امروزه به علت افزایش سریع جمعیت و نیاز وافر به تهیه موادغذائی در ابعاد گسترده صنعت و تکنولوژی موادغذائی پیشرفت روزافزون داشته و کم‌کم آشپزخانه‌های منازل جای خود را به کارگاه‌ها و کارخانه‌های بزرگ تولید موادغذائی می‌دهند. همین امر باعث شده که از انواع مختلف موادشیمیائی به منظور حفاظت و خوب جلوه دادن موادغذائی بهره‌گیری شود.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از دریک آنلاین، یک گروه عمده از این موادشیمیائی که حائز اهمیت هستند رنگ‌های خوراکی و اسانس‌هائی هستند که به موادغذائی افزوده می‌شوند. مصرف رنگ‌های طبیعی در کشور ما از سال‌ها قبل معمول بوده و کماکان برای رنگین ساختن غذاها استفاده می‌شود.
معرفی محصول
محصول طرح حاضر تولید اسانس‌های خوراکی می‌باشد.
یکی از گروههای مواد موثره گیاهان، اسانس‌ها هستند. اسانس‌ها از نظر ترکیب شیمیایی همگن نیستند، بلکه به صورت ترکیب‌های مختلفی مشاهده می‌شوند، ولی به طور کلی از گروه شیمیایی موسوم به ترپن‌ها هستند و یا منشا ترپنی دارند. این ترکیبات معمولاً از بو و مزه تندی برخوردارند و وزن مخصوص آنها اغلب از آب کمتر است. این مواد به روغن‌های فرار یا روغن‌های خاص نیز معروفند.
اسانس‌ها در سلول‌ها و کرک‌های ترشحی منفرد و یا مجتمع، غده‌های ترشحی، مجاری ترشحی در قسمت‌های سطحی و درونی اندام‌های مختلف برگ‌ها، میوه‌ها، جوانه‌ها و شاخه‌های گیاهان وجود دارند. سلول‌ها و بافت‌های ترشحی مذکور ممکن است تنها در یک اندام گیاه وجود داشته باشند (مثلاً تنها در گل یا میوه) و یا ممکن است در اندام‌های مختلف گیاه پراکنده باشند. در این صورت اسانس‌های حاصله از نظر کمیت، کیفیت و همچنین عناصر و اجزاء تشکیل دهنده از اندامی به اندام دیگر تفاوت دارند، به طوری که مثلاً تولید کنندگان عطر و ادکلن به خوبی می‌دانند که اسانس‌های حاصل از گل‌های نارنج تلخ در مقایسه با اسانس‌های استخراج شده از پوست و میوه این گیاه از کیفیت و ارزش بیشتری برخوردار می‌باشند. از اینرو یکی از مهمترین مسائل گیاهان دارویی مطالعه و تحقیق در مورد اسانس موجود در اندام‌های مختلف یک گیاه و مقایسه آنها از نظر میزان کیفیت و کمیت با یکدیگر می‌باشد. اسانس‌ها معمولاً در داخل سلول‌های گیاهی به شکل قطرات کروی و گلبول مانند جای گرفته اند. وجود اسانس تنها در حدود ۲۰۰۰ گونه از ۲۵۰۰۰۰ گونه گیاه گلداری که تاکنون شناخته شده، گزارش گردیده است. مهمترین گیاهان دارویی حاوی اسانس متعلق به خانواده‌های نعناع، سراب، مورد، گشنیز، کاسنی، سرو و تعداد کمی از گیاهان دیگر می‌باشد.
اسانس‌ها معمولاً دارای خواص فیزیکی و شیمیایی زیر هستند :
اسانس‌ها موادی فرار هستند، در الکل و دیگر حلال‌های آلی حل می‌شوند، وقتیکه تازه باشند عمدتاً بیرنگ به نظر می‌رسند که در این حالت هیچ گونه شباهتی به مواد روغنی ندارند. اسانس‌ها معمولاً متعلق به ترپن‌ها، سزکویی ترپن‌ها، الکل‌ها، آلدئیدها، استرها، فنل‌ها، اترها و پراکسیدها می‌باشند. این مواد غالباً مانع رشد باکتری می‌گردند و خاصیت ضد تورم، ضد دل درد، آرام بخش، ضد نفخ، اشتها آور و گاهی اوقات خاصیت خلط آوری دارند.
ممکن است اسانس‌ها با موادی نظیر صمغ‌ها و رزین‌ها همراه گردند، که در این صورت ترکیبات شیمیایی حاصل بسیار پیچیده می‌گردند. این ترکیبات معمولاً در دمای پایین به صورت جامد هستند و در دمای بالا ذوب و مایع می‌گردند. در فرایند تولید موادگیاهی درطول فرآینداستخراج باید همیشه درآب غوطه ورباشند لذا آب تبخیر شده بایدجایگزین شود. این روش برای استخراج روغن از گل‌ها و پودرها استفاده می‌شود.
