تبادل گردشگر کلید خورد

یکی از شعارهای انتخاباتی روحانی، اشتغال‌زایی بر مبنای توسعه صنعت گردشگری کشور بود. شعاری که در دولت اول روحانی محقق نشد اما به‌نظر می‌آید در دولت دوازدهم، برنامه‌هایی برای توسعه گردشگری ایران درحال اجراست. یکی از راه‌های توسعه گردشگری، ایجاد تعامل با کشورهای همسایه در راستای تبادل گردشگر است. یکی از کشورهایی که در چند سال اخیر توانسته به مقصد ایرانی‌های گردشگر تبدیل شود، ارمنستان است. کشوری که قرابت فرهنگی بسیاری با ایران دارد اما تاکنون این ارتباط یک سویه بوده و خبری از گردشگران ارمنستانی در ایران نیست. به‌تازگی رایزنی‌هایی با این کشور همسایه از سوی دولت صورت گرفته تا بتوانیم در جذب گردشگران ارمنستانی موفق عمل کنیم. یکی از این برنامه‌ها، نمایش آثار تاریخی کشور ارمنستان در ایران است.

نمایشگاه «ایران و ارمنستان، خاطره یک سرزمین»

در پی سفر رییس‌جمهور به ارمنستان، تفاهمنامه‌های اقتصادی و فرهنگی بین دو کشور امضا شد. یکی از این تفاهمنامه‌ها بین رییس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران و وزیر فرهنگ ارمنستان منعقد شد تا زمینه‌ای برای برگزاری نمایشگاه‌های مشترک در حوزه میراث‌فرهنگی و نمایش اشیای موزه‌ای باشد.

از این رو، موزه ملی ایران از تاریخ 26 مهر تا 27دی‌سال جاری، میزبان نمایشگاه «ایران و ارمنستان، خاطره یک سرزمین» خواهد بود. گفته‌ می‌شود این نمایشگاه، پس از نمایشگاه تندیس‌های پنه‌لوپه، دومین تجربه نمایشگاه آثار خارجی در ایران، پس از روی کارآمدن دولت تدبیر و امید است. اما با در نظر گرفتن تعداد و حجم آثاری که از یک کشور دیگر به ایران منتقل شده‌اند و در یک نمایشگاه در معرض دید عموم قرار خواهند گرفت، نخستین نمایشگاهی خواهد بود که در موزه ملی ایران برگزار می‌شود.

نمایشگاه «ایران و ارمنستان ، خاطره یک سرزمین» برای نخستین بار در ایران، که از کهن‌ترین خاستگاه‌های تاریخ و تمدن بشری است، برگزار خواهد شد تا به نوعی، آغاز و مسیر رشد تمدن در کشور تاریخی ارمنستان، از زمان‌های بسیار دور در دوران باستان را به نمایش بگذارد. در این نمایشگاه که به مدت سه ماه در موزه دوران اسلامی موزه ملی دایر خواهد بود، حدود 300 اثر موزه‌ای میراث مشترک دو سرزمین از هزاره چهارم تا سده یکم پیش از میلاد به نمایش در خواهد آمد. بازدید از این نمایشگاه برای عموم علاقه‌مندان آزاد خواهد بود.

جبرییل نوکنده، رییس موزه ملی ایران با اشاره به آنکه رایزنی برگزاری این نمایشگاه از یک سال قبل آغاز شده‌است، گفت:« این نمایشگاه دربردارنده 103 شی تاریخی ارمنستان و 200 شی موزه‌ای از ایران خواهد بود که مخاطبان می‌‌توانند در مجموع به نظاره 300‌شی موزه‌ای نفیس بنشینند که فرهنگی مشترک از تاریخ گذشته را به نمایش می‌گذارند. گاهی این آثار به اندازه‌ای شبیه به یکدیگر هستند که تشخیص آن‌ها، حتی برای کارشناسان نیز دشوار است. این امر نشان از وجود بن‌مایه‌ فرهنگی مشترک دارد که می‌تواند مورد توجه مخاطبان و بازدید کنندگان قرار گیرد».

