اقتصادآنلاین – سیده زهرا محمودی؛ کمتر از دو هفته تا سیزدهمین دور از انتخابات ریاست جمهوری باقی‌مانده است و به عبارت دیگر می‌توان گفت: نامزدی که تا کمتر از دو هفته دیگر مردم انتخاب می‌کنند، سرنوشت چند ساله همه ملت را رقم خواهد زد. از این رو نقد و بررسی وعده‌های کاندیداها و موشکافی صحت، عدم صحت، امکان تحقق و یا عدم تحقق این وعده‌ها امری ضروری است و باید با دقت بیشتری مورد توجه یک یک افراد قرار بگیرد.
اقتصادآنلاین بر آن است تا هر شب راس ساعت۸ در کلاب هاوس و سایر شبکه‌های اجتماعی خود به نقد و بررسی این وعده‌ها بپردازد و از این طریق به مردم در سنجش عیار علمی و اقتصادی این نامزدها کمک کند. سعید عباسیان، سردبیر اقتصادآنلاین، علی کریمی، دبیر اقتصاد کلان اقتصادآنلاین و امیر مهدی‌زاده، دبیر سرویس بورس اقتصادآنلاین از افرادی بودند که در این اتاق، وعده‌های کاندیداها و تناقضات موجود در گفته‌هایشان را مورد تحلیل قرار دادند. در ادامه مشروح آنچه در این اتاق کلاب هاوس گذشت را خواهید خواند.
ابراهیم رییسی نخستین نامزدی بود که در این اتاق مورد بررسی قرار گرفت. ایشان در اظهار نظری گفتند: تولیدکنندگانی که با اندیشه در تولید حضور یافتند و تولیدشان دچار مشکل شده، برای تولیدشان جذابیت ایجاد کنیم و در مقابل از جذابیت فعالیت‌های اقتصادی غیر مولد را بکاهیم.
رضایی نامزد دومی بود که مورد بررسی قرار گرفت. به گفته محسن رضایی دولت برای تامین کسری بودجه نباید دست در جیب مردم و بورس کند و این کار، امری قبیح است.
تورم همان دست در جیب مردم کردن است
کریمی در این رابطه توضیح داد: این گفته هم شعاری غیرمعقول و پوپولیستی است که بسیار مطرح می‌شود. اصلا دولت چرا و به چه هدفی کسری بودجه دارد؟ وقتی کسری بودجه دولت ناشی از افزایش هزینه‌های جاری غیرمعقول است (مثل حقوق کارمندان دولت و...)، دولت اصلا نباید کسری بودجه این چنینی داشته باشد. نتیجه کسری بودجه تورم است و نتیجه تورم همان دست در جیب مردم کردن است.
گفته‌های اقتصادی نامزدها ناامیدکننده است
سعید عباسیان در ادامه در رابطه با مناظره اظهارکرد: مناظره اول کمی، کمتر از انتظار غالب افراد بود و حس بدی نسبت به آن وجود دارد و سطح آن نسبت به دوره‌های قبلی پایین‌تر است. اما نکته امیدوارکننده هم در مناظره و هم وعده‌ها این است که دیگر کسی از یارانه‌های انرژی دفاع نمی‌کند و در رابطه با سایر گزاره‌های غلط چون ارز ترجیحی نیز همین طور است و دیگر کسی از آنها دفاع نمی‌کند. البته که دلیل این امر نیز کم‌هزینه نبوده و ناشی از تجربیات گذشته است که هزینه‌های فراوانی برای کشور داشته است؛ اما حرف‌های اقتصادی عمدتا ناامیدکننده است؛ جز آقای همتی که البته از ایشان هم به عنوان یک اقتصاددان انتظار بیشتری می‌رود.
برنامه شماره یک کاندیداها کنترل تورم باشد
عباسیان در مورد اظهارات رییسی گفت: ایشان دیروز برای افزایش جذابیت تولید به ابزار مالیات اشاره کردند. بله این درست است اما ما تورم داریم و اول باید تورم را کنترل کنیم. نامزدها وعده می‌دهند که می‌خواهند از معیشت مردم حمایت کنیم و باز تورم می‌آفرینند. همچنین صحبت‌هایی از هدایت نقدینگی به سمت تولید گفته می‌شود و می‌دانیم چنین چیزی شدنی نیست. برنامه شماره یک همه کاندیداها باید کنترل تورم باشد.
