اقتصاد‌آنلاین – سیده زینب رزم گیر؛ تضاد منافع به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز فساد شناخته می‌شود. هر چند ممکن است کمتر از این لفظ نام برده شود اما مسأله‌ای است که در جای جای زندگی مردم قابل مشاهده است و همچنین آثار مخرب اقتصادی و اجتماعی به دنبال دارد. بازار سرمایه نیز از این قضیه مستثنی نیست و افرادی به منظور دستیابی به سودهای کلان، منافع خود را به هر قیمتی مرتفع می‌کنند. در ادامه گزارش منتشر شده از مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار، با عنوان «بررسی مفهوم و مصادیق تضاد منافع در بازار سرمایه و پیشنهاد مقررات لازم» در همین رابطه است. (برای دریافت اطلاعات بیشتر و خواندن خلاصه‌ای از این مقاله اینجا کلیک کنید) پیشنهادات این مقاله برای رفع تضاد منافع در ارتباط با صندوق‌های سرمایه‌گذاری به شرح زیر است:
دو پیشنهاد برای مصادیق عمومی عمومی
1. مدیر صندوق موظف است در سرمایه‌گذاری‌های خود مصلحت و غبطه سرمایه‌گذاران را رعایت نماید.
2. مدیر صندوق موظف است در امیدنامه، انجام فعالیت‌هایی که ممکن است موجب بروز تضاد منافع میان منافع عموم سرمایه‌گذاران و منافع مدیر صندوق شود را به عنوان ریسک سرمایه‌گذاری اعلام نموده در رویه مواجهه و مدیریت تضاد منافع را به عموم اعلام نماید.
سرمایه‌گذاری صندوق در راستای خرید، فروش یا مالکیت دارندگان گواهی سرمایه‌گذاری ممتاز، مدیر (شخص حقوقی) صندوق، مدیران (شخصی حقیقی) صندوق، مدیران سرمایه‌گذاری و بالعکس: هرگونه استفاده از منابع صندوق جهت انتفاع مالکان (دارندگان گواهی سرمایه‌گذاری ممتاز)، اعضای هیات مدیره (در صورت وجود)، مدیران صندوق و یا افراد وابسته به آنها ممنوع بوده و از مصادیق جرایم فصل ششم قانون بازار محسوب می‌شود.
اشخاص حقوقی دارنده گواهی سرمایه‌گذاری ممتاز، نمایندگان اشخاصی حقوقی که گواهی سرمایه‌گذاری ممتاز در اختیار دارند، اعضای هیات مدیره، مدیران صندوق و مدیران سرمایه‌گذاری ملزمند تا میزان مالکیت و معاملات خود و افراد وابسته به خود را به صورت ماهانه به سازمان اعلام نمایند.
سرمایه‌گذاری ارکان نظارتی صندوق (متولی، حسابرس و ...) در واحدهای سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاری صندوق هم‌راستا با سرمایه‌گذاری ارکان: ارکان صندوق ملزمند به صورت ماهانه، میزان مالکیت خود و افراد وابسته به خود در سهام ثبت شده نزد سازمان و سایر اوراق بهادار، به صورت ماهانه به سازمان ارائه نمایند. همچنین سرمایه‌گذاری ارکان نظارتی صندوق در واحدهای صندوق ممنوع است.
استفاده از منابع صندوق در فرایند تعهد پذیره‌نویسی مدیر صندوق: صندوق سرمایه‌گذاری با سرمایه متغیر مجاز است به عنوان متعهد پذیره‌نویسی عمل کند.
استفاده مدیر از منابع صندوق سرمایه‌گذاری برای ایفای تعهدات مربوط به تعهدپذیره‌نویسی یا جلوگیری از ایفای تعهدات متعهد پذیره‌نویسی، ممنوع است.
هرگونه توافق دو یا چند جانبه میان مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبنی بر استفاده از منابع صندوق تحت مدیریت به شکل متقاطع جهت ایفای تعهدات متعهد پذیره‌نویسی، ممنوع است.
تکرار معاملات به منظور کارمزدسازی برای کارگزار مرتبط: انجام معاملات مکرر بر روی یک نماد از طریق کارگزار وابسته به صندوق، ممنوع است. همچنین صندوق موظف است دفعات معامله بر روی هر نماد را به صورت ماهانه در گزارش عملکرد ماهانه به سازمان افشا نماید.