او با اشاره به آنکه روند برگزاری نمایشگاه‌های آثار خارجی در ایران ادامه خواهد داشت، از برگزاری نمایشگاه آثار موزه‌ای کره جنوبی در 13 آبان سال جاری و برگزاری نمایشگاهی از آثار موزه لوور در اسفند سال جاری خبر داد و گفت: « هیچ گفت‌وگویی بهتر از برگزاری نمایشگاه نیست؛ چراکه در نمایشگاه‌ها، اشیا با مخاطب سخن می‌گویند و نمی‌توان از این مهم چشم‌پوشی کرد که فرهنگ اورارتو کمتر از فرهنگ هخامنشی نیست. در این نمایشگاه هر کس از ویترین‌ها و آثار نفیس دوره اورارتو بازدید کند، بی‌شک با فرهنگ ارمنستان به درستی آشنا می‌شود».

پیامدهای فرهنگی و اقتصادی

نباید فراموش کرد که این روزها با خارج شدن ترکیه از مقصد سفر گردشگران ایرانی، ارمنستان توانسته به واسطه لغو روادید با ایران و قیمت مناسب و ارزان، جایگزین مقصدی مانند ترکیه شود و گردشگران ایرانی بیش از هر زمان دیگری، در شرایط فعلی به ارمنستان سفر می‌کنند. از آنجایی که سفر به ارمنستان از راه‌های مختلف اعم از تورهای زمینی و هوایی و همچنین به صورت شخصی با هواپیما، اتوبوس و حتی خودروی شخصی امکان پذیر است، مورد استقبال قرار گرفته ‌ و در سال جاری به رتبه دوم مقصد گردشگران ایرانی تبدیل شده‌است.

مناسبات فرهنگی با همسایه‌ها

آرتاشس تومانیان، سفیر جمهوری ارمنستان در ایران با اعتقاد برآنکه نمایشگاه «ایران و ارمنستان، خاطره یک سرزمین» می‌تواند سبب آشنایی هرچه بیشتر عموم جامعه با فرهنگ یکدیگر شود، گفت:«ایران دارای 14 همسایه است که روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی با آن‌ها دارد. تاکنون بیشتر مناسباتی که بین ایران و کشورهای همسایه برقرار شده، در حوزه اقتصادی و سیاسی بوده ‌است اما از نظر ما، مناسبات فرهنگی نیز می‌تواند مورد توجه قرار گیرد».

او با اشاره به آنکه، ایران و ارمنستان نزدیک‌ترین روابط را با یکدیگر داشته‌اند، تصریح کرد: « در این منطقه پر اهمیت جهان، ملت ما در کنار سایر فرهنگ‌ها، پدیده‌های فرهنگی زیادی را ایجاد کرده ‌است. برقراری ارتباط، سبب می‌شود تا خودمان و سایر فرهنگ‌ها را بهتر و بیشتر بشناسیم. دیدار و ارتباط با میراث مشترک، مارا به دوستی صادقانه و زندگی مسالمت آمیز رهنمون می‌کند». سفیر جمهوری ارمنستان در ایران، در ادامه به این نکته اشاره داشت که این نمایشگاه می‌تواند راهی برای معرفی فرهنگ ارمنستان به ایران باشد و اظهار کرد:« این نمایشگاه، تحول عظیمی است که می‌تواند پیامدهای فرهنگی و اقتصادی به همراه داشته باشد. اگر من یکی از فعالان کسب و کار ایران بودم، سرمایه خود را در کشوری که دارای فرهنگ است، سرمایه گذاری می‌کردم؛ چراکه فضای امن فرهنگی می‌تواند فضای کسب و کار را امن‌ کند».