دست دولت باید در جیب مردم باشد و به مردم هم پاسخگو باشد
وی افزود: در مورد آقای رضایی هم اصلا دولت و مجلس در این شرایط نباید هزینه‌ها را در این حد افزایش دهند. تصور ما همیشه این بوده که کارمندان دولت جز طبقات پایین هستند در حالیکه آمار حاکی این نیست و درصد بالایی از کارمندان جز دهک‌های بالا هستند و دهک‌های پایین هیچ صدایی ندارند و صدایی از آنها شنیده نمی‌شود یا سیاست‌هایی چون بنزین و... به نام فقرا بوده ولی به کام ثروتمندان. دولت باید دستش در جیب مردم باشد که به مردم هم پاسخگو باشد. آیا غیر از مالیات روش سالم دیگری داریم؟ تنها اوراق باقی می‌ماند که اوراق هم کوتاه مدت است.
وعده‌هایی که با نام معیشت، تورم را تشدید می‌کند
امیر مهدی‌زاده هم نظرات خود را اینگونه ابرازکرد: امسال بحث بورس داغ است و منظور ایشان خرید و فروش اوراق و سهام بوده است. باید ببینیم در شرایطی که دولت نمی‌تواند کاری کند، اوراق نفروشد چه کند؟ در حالی که کسری بودجه وجود دارد، دولت یا باید دارایی بفروشد که در بودجه پیش‌بینی شده که خیلی جای تکان خوردن ندارد. حالت دیگر واگذاری‌ها و... است که با شرایط فعلی شدنی نیست و یا باید مالیات را افزایش دهد و این هم در این حالت شدنی نیست و تنها استقراض از بانک مرکزی می‌ماند که این با برداشت از صندوق توسعه است که پول‌های این صندوق هم در دسترس نیست. در این حالت پول پرقدرت در جامعه تزریق می‌شود و می‌چرخد. اما اگر اوراق بفروشد، شاید اوراق خیلی از این محل فشار نیاورد و خیلی نیاز به نقدینگی از بازار سرمایه نداشته باشد. وقتی پول زیادی در جامعه تولید شود، در ازای آن تولید نداشته باشیم، نتیجه آن تورم است. این دو خیلی فرق دارد. من نمی‌دانم اگر این دوستان خیرخواه کشورند عقلانیت می‌گوید راه این است اما اگر نه، وعده‌ها تنها به اسم معیشت دوباره تورم را تشدید خواهد کرد و قشر ضعیف بازهم مشکل خواهند داشت. کسری بودجه بالاخره باید از یک جا تامین شود استقراض یا فروش اوراق؛ نتیجه هر دو روش توضیح داده شد. کدام درست است؟
مهدی‌زاده با اشاره به نکته زاکانی در مورد برداشت ٣٠٠هزار میلیارد تومان از بازار سرمایه تصریح کرد: یک بخش از طریق فروش سهام بوده اما از طریق اوراق نمی‌دانم این دوستان می‌خواستند چه کنند که کسری بودجه نداشته باشیم؟ حتی با وجود فروش اوراق هم کسری بودجه داشتیم و تورم آن در جامعه حس شد.
کریمی در ادامه اظهارکرد: یک راهکار برای اینکه ببینیم در وعده‌ها باید به چه توجه کنیم، منابع وعده است. باید ببینیم منابع هر وعده قرار است از کجا بیاید؟ باید ببینیم حرف‌های نامزدی که می‌خواهد فرمانده اقتصادی کشور باشد، چه قدر باهم همخوانی دارد. از این بعد می‌خواهیم چند حرف که در مناظره گفته شد را مرور کنیم و ببینیم چه قدر باهم همخوانی دارند. کریمی در ادامه به بخشی از این اظهارات متناقض اشاره داشت که در ادامه خواهید خواند.