پذیرش مسئولیت مدیران سرمایه‌گذاری صندوق در صندوق‌های دیگر یا فعالیت به عنوان تحلیلگر یا رکن معاملاتی در سایر نهادهای مالی: هرگونه فعالیت یا پذیرش سمت مدیران سرمایه‌گذاری صندوق در سایر نهادهای مالی ممنوع است.
پذیرش مسئولیت از سوی دارندگان گواهی سرمایه‌گذاری ممتاز، اشخاص حقیقی نماینده اشخاص حقوقی دارنده گواهی سرمایه‌گذاری ممتاز، اعضای هیات مدیره، مدیران و کارکنان کلیدی صندوق در سایر نهادهای مالی: پذیرش هرگونه سمت از سوی دارندگان گواهی سرمایه‌گذاری ممتاز، اشخاص حقیقی نماینده اشخاص حقوقی دارنده گواهی سرمایه‌گذاری ممتاز، اعضای هیات مدیره، مدیران و کارکنان کلیدی صندوق سرمایه‌گذاری در سایر نهادهای مالی ممنوع است.
ورود مدیر صندوق سرمایه‌گذاری یا شرکت سبدگردان به هیات مدیره ناشر با استفاده از وجوه صندوق (این موارد برای شرکتهای سرمایه‌گذاری که به نوعی صندوق سرمایه‌گذاری با سرمایه ثابت محسوب می‌شوند نیز مصداق دارد.): هر یک از صندوق‌های سرمایه‌گذاری حداکثر می‌توانند 10درصد از سهام منتشر شده یک ناشر را در اختیار داشته باشند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری تحت مدیریت یک شرکت (مدیر صندوق) مجموعا نمی‌توانند بیش از 10درصد از سهام منتشر شده یک ناشر را در اختیار داشته باشند.
شرکت سبدگردانی که به نیابت از مشتریان خود اقدام به خرید و فروش می‌کنند (سبدهای اختصاصی) نمی‌توانند بیش از 10درصد سهام یک شرکت را در اختیار داشته باشند.
صندوق‌های بازرگردانی نمی‌توانند حق رای خود در مجامع ناشرانی که سهام آنها در پرتفوی صندوق وجود دارد را اعمال نمایند.
صندوق سرمایه‌گذاری و شرکتهای سبدگردانی نمی‌توانند قرارداد اختیار خرید سهام یک ناشر یا قرارداد آتی سهام یک ناشر را به گونه‌ای در اختیار داشته باشند که در صورت اعمال، درصد مالکیت آنها به صورت مستقیم یا غیر مستقیم بیش از 10درصد شود.
استفاده مدیر صندوق از دارایی‌های صندوق جهت بازاریابی و تبلیغ: کسر هرگونه وجه از منابع صندوق به عنوان تبلیغ یا بازاریابی ممنوع است. هزینه بازاریابی بر عهده مدیر صندوق است. همچنین در صورتی که مدیر صندوق قصد اخذ کارمزد عملکرد (یا کارمزد موفقیت) از سرمایه‌گذاران دارد، موظف است این مورد را در امیدنامه صراحتا ذکر نماید.
وابستگی مدیر صندوق و سایر افراد کلیدی به ناشر و خرید سهام ناشر: دارندگان گواهی سرمایه‌گذاری ممتاز، اعضای هیات مدیره صندوق، مدیران صندوق و کارکنان کلیدی صندوق موظفند هرگونه وابستگی به ناشر را به عموم سرمایه‌گذاران افشا نمایند.
میزان خرید سهام ناشری که دارندگان گواهی سرمایه‌گذاری ممتاز، اعضای هیات مدیره صندوق، مدیران صندوق و کارکنان کلیدی صندوق به آن وابستگی مستقیم یا غیرمستقیم دارند باید به صورت ماهانه به سازمان اعلام شود.
حضور صندوق در مجامع عمومی ناشر و رای صندوق در موضوعات مطرح در مجمع عمومی، باید حداکثر ظرف مدت یک هفته از مجمع عمومی، به سازمان اعلام شود.
وابستگی دارندگان گواهی سرمایه‌گذاری ممتاز، اعضای هیات مدیره، مدیر صندوق، مدیر و اعضای هیات مدیره شرکت سبدگردانی به ناشر و انجام فعل بازارگردانی: هرگونه خرید و فروش اوراق بهادار از سوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری (به غیر از صندوق بازارگردانی) به عنوان فعل بازارگردانی برای سهام ناشران وابسته به افراد کلیدی صندوق‌های سرمایه‌گذاری و یا شرکتهای سبدگردان، ممنوع است.
