اقتصاد آنلاین-سپیده قاسمی؛ یک ماه از آغاز جنگ روسیه و اوکراین می گذرد. شرایط حاکم بر جنگ پیش‌بینی اوضاع را تقریبا غیرممکن کرده است. نتیجه این جنگ، بی‌ثباتی در بازارهای جهانی نفت و گاز و همچنین غذا با کاهش عرضه و افزایش قیمت بوده است.
بر اساس گزارش فائو، در سال ٢٠٢٠ روسیه ٨٦ میلیون تن از غلات پر مصرف جهان را تولید کرد. این کشور در سال ٢٠٢١ برای دومین سال متوالی وضعیت خود را به عنوان فروشنده برتر محصولات کشاورزی حفظ کرد. گزارش وزارت کشاورزی آمریکا نیز نشان می دهد، روسیه در سال ٢٠٢١ حدود ۷۴.۵ میلیون تن گندم و ۱۶.۵ میلیون تن گل آفتاب گردان تولید کرد که حدود ۳۵ میلیون تن از گندم تولیدی اش را صادر کرد.
از این میان ۴.۳ میلیون تن آن به ایران صادر شده، ۳.۷ میلیون تن آن به ترکیه، ۲.۷ میلیون تن آن به مصر و بقیه آن به دیگر کشورهای جهان صادر شده است. ناگفته نماند که بزرگ ترین شریک صادرات کشاورزی روسیه در سال ۲۰۲۱ اروپا بوده و میزان این صادرات هم ۴.۷ میلیارد دلار گزارش شده است. دومین بازار بزرگ مواد غذایی روسیه هم در سال ۲۰۲۱ ترکیه بود که واردات خود را با ٣٨ درصد افزایش به ۴.۳ میلیارد دلار رساند. با این حال از آن جایی که روسیه به تنهایی حدود ۱۸ درصد از صادرات گندم جهان را به عهده داشته، جنگ و تحریم های جهانی باعث شده قیمت این نهاده با ارزش افزایش زیادی داشته باشد.
همچنین آمار نشان می دهد؛ روسیه در سال ۲۰۲۱ بزرگترین صادرکننده گندم دنیا بوده است. پس از این کشور ایالات متحده، کانادا و استرالیا قرار دارند و اوکراین در رده پنجم است.
در سال جاری نیز روسیه ۱۰ درصد و اوکراین چهار درصد گندم جهان را تولید کرده‌اند. سهم اتحادیه اروپا در تولید گندم برای بازارهای جهانی در سال‌های اخیر حدود ۲۰ درصد بوده است. اوکراین و روسیه در عین حال در سالجاری از صادرکنندگان بزرگ روغن آفتابگردان نیز هستند. علاوه بر آن روسیه صادرکننده بسیار مهم کود کشاورزی در سراسر جهان است.
به همین دلیل با آغاز جنگ بازار محصولات کشاورزی و غذایی بشدت تحت تأثیر قرار گرفته و با رشد خیره‌کننده قیمت مواجه شده است.
همانگونه که مشخص است، بیش از همه در جهان کشورهای آفریقایی و خاورمیانه تحت تاثیر تغییرات بازار غلات قرار می گیرند چرا که این کشورها وابستگی زیادی به غلات روسیه و اوکراین دارند.
چندی پیش رویترز در این‌باره نوشت؛ تشدید تنش‌ها بین دو غول بزرگ تأمین‌کننده مواد غذایی دنیا (روسیه و اوکراین) سبب خواهد شد واردکنندگان گندم، ذرت و روغن آفتابگردان کشورهای دیگر را برای واردات محصولات مورد نیاز خود انتخاب کنند هر چند که باید هزینه بیشتری برای این امر پرداخت کنند. احتمالا تاثیر این جنگ در کشورهای فقیر به شکل قحطی خود را نشان دهد.
روز پنجشنبه نیز امانوئل ماکرون در جریان نشست گروه ۷ پیشنهاد «طرحی اضطراری برای امنیت غذایی و مبارزه با خطرات قحطی که بواسطه جنگ اوکراین در جهان ایجاد خواهدشد» را مطرح کرد.