وعده‌های شیرین ولی متناقض
آقای رییسی گفته است: ما اصلا نباید در قیمت‌گذاری دخالت کنیم و قیمت‌گذاری دستوری مردود است اما از سمتی دیگر در بحث کالاهای اساسی می‌گویند باید کنترل کنیم و از سویی دیگر از رفتن به کارخانه‌ها و وام دادن به آنها می‌گویند.
آقای هاشمی نیز گفت: چرا باید نرخ بهره بانکی پایین‌تر از تورم باشد و این تورم زاست. از طرفی وقتی صحبت از بورس می‌شود می‌گویند چرا از بورس حمایت نشد؟ نرخ بهره این طور شد و...
آقای جلیلی هم در وعده‌هایش اشاره داشت: ارزش پول ملی وقتی بالا می‌رود که جهش تولید و صادرات داشته باشیم. اما خود ما از سویی دیگر می‌دانیم رویکرد ایشان در سیاست خارجه به چه شکل است.
آقای رضایی هم اظهارکرد: ما نباید دست در جیب مردم کنیم و از سوی دیگر از یارانه ۴۵٠هزار تومانی و طرح‌هایی که کسری بودجه به دنبال دارد صحبت می‌کنند.
کریمی پس از اشاره به این وعده‌ها تاکید کرد: اگر دقت کنید هر نامزد شعارهای قشنگی می‌دهد که بین این شعارها تناقض وجود دارد و این حاکی از توخالی و نمادین بودن وعد‌هاست و این آن چیزی است که ما را نگران می‌کند. اگر دولتی از این وعده‌ها بیرون آید، سرانجامش چیست؟
موافقت در عمل و مخالفت در وعده
کریمی ادامه داد: از دیگر تناقضات وعده آقای زاکانی است. ایشان اظهار نظری کردند و گفتند سال گذشته ما ۵۴٠٠میلیارد سپرده داشتیم که ١۶٠٠میلیارد تسهیلات بانکی بوده است و دو سوم تسهیلات استمهال وام‌های گذشته (وامی که فرد قبلا گرفته و نتوانسته تسویه کند. بنابراین تقاضای وام جدید می‌کند که با آن وام قدیمی را بپوشاند) بوده است. از سویی مجلس طرحی با نام جهش تولید و تامین مسکن تصویب کرد و یکی از بندهای این وام این بود که رقمی بزرگ از تسهیلات باید به این طرح داده می‌شد. کریمی ادامه داد: کارشناسان آن موقع می‌گفتند بخش زیادی از وام‌ها استمهال است و اگر بخواهیم از وام‌های باقی‌مانده بدیم به این طرح، دیگر امکان دادن وام به بخش‌هایی که نیاز دارند وجود ندارد. در زمان شعار از کمبود منابع و... می‌گویند و در عمل چنین می‌کنند. این وعده‌ها غالبا قابلیت اجرا ندارند و دوم اینکه صداقت حلقه مفقوده این کاندیداهاست. درست نیست که سوار بر موج احساسات و مشکلات مردم برای رای‌آوری شویم. کسی که بخواهد از مشکلات مردم سواستفاده کند، شایستگی ریاست جمهوری ندارد. وقتی صحبت از وعده می‌شود، منابع هم باید تعریف شود.
دعوا دوای درد نمی‌شود
وی اضافه کرد: مناظرات دیروز دعوایی بود که دوای درد نبود و مقصر دانستن یکدیگر زیبنده نبود و ما نیازمند راهکار عملیاتی برای حل مشکل بودیم. موضوع دیگر که در مناظره دیروز به آن پرداخته شد، نقدینگی، تورم، نرخ تورم و... بود و انگشت اتهام نیز به سمت آقای همتی بوده است. فارغ از اینکه حرف‌ها چه قدر درست بوده است، وقتی ما می‌خواهیم تحلیلی از شرایط موجود ارائه دهیم، باید ببینیم فرد در چه شرایطی بوده و در آن شرایط چه اتفاقی افتاده است. نمی‌توان رشد نقدینگی و تورم سال ٨٣ با سال‌هایی که تحریم‌های سخت داشتیم و... مقایسه کنیم. بحث کرونا و تحریم دیروز خالی بود. باید ببینیم کرونا چه بلایی سر اقتصاد ایران و جهان آورده است. بدون در نظر گرفتن این دو نکته بسیاری از نقدها نامنصفانه بوده است.