در صورتی که نهاد مالی علاوه بر مجوز تاسیس و مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری، مجوز تاسیس و مدیریت صندوق بازارگردانی را بر عهده دارد، مدیر صندوق موظف است ترتیباتی اتخاذ نماید تا فعل بازارگردانی در تضاد با منافع سایر صندوق‌های تحت مدیریت وی نباشد.
استفاده از وجوه سرمایه‌گذاران در صندوق‌های سرمایه‌گذاری جهت بازارگردانی یا استفاده به عنوان منابع صندوق بازارگردانی ممنوع است.
استفاده از وجوه مشتریان سبد اختصاصی در شرکت سبدگردانی یا استفاده از این منابع در صندوق بازارگردانی باید با اخذ موافقت ایشان صورت پذیرد.
خرید اوراق بهادار از سوی صندوق در صورتی که ارزش‌گذاری ورقه بهادار توسط یکی از شرکتهای وابسته صورت گرفته باشد: در صورتی که ارزش‌گذاری اوراق بهادار توسط یکی از شرکتهای وابسته به مدیر صندوق صورت گرفته باشد، صندوق صرفا در صورتی می‌تواند در اوراق بهادار مزبور سرمایه‌گذاری کند که وابستگی خود به شرکت ارزش‌گذار و مسئولیت وی را به عموم سرمایه‌گذاران افشا نماید.
خرید هرگونه اوراق بهادار از ناشر یا شرکت وابسته به صندوق که ارزش‌گذاری یا تعهدپذیرنویسی اوراق را بر عهده دارد، به قیمتی بالاتر از قیمت بازار یا با نرخی کمتر از نرخ بازار، ممنوع است.
پیش دستی مدیر صندوق، مدیران سرمایه‌گذاری و کارکنان کلیدی مدیر صندوق در معاملات نسبت به معاملات صندوق: مدیر صندوق، مدیران سرمایه‌گذاری و سایر کارکنان کلیدی که در معاملات صندوق نقش دارند موظفند به صورت ماهانه فهرستی از معاملات خود و زمان معاملات خود به سازمان ارائه دهند.
پیش دستی مدیر شرکت سبدگردانی و کارکنان کلیدی شرکت سبدگردانی در معاملات نسبت به معاملات سبدهای اختصاصی: مدیر شرکت سبدگردانی و تمامی کارکنان کلیدی که در معاملات سبدهای اختصاصی نقش دارند موظفند به صورت ماهانه فهرستی از معاملات خود و زمان معاملات خود به سازمان ارائه دهند.
مدیریت دو یا چند صندوق مشابه توسط یک مدیر: مدیر صندوق نمی‌تواند به طور همزمان مدیریت دو یا چند صندوق مشابه را بر عهده داشته باشد. مدیر صندوق می‌تواند با تغییر راهبرد سرمایه‌گذاری، محدود کردن بازه سرمایه‌گذاری یا افزودن ویژگی خاص به صندوق، مدیریت رده‌های مشابه صندوق‌های سرمایه‌گذاری را بر عهده گیرد.
اشتغال به کار مدیران سرمایه‌گذاری یک صندوق سرمایه‌گذاری یا شرکت سبدگردانی در صندوق‌های دیگر یا شرکتهای دیگر غیر هم‌گروه: مدیران سرمایه‌گذاری صندوق سرمایه‌گذاری و شرکت سبدگردانی نمی‌توانند در نهادهای مالی دیگر غیر هم‌گروه فعالیتی داشته باشند.
خرید یا انتقال زمین، ملک یا هرگونه مستغلات از/به عضو هیات مدیره یا دارنده گواهی سرمایه‌گذاری ممتاز یا مدیر یا سایر کارکنان کلیدی یا اشخاص وابسته به آنها یا مشتری صندوق یا مشتری شرکتهای وابسته به صندوق، از/ به صندوق زمین و ساختمان، املاک و مستغلات، و پروژه: هرگونه نقل و انتقال زمین، ملک و یا مستغلات از اعضای هیات مدیره، دارندگان گواهی سرمایه‌گذاری ممتاز، مدیران نهاد مالی مدیر صندوق یا افراد وابسته به آنها یا مشتریان کلیدی صندوق‌هایی که تحت مدیریت واحد هستند به صندوق سرمایه‌گذاری در زمین و ساختمان، املاک و مستغلات، و پروژه و از صندوق به اشخاص ذکر شده، باید با تصویب حداقل دو سوم اعضای مجمع صندوق و تایید متولی صورت پذیرد.
