‌صورت دوره‌ای و براساس سطح بازار تغییر می‌کند. 5. رویداد اعتباری: انجمن بین‌المللی سوآپ و مشتقات (ISDA) * طی انتشار بیانیه ای به شش رویداد محتمل تحت عنوان وقایع اعتباری (ورشکستگی، ناتوانی در پرداخت، افزایش قابل توجه در تعهدها، انکار/ استمهال (Repudiation / Moratorium) و بازسازی ساختار بدهی‌ها (Debt Restructuring) اشاره کرده است. نکته قابل توجه اینکه طرفین قرارداد می‌توانند بر روی تمام یا بخشی از رویدادهای اعتباری پیش‌گفته به توافق برسند. با توجه به اجزای تشکیل‌دهنده، قراداد سوآپ نکول اعتباری به نوعی بیمه یا ضمانت در برابر ریسک نکول شرکتی خاص تعریف می‌شود. شرکت پیش‌گفته به «شخص مرجع» (Reference Entity) موسوم است و نکول از طرف وی «رویداد اعتباری» (Credit Event) نامیده می‌شود. خریدار حمایت حق فروش یک ورق قرضه خاص منتشره به وسیله شخص مرجع را به ارزش اسمی و به هنگام وقوع رویداد اعتباری دارد. ورق قرضه به «تعهد مرجع» (Reference Obligation) موسوم بوده و کل ارزش اسمی ورق قرضه که امکان فروش اسمی آن وجود دارد را «مبلغ فرضی سوآپ» (Swap's Notional Principal) گویند. همانطور که در شکل زیر مشخص شده است، خریدار سوآپ نکول اعتباری 2* پرداخت‌های دوره‌ای را به فروشنده سوآپ می‌پردازد. این جریان‌های نقدی ثابت تا پایان زمان قرارداد یا تا زمان وقوع رویداد اعتباری ادامه می‌یابد. بعد از وقوع رویداد اعتباری فروشنده سوآپ نکول اعتباری در جایگاه فروشنده حمایت باید درباره جبران زیان خریدار سوآپ اقدام کند.
نمودار بعد قراردادهای معاوضه نکول اعتباری بانک های اروپایی را از سال 2012 نشان می دهد. قراردادهای معاوضه نکول اعتباری قرارداد سواپی است که در صورت نکول وام، خریدار وام جریمه می شود. همانطور که مشاهده می کنید میزان نکول وام ها رو به افزایش بوده و به سمت سطوح بحران یورو در حرکت هستند.(در نمودار زیر خط آبی رنگ شاخص مالی 3* iTraxx بانک های ارشد اروپا و دیگری شاخص iTraxx بانک های تابع و یا فرعی است).
نمودار بعدی سطوح انتظارات تورمی که از طریق بازدهی اوراق بلندمدت تعیین شده است را نشان می دهد. این شاخص در کشورهای توسعه یافته با کاهش تورم و بازگشت نرخ سپرده های منفی به حالت نرمال افت کرده است. به گفته تحلیلگران اگر شرایط اقتصادی رو به وخامت و زوال پیش انتظار می رودECB (بانک مرکزی اروپا) و BOJ(بانک مرکزی ژاپن) سیاست تسهیل مالی خود را در جلسه ماه مارس خود(که بترتیب در 10 و 15 ماه مارس برگزار می شوند) افزایش دهند. بدین ترتیب افزایش نسبت طلا به نفت دور از انتظار نیست.
در پایان با توجه به مطالبی که در طول این مطلب به آن اشاره شد با توجه به شرایط اقتصادی حاکم بر اقتصاد جهانی، رخداد بحران های مالی دور از انتظار نیست.
* . ISDA: International Swap and Derivatives Association.
1* . (Chicago Board Options Exchange (CBOE
2* . قرارداد سواپی مالی است که روشنده این اوراق خریدار را در صورت نکول وام جریمه خواهد کرد.
3* . گروهی از شاخص های ابزارمشتقه اعتباری است که توسط شرکت شاخص های بین المللی نظارت می شود این شاخص به فعالین بازار مشتقه اعتباری این اجازه را می دهد تا ریسک و بازدهی دارایی پایه از شخصی به شخص دیگری منتقل شود بدون اینکه واقعا دارایی انتقال یابد.