آقای جلیلی هم در مورد شهرک‌های صنعتی و خلق نقدینگی صحبت کردند و گفتند چرا باید مشکل تامین مالی داشته باشیم؟
کریمی در این باره گفت: فرض اینکه نقدینگی زیاد است پس از آن بهره بگیریم کاملا اشتباه است و نقدینگی یک عنصر هدایت پذیر نیست و این صحبت‌ها رنگ و بوی علم ندارد.
وعده‌های بی‌منبع موتور تورم را روشن می‌کند
سعید عباسیان در این اتاق اظهارکرد: در مناظره اول بحث تورم هم مطرح شده بود. بیایید اول ببینیم که منشا تورم چیست و راهکارهای ارائه‌شده چه قدر کمک‌کننده خواهد بود. تورم در ایران به دلیل رشد نقدینگی است و نقدینگی بیش از رشد اقتصاد است. در این شرایط رشد نامتناسب نقدینگی و اقتصاد را داریم. دو عامل برای این امر وجود دارد؛ نظام بانکی غلط و دوم کسری بودجه. وقتی یک نامزد حرف از تورم و کاهش آن می‌زند و از آن سو می‌گوید باید به تولید تسهیلات دهیم یعنی موتور تولید نقدینگی از سوی بانک‌ها را تقویت می‌کند. وقتی وعده‌ها منبعی ندارد، موتور تورم شدید می‌شود. پس وقتی می‌گویند تورم را به زیر ۵درصد می‌آورم، ولی نقدینگی و... را تقویت می‌کنند، وعده‌ها اشتباه است.
برای تغییر بپذیریم که مسیر گذشته اشتباه بود
وی افزود: تا زمانی که تورم به عنوان اولویت اصلی حل نشود، بقیه مسائل حل نمی‌شود. افزایش تولید و... با وجود تورم شدنی نیست. منشا قیمت‌گذاری دستوری هم همین تورم است. هرچه تکرار و دوره‌های تورم بیشتر باشد، مداخلات و حضور دولت در اقتصاد بیشتر می‌شود. وقتی میخواهی تغییری دهی باید بپذیری مسیر قبل اشتباه بوده است. برای همین است که وعده‌هایی داده می‌شود اما عملی نمی‌شود. همه می‌گویند اقتصاد دستوری خوب نیست. پس اگر خوب نیست کسی نباید وعده‌های این چنینی دهد. مسئله دیگر این است که می‌خواهیم با صادرات کارهای عجیب کنیم و هر وقت قیمت افزایش می‌یابد، دولت صادرات آن را ممنوع می‌کند. درست است که قیمت کاهش می‌یابد اما انگیزه تولید هم کاهش داشته و در نتیجه دوباره افزایش قیمت داریم. تا وقتی تورم حل نشود و در اقتصاد ثبات نداشته باشیم، ممکن است وعده‌ها بخشی از اقتصاد را تغییر دهد اما این به قیمت بدتر شدن سایر بخش‌های اقتصاد خواهد بود. حرف‌های گفته شده مدام متناقض است. اگر واقعا به فکر اقتصاد هستند باید به وظایف دولت بپردازند و اجازه دهند علم اقتصاد خود بقیه سازوکارها را اصلاح کند. بازار خود همه مشکلات را حل می‌کند.
قاضی‌زاده هاشمی در دور اول مناظرات گفت: واردات همیشه باید کمتر از صادرات باشد و اقتصاد کشور صادرات محور شود.
