به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری؛ زمین داغ، هوای دم کرده و گرمای بالای 50درجه، سوغات تابستان است در جنوب؛ فصلی که تا نیمه‌های سال کش می‌آید و تنها کسانی که اهل خوزستان‌اند، در بوشهر متولد شده‌اند، در کرمان زندگی می‌کنند یا در سیستان و بلوچستان، هرمزگان و فارس روزگار می‌گذرانند، مصائب آن را می‌دانند.
گرما برای جنوبی‌ها تعریف دیگری دارد؛ آفتاب که به نیمه‌های آسمان می‌رسد، هوای شرجی و داغ تاب و توان را از هر رهگذری می‌گیرد، شرایط با نزدیک شدن به ظهر به مراتب سخت‌تر می‌شود و تا غروب آفتاب ادامه دارد؛ درست زمانی که اوج رفت و آمد مردم به نقاط مختلف شهر است و ناوگان حمل‌ونقل عمومی جوابگوی مردم گرمازده نیست.
در میان شهرهای جنوبی، اهواز به عنوان دومین شهر بزرگ کشور، وضعیت وخیم‌تری دارد و مردم این شهر برای سفرهای درون شهری و رسیدن به مقصد، اگر خودروی شخصی نداشته باشند، یا باید تاکسی دربستی بگیرند و هزینه گزافی بپردازند، یا دل به دریا بزنند و سوار اتوبوس‌های فرسوده و بدون کولر شوند و گرما را به جان بخرند. دراین شرایط دشوار تنها مترو، به‌عنوان وسیله‌ای ارزان در ناوگان حمل‌ونقل عمومی می‌تواند مردم را از گرمای روی زمین خلاص کند، اما سال هاست که پروژه قطارشهری اهواز به دلیل مشکلاتی نیمه‌تمام مانده است.
ترافیک و آلودگی، سهم اهوازی‌ها از مترو نیمه‌کاره
تجربه موفق راه‌اندازی مترو در کلانشهرهای تهران، اصفهان، تبریز و مشهد، قرار بود در اهواز نیز تکرار شود و پروژه مترو اهواز نیز می‌توانست نویدبخش حمل و نقلی ارزان همراه با امکاناتی نظیر وسایل سرمایشی به‌ویژه در فصل تابستان باشد، اما از 15سال پیش که روبان آن با بوق و کرنا قیچی خورد تاکنون این پروژه فقط 30درصد پیشرفت فیزیکی داشته و دراین سال‌ها، اخطارها و هشدارها ازسوی کارفرما و توجیه‌ها و بهانه‌ها ازسوی پیمانکار ادامه داشت تا اینکه شهرداری اهواز چند روز پیش به تصمیم نهایی رسید؛ فسخ قرارداد. حالا اهوازی ها مانده‌اند با تونلی که نصفه و نیمه در زیر زمین کنده شده و گرد و غبارش روی زندگی‌شان نشسته، با تاکسی‌هایی که کولرهای‌شان تزیینی است و روشن کردن‌شان برای راننده صرفه ندارد و اتوبوس‌های فرسوده‌ای که گرما و به‌تازگی کرونا، تحمل کردن‌شان را سخت کرده است.
پریناز مددی که اهل اهواز است و برای سرکار رفتن مجبور است هر روز از خیابان رمضان با تاکسی به چهارراه نادری برود، از مشکلاتی که نبود مترو دراین شهر ایجاد کرده می‌گوید: «با اینکه خوزستان، استانی صنعتی است، اما امکانات چندانی نداریم. الان در بیشتر شهرهای بزرگ مترو راه اندازی شده اما اهواز که شهر بزرگی است و نیاز به وسایل حمل ونقل مناسب دارد، هنوز از داشتن مترو محروم است. تنها چیزی که ساخت نیمه‌تمام مترو برای ما داشته، ترافیک و آلودگی است.»
او معتقد است نشست زمین در بعضی از خیابان‌های اهواز به علت تونلی است که در زیر زمین زده شده و اضافه می‌کند: «زمین در چند منطقه شهر ریزش کرده و می‌شنویم که می‌گویند دلیلش ساخت تونل مترو است. در همین چهارراه نادری یا خیابان پل سیاه چاه‌های عمیقی از نشست زمین به‌وجود آمده و باعث وحشت مردم شده‌است. این هم سهم مردم شهر ما از مترو است.»
چشم به‌راه حمایت دولت
مجید حیدری در میدان شهید بقایی مغازه دارد و قبل از شیوع کرونا با اتوبوس رفت‌و‌آمد می‌کرد‌ه‌است، اما حالا که کرونا بسیاری از خط‌های اتوبوس را تعطیل کرده، مجید هم ناچار است برای تاکسی هزینه کند. او می‌گوید: «این روزها گرما به‌حدی است که انگار از آسمان آتش می‌بارد و به‌راحتی نمی‌توان زیرآفتاب ایستاد، اما من و امثال من باید هر روز مدت زیادی را در انتظار تاکسی روی آسفالت داغ بایستیم. بیشتر تاکسی‌ها چون برایشان به‌صرفه نیست که مسافر عادی سوار کنند، دربستی کار می‌کنند که ما از پس هزینه‌اش برنمی‌آییم. اتوبوس‌ها هم اغلب فرسوده و بدون هیچ امکاناتی هستند. ایستگاه‌های اتوبوس دراین روزهای گرم غیرقابل تحملند و به‌جرأت می‌توان گفت که در اهواز نمی‌توان حتی یک ایستگاه اتوبوس با استانداردهای لازم پیدا کرد. تمام این عوامل دشواری‌های این تابستان گرم را در اهواز افزایش می‌دهد. البته کرونا باعث شده اتوبوس‌ها در خط‌های شلوغ‌تر متوقف شوند و فعلا کار نکنند.»