دمای تقطیر در حدود ۱۰۰ºC و فشار اتمسفریک است .از معایب این روش تماس موادگیاهی و اسانس‌های روغنی با دیواره گرم دیگ است که دمایی بالاتر از ۱۰۰ºC دارد که باعث اکسید شدن اسانس‌ها یا هیدرولیز استرهای همراه اسانس وتخریب ساختار مولکولی روغن‌های مجاور دیواره می‌شود. دمای جوش اسانس‌های روغنی بین ۱۵۰ºC-300ºC است. مدت زمان تقطیر به مواد حاوی روغن و خواص اسانس استخراج شده بستگی دارد ولی معمولآ در حدود سه ساعت است. طولانی شدن مدت زمان تقطیر در صد تولید را اندکی افزایش می‌دهد ولی باعث تخریب ساختمان مولکولی اسانس‌ها و اکسید شدن آنها می‌شود. از طرفی درصد روغن‌های با دمای جوش بالا و سنگین را که نامطلوب هستند افزایش می‌دهد. میزان تولید و بازده این روش به حلالیت آب نیز وابسته است و ممکن است به علت هیدرولیز شدن استرها در مجاور دیواره محصول نهایی عاری از استر باشد. از معایب بزرگ این روش انحلال اسانس‌ها در آب است که باعث از دست رفتن مقداری از اسانس‌ها می‌شود که جداسازی آنها از آب دشوار است. این روش به مصرف و به کارگیری مقدار زیادی آب می‌پردازد که سرعت آماده‌سازی پس از هر بار تخلیه راکاهش می‌دهد.
بررسی بازار
بیشتر صادرات ایران به دلیل بعد مسافتی کم به کشورهای مجاور و حاشیه خلیج فارس صورت می‌گیرد، لذا کشورهای مصرف کننده عمده بازار ایران با توجه به همین امر بیشتر کشورهای همسایه و حاشیه خلیج هستند.
با توجه به کاربردهای گسترده اسانس در صنایع مختلف علی‌رقم افزایش تولیدات داخلی ، واردات اسانس نیز افزایش داشته است ولی این واردات تا حدود زیادی بسته به شرایط سال‌های مختلف تغییرات عمده‌ای کرده است و روند منظمی را دنبال نکرده است ( ولی در کل افزایش داشته است ). حجم مصرف اسانس‌های سنتی نظیر گلاب تغییر چشمگیری نداشته است، لیکن استفاده از انواع اسانس‌ها در داروها و خوشبوکننده‌ها مصرف آنها را نیز افزایش داده است و انتظار می‌رود این روند ادامه یابد. میزان صادرات اسانس‌ها تحت عنوان کلی ” گلاب و سایر عرقیات ” تقسیم‌بندی شده است که البته از سال ۸۵ عنوان ” اسانس ” هم به آن افزوده شده است . این امر خود موید توجه خاص به سودآوری و اهمیت اسانس در زمره یکی از محصول با ارزش برای صادرات می‌باشد. لذا توسعه صادرات این محصول بسیار مطلوب پیش بینی می‌شود. با توجه به عزم دولت برای رفع موانع توسعه صادرات غیر نفتی بر اساس برنامه چهارم توسعه، تولید و صادرات اسانس نیز با توجه به پتانسیل‌های بالقوه فراوانی که در کشور وجود دارد در این زمره قرار خواهد داشت و از حمایت‌های دولت برخوردار خواهد شد.
سرمایه گذاری مورد نیاز
مطابق تحقیقات برای احداث یک واحد تولید اسانس به ۷۴ میلیارد ریال سرمایه ثابت نیاز دارید. بازدهی طرح حدود ۳۷ درصد می باشد و کمتر از ۳ سال می توانید سرمایه اولیه خود را برداشت نمایید. در ادامه خلاصه‌ای از نیازمندی‌های احداث یک واحد تولیدی ارائه شده است:
مزایای اجرای طرح
از جمله ویژگی‌های طرح می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- امکان صادرات محصول به کشور عراق و آذربایجان و کشورهای خاورمیانه و صادرات زمینی تا سواحل دریای مدیترانه و از آنجا به کشورهای اروپایی و آفریقایی و …
- ارزش افزوده و تکمیل زنجیره تولید
- نرخ بازده داخلی مناسب
- اشتغال زایی مناسب
- نرخ بازگشت سرمایه مناسب
- تامین نیاز داخلی کشور