دود سیاست‌های غلط دولت در چشم مردم
کریمی در این رابطه توضیح داد: ایده‌ای که از این صحبت‌ها شکل می‌گیرد این است که نظام تعرفه‌گذاری به سمتی برود که هر کالایی در اقتصاد ایران تولید شود و بر این باورند که باید در تامین همه چیز خودکفایی داشته باشیم و بگوییم ما باید همه کالاها را تولید کنیم. فارغ از اینکه این کار شدنی است یا نه باید بدانیم علم اقتصاد از این بحث شروع شد که آیا همه باید همه چیز را خودشان تولید کنند یا خیر؟ و پاسخش داده شده است. وقتی منابع آبی ما محدود است چرا باید در تامین کالاها و موادغذایی که حتی استراتژیک هم نیست، خودکفا باشیم. این شعار بیس از اینکه خوشحال‌کننده باشد، نگران‌کننده است. هزینه این سیاست هم ما می‌دهیم که برای خرید خودرو باشد در قرعه‌کشی باشیم. اگر همین چیزی که صرف خودروسازی شد، صرف آنچه در آن مزیت داشتیم می‌کردیم هم اشتغال ایجاد می‌شد هم کالاهای با کیفیت تولید می‌کردیم و هم تحریم‌پذیری‌مان کاهش داشت.
دلار که به خودی خود رفاه نمی‌آورد
سعید عباسیان در همین رابطه تصریح کرد: ما یک تصوری داریم که اقتصاد باید صادرات محور باشد. فرض کنید در چند کالا خوب تولید و صادرات هم کردیم، بعدش می‌خواهیم چه کار کنیم؟ بالاخره باید کالایی وارد شود که ارز را استفاده کنیم یا خیر؟ دلار که به خودی خود رفاه نمی‌آورد. همه کشورها به اندازه ما به فکر منافع خود هستند و مستقل بودن خوب است؛ اما مستقل بودن با خودکفایی متفاوت است. تعرفه‌گذاری هم جلوی واردات را نمی‌گیرد و تنها واردات رسمی را به غیررسمی بدل می‌کند. ایشان گفتند ما شاهد مافیای واردات هستیم. واقعا مافیا نیست. مافیا این تفکرات است و باید کنار گذاشته شود و سازوکارها اصلاح شود.
اقتصاددان در مقام اجرایی باشد
امیر شکوهی در این اتاق اظهارکرد: من خیلی ناامید شدم. افرادی که تایید صلاحیت شدند، سبقه‌ای در کشور دارند. من مدل ذهنی جامعی در این افراد ندیدم و فرضیات پایه‌شان توضیحات آنها را در بخش‌های دیگر نقض می‌کرد. با امیدواری اینکه مردم به این جمع‌بندی برسند که اقتصاددان باید در مقامات اجرایی قرار بگرد، رئیس‌جمهوری با این ویژگی بسیار تنها خواهد بود. امیدوارم بتوانیم نقشه راهی با کمک اقتصاددان‌ها ترسیم کنیم و یک مطالبه عمومی شکل بگیرد که بدیهیات کشورداری، انکار نشود. امیدوارم این موضوع به یک مطالبه تبدیل شود. نه امروز و برای انتخابات؛ به طور کل.
اصلاحات اقتصادی به جای وعده‌های شیرین بیاید
کریمی در گفته‌های پایانی خود گفت: اقتصاد شرایط خوبی ندارد و در غالب شاخص‌ها شرایط بحرانی است و عبور از این شرایط نیازمند تصمیم‌گیری‌های سخت است و نیاز داریم یک دوره سختی‌هایی که برای رسیدن به توسعه ضروری است را به جان بخریم. امیدواریم کاندیداها به جای وعده‌های شیرین دروغ حرف از اصلاحات اقتصادی سخت بزنند. با روند فعلی به نظرم این امید تنها یک توهم است و ما همچنان در دام شعارهای نمایندگان گرفتاریم.
عباسیان در پایان با تاکید بر اینکه نامزدها تنها گزارش می‌دهند و می‌گویند اوضاع خیلی بد است یادآور شد: کاندیداها راهکارهایی می‌دهند که به علت عدم انسجام کافی، شرایط را تشدید می‌کند. منابع ما محدود است و باید اولویت‌بندی داشته باشیم تا وقتی در همه حوزه‌ها اظهار نظر کنند، امیدی به بهبود نیست.