سرمایه گذاری مدیر صندوق جسورانه در طرح ها و ایده‌های افراد وابسته به اعضای هیات مدیره و یا مدیر صندوق: مدیر صندوق جسورانه موظف است در تخصیص منابع صندوق، ضمن اعلام میزان تخصیص به هر طرح، وجود وابستگی بین اعضای هیات مدیره، مدیر عامل یا هر یک از کارکنان کلیدی با مجری طرح را برای سرمایه‌گذاران افشا نماید. همچنین تخصیص منابع به هر طرح باید با تصویب مجمع صندوق و تایید متولی صورت پذیرد.
استفاده از منابع صندوق‌های تحت مدیریت واحد مدیر صندوق برای سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار موجود در پرتفوی یکی از صندوق‌ها جهت ارتقای عملکرد صندوق و کارمزدسازی (در صورت وجود کارمزد موفقیت): مجموع تملک سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری تحت مدیریت واحد نمی‌تواند بیش از 10درصد از مجموع سهام منتشر شده یک ناشر بیشتر باشد. همچنین معامله مکرر اوراق بهادار در نصاب سرمایه‌گذاری صندوق، جهت افزایش یا حفظ قیمت ورقه بهاداری که در پرتفوی صندوق یا صندوق‌های دیگر تحت مدیریت واحد قرار دارد، ممنوع است.
معامله کارکنان صندوق قبل از صدور یا ابطال گواهی سرمایه‌گذاری زمانی که در اجرای سفارش صدور یا ابطال، احتمال اثر بازاری وجود دارد (با توجه به اینکه صدور و ابطال دو روز کاری به طول می‌انجامد): مدیر صندوق موظف است فهرست اشخاص حقیقی یا اشخاص حقیقی نماینده اشخاص حقوقی دارندگان گواهی سرمایه‌گذاری ممتاز، مدیران و کارکنان کلیدی خود و همچنین میزان و زمان معاملات هر یک را به صورت ماهانه به سازمان اعلام نماید.
عضویت مدیران ناشر به عنوان دارنده گواهی سرمایه‌گذاری ممتاز یا عضو هیات مدیره صندوق سرمایه‌گذاری و اثرگذاری بر تصمیمات سرمایه‌گذاری صندوق: در صورتی که مدیران ناشران پذیرفته شده در بورس و فرابورس یا اشخاص حقیقی وابسته به ناشران پذیرفته شده در بورس یا فرابورس دارنده گواهی ممتاز سرمایه‌گذاران هستند یا عضو هیات مدیره صندوق هستند، مدیر صندوق موظف است در گزارش عملکرد ماهانه، معاملات مربوط به آن ناشر را به صورت مجزا به عموم اطلاع‌رسانی نماید.
در صورتی که صندوق جسورانه و یا صندوق خصوصی مالکیت سهام شرکتی که درخواست پذیرش دارد را در اختیار دارند و ارزش‌گذاری بر عهده نهاد مالی وابسته به آنها باشد، ممکن است نهاد مالی ارزش سهام را بیشتر از مقدار واقعی انجام دهد: ارزش‌گذاری سهام شرکت از سوی نهاد مالی که مالکیت بیش از پنج درصد سهام شرکت در اختیار صندوق خصوصی یا صندوق جسورانه وابسته به نهاد مالی باشد، ممنوع است.
سرمایه‌گذاری منابع موجود در یک صندوق از سوی مدیر در صندوق‌های تحت مدیریت خود بدون اخذ موافقت سرمایه‌گذاران: هرگونه سرمایه‌گذاری مدیر صندوق با استفاده از منابع صندوق در سایر صندوق‌های تحت مدیریت وی باید با اخذ مجوز از دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز یا اعضای هیات مدیره صندوق ممنوع است. مدیر صندوق موظف است این موضوع را به اطلاع متولی و عموم سرمایه‌گذاران برساند.
برای مطالعه راهکارهای این مقاله برای تضاد منافع در کارگزاری‌ها کلیک کنید
برای مطالعه راهکارهای این مقاله برای تضاد منافع در شورای عالی بورس و سازمان بورس کلیک کنید
برای مطالعه راهکارهای این مقاله برای تضاد منافع درارتباط با ناشران کلیک کنید