رئیس جمهوری فرانسه با هشدار به روسیه گفت که «در صورت ادامه جنگ در اوکراین بین ۱۲ تا ۱۸ ماه دیگر در برخی از نقاط جهان از جمله در شمال آفریقا قحطی اجتناب ناپذیر خواهد بود.»
کارشناسان هم بر این باورند؛ بدون انجام تمهیداتی برای مقابله با پیامدهای جنگ اوکراین ممکن است میلیون‌ها نفر از گرسنگی بمیرند.
بر اساس پیش‌بینی‌های اولیه، این جنگ میتواند هشت تا ۱۳ میلیون نفر را در خاورمیانه و آسیا و بخصوص در آفریقا به گرسنگی بکشاند. تخمین زده می شود که ادامه آشفتگی در بازار مواد غذایی بر اثر این جنگ، عده افرادی که دچار سوءتغذیه هستند را بین ۴،۲ تا ۶،۴ میلیون نفر در منطقه آسیا-اقیانوسیه افزایش می‌دهد.
این رقم میتواند در آفریقا بین ۲،۶ تا ۵،۲ میلیون انسان را دربر گیرد و در خاورمیانه زندگی نزدیک به ۹۶۰ هزار نفر را تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل است که کارشناسان معتقدند؛ باید هم به فکر اقدامات فوری بود و هم به فکر ساز و کارهایی که در درازمدت امنیت غذایی دنیا را تامین کند.
ایران برای مقابله با قحطی دامنگیر چه کرده است؟
به نظر می رسد، ایران برای مقابله برای این شرایط اقدامات خود را آغاز کرده است. سه بار افزایش قیمت خرید تضمینی گندم از نشانه های اقدامات مسئولان برای گریز از قحطی احتمالی یا به حداقل رساندن آن است.
در انتهای سال گذشته در جلسه کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱، قیمت خرید تضمینی گندم برای سال زراعی پیش رو را ۹ هزار و ۵۰۰ تومان تعیین کرد که در مقایسه با سال قبل ۴ هزار و پانصد تومان افزایش داشت.
نرخ پیشنهادی دولت برای خرید تضمینی گندم برای سال ۱۴۰۱، ۷ هزار و ۵۰۰ تومان بود که مجلس به منظور حمایت از تولید داخلی و جایگزینی واردات این رقم را افزایش داد.
در سوم فروردین هیئت وزیران به پیشنهاد وزارت جهاد کشاورزی، قیمت خرید تضمینی گندم برای سال ۱۴۰۱ بار دیگر افزایش داد و به مبلغ ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان رساند که، از این میزان مبلغ ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومان به عنوان اصل قیمت تعیین شده و یک هزار تومان به عنوان هدیه تحویل در نظر گرفته شد.
در همین ارتباط، پیش تر علی قلی ایمانی، نایب رییس بنیاد ملی گندمکاران ایران، در گفت و گو با اقتصاد آنلاین پیشنهاد داد؛ دولت در قالب کشت قراردادی نهاده ها را نسیه به کشاورزان تحویل دهد و در هنگام خرید مبلغ آن را از بهای گندم کم کند، چرا که به دلیل افزایش قیمت نهاده های کشت گندم کشاورزان امکان تهیه نهاده ها را ندارند.
با این وجود باید توجه داشت که به دلیل افزایش قیمت‌های جهانی گندم و همچنین تورم مزمنی که در کشور وجود دارد مسلماً نمی‌توان انتظار داشت کشاورزان محصول گندم خود را با قیمت پایین بفروشند و افزایش نرخ خرید تضمینی منطقی است؛ اما مشکل آنجایی است که دولت در اینجا نقش واسطه را ایفا می‌کند و آرد را به مصرف‌کنندگان، مثل نانوایی‌ها یا حتی شیرینی‌فروشان با قیمت پایین و به اصطلاح یارانه‌ای عرضه می‌کند تا محصول نهایی با قیمت پایین‌تری به دست مصرف‌کننده نهایی برسد. موضوعی که به نظر می رسد اصلاح آن با توجه به افزایش قیمت های جهانی و همچنین کسری بودجه بیش از گذشته اهمیت دارد.