شناخت عمیق نسبت به فرهنگ ارمنستان

البته برخی مسئولان معتقد هستند برای داشتن آینده‌ای امن و ایجاد دوستی پایدار باید به شناخت خوب دست یابیم؛ شناخت عمیقی که به واسطه برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی برای مخاطبان ما به‌وجودمی‌آیدو دوستی پایدار مردم ایران و ارمنستان را در پی خواهد داشت. در این میان، همکاری بین موزه‌ها، وحدت سیاسی بدی راکه در دنیا شاهد آن هستیم ،بر هم می‌زند.

محمدرضا کارگر، مدیرکل محترم موزه ها با بیان این صحبت‌ها تصریح کرد:« پس از برگزاری این نمایشگاه، نزدیکی مردم ایران با ارمنستان بیشتر خواهد شد و به‌طورحتم بسیاری از مردم، خبرهای ارمنستان را دنبال خواهند کرد و نسبت به سرنوشت مردم آن کشور حساس‌تر خواهند شد».

البته او از برگزاری نمایشگاهی از آثار موزه‌ای ایران در موزه تاریخ ارمنستان نیز خبر داد و گفت:«احتمال دارد این نمایشگاه در بهار سال آینده در ارمنستان برگزار شودزیرا به‌دنبال این هستیم که با نشان دادن فرهنگ و تمدن خود به کشورها از این طریق زیبایی‌های فرهنگی، تعامل فرهنگی و نقش خود در تمدن بشری را به سایر کشورها معرفی کنیم».

نگاهی کلی به تاریخ ارمنستان

گریگور گریگوریان، مدیر موزه تاریخ ارمنستان نیز درخصوص برگزاری نمایشگاه «ایران و ارمنستان ، خاطره یک سرزمین» خاطرنشان کرد:«این نمایشگاه، نگاهی کلی به گذشته ما هست و گامی برای ادامه همکاری در آینده خواهد بود».

او با اشاره به آنکه موزه ملی ارمنستان در طول سال دو یا سه نمایشگاه خارجی برگزار می‌کند، گفت: «همین تعداد نمایشگاه از آثار خارجی در ارمنستان برگزار می‌شود و این امکان را داریم تا میزبان نمایشگاه‌های متعدد از آثار تاریخی باشیم».

آثار کهن

بنابراین گزارش، نمایشگاه «ایران و ارمنستان، خاطره یک سرزمین» شامل چهار گالری است که گالری نخست، آثاری از دوره مفرغ و اوایل دوره آهن را به نمایش می‌گذارد و شامل ظروف سفالی، پیکرک‌های انسانی، پیاله‌های طلا و نقره، انواع سلاح، مدل‌های مفرغی ارابه‌های جنگی، مجسمه‌های کوچک حیوانات، زیورآلات، نمادهای آیینی و ... است. شاخص‌ترین اثر این گالری، جام سیمین کاراشام از دوره مفرغ میانی است. این جام با 6 ردیف نقش برجسته، تزیین شده که هرکدام روایتگر داستانی خاص است و اثر موزه‌ای منحصر به فردی است که در معرض دید مخاطبان ایرانی قرار می‌گیرد.

در گالری دوم، شکوه پادشاهی اورارتو که یکی از مقتدرترین دولت‌های شرق کهن است به نمایش درخواهد آمد. هسته مرکز حکومت اورارتو، میان سه دریاچه ارومیه، وان و سوان قرار داشت. در این گالری علاوه بر یافته‌های منحصر به فردی که حاصل کاوش‌های باستان‌شناسی در سال‌های 1319 تا 1349 هست، اثر شاخص دیگری که پیکره مفرغی الهه آروبانی است نیز به نمایش در خواهد آمد. در این پیکره، فرم و نقش لباس‌های اورارتوییان به خوبی به نمایش درآمده است.

گالری سوم شامل ظروف فلزی کتیبه‌دار و سفال‌هایی با پوشش قرمز براق است. همچنین آثاری در این بخش به نمایش درآمده‌اند که نشان از روابط دولت‌های ارمنستان و ایران، در سده‌های متمادی دارد.