او حمایت نکردن دولت را عامل اجرا نشدن پروژه مترو می‌داند و اضافه می‌کند: «این همه سال ما در انتظار ساخت مترو بودیم اما خبری نشد، اصلا فکر نمی‌کنم دیگر ساخت آن به عمر ما قد بدهد. این مدیریت اشتباه بوده که سرمایه مردم را به هدر داده است. الان در همین میدان بقایی کارگاه مترو از چند سال پیش تاکنون به‌همان شکل مانده و فقط باعث شده ترافیک این خیابان بیشتر شود و گرد و خاک حاصل از ساخت تونل مترو به گلوی ما و ساکنان این خیابان برود، درنهایت نتیجه‌ای هم برای مردم نداشته است. سئوال من این است که چرا دولت حمایتی نمی‌کند تا این طرح زودتر به نتیجه برسد؟»
عقب‌ماندگی اهواز از کلانشهرهای دیگر
هوای جنوب بر تن تیرماهِ اهواز نشسته و گرما آزار می‌دهد. صندلی‌های تاکسی از آفتاب ظهر داغ است، شیشه‌ها با ناله‌ای بالا می‌رود و کولر روشن می‌شود. «تخم‌مرغ را که بیندازید روی زمین، نیمرو می‌شود! بیشتر شبیه شوخی است، اما واقعیت دارد، هوا آنقدر گرم است که آهن راهم ذوب می‌کند. کولر هم دراین هوا جواب نمی‌دهد، اما ما روشن می‌کنیم که مسافر بیشتر از این گرما نکشد.» عباس 21سالی می‌شود که راننده تاکسی است. دو فرزند دارد، یک دختر دانشجو و پسری که چند سالی است سربازی‌اش تمام شده و حالا به دنبال کار است: «خیلی از کسانی که در کارگاه مترو کار می‌کردند حالا بیکار شده‌اند. پسر من هم مدتی آنجا کار می‌کرد اما از وقتی ساخت مترو متوقف شد، عذر او را هم خواستند.»
تاکسی به خیابان حاشیه رود می‌پیچد، پسر جوانی که روی صندلی عقب نشسته می‌گوید: «ما از خیلی از شهرها عقب مانده‌ایم. مترو اهواز همزمان با مترو اصفهان کلنگ‌زنی شد، اما حالا اصفهانی‌ها با کمترین هزینه و با مترو از این سر شهر به آن سر شهر می‌روند و ما همچنان اندر خم یک کوچه‌ایم. حق خوزستان و مردمش این نیست که ازسوی مسئولان نادیده گرفته شوند.»
اسکناس 5هزارتومانی را کف دست راننده می‌گذارد و اضافه می‌کند: «کاش زودتر تکلیف مترو در اهواز هم روشن شود. به غیر از اینکه زیر زمین خنک است و از این گرما خلاص می‌شویم، هزینه رفت و آمدمان هم کمتر می‌شود و دیگر مجبور نیستیم نصف درآمدمان را خرج رفت و آمد با تاکسی کنیم.»
تکمیل فاز نخست مترو تا یک سال آینده
پروژه مترو اهواز قرار بود از نیروگاه زرگان در شمال شرقی اهواز شروع شود و پس از عبور از میدان‌های اصلی شهر، در منطقه بقایی در جنوب غربی اهواز به انتهای مسیر خود برسد، اما حالا سهم اهوازی‌ها از پروژه قطار شهری این کلانشهر، پس از 15سال خلف وعده، کارگاهی بزرگ و محصور شده با ایرانیت‌های رنگ و رو رفته درمرکز شهر است.
هفته گذشته که «موسی شاعری» شهردار اهواز از فسخ قرارداد با شرکت پیمانکار ساخت متروی این شهر خبرداد، برای بسیاری از مردم این سئوال به وجود آمد که پس از این سرنوشت مترو چه خواهد شد؟ شاعری به این پرسش پاسخ داده و می‌گوید: اجازه نمی‌دهیم نگرانی مردم بابت تأخیر در این پروژه ادامه داشته باشد و باید بگویم گزینه‌های ما برای ادامه کار در دست بررسی است و انعقاد قرارداد با شرکت جدید در حال طی مراحل کارشناسی و قانونی است.
او توضیح می دهد که در سال ۸۵ قرار بود پروژه قطار شهری اهواز پس از برگزاری مناقصه میان شرکت‌های متقاضی، به یکی از آنها واگذار شود اما شرکت کیسون پیشنهادی مبنی بر تامین مالی ۸۵درصدی پروژه به‌صورت فاینانس توسط شرکت چینی را مطرح کرد که همین پیشنهاد سبب شد این شرکت به عنوان شرکت منتخب برگزیده شود.
شاعری می‌افزاید: کل پروژه قطارشهری اهواز در چهار فاز طراحی شده که قرار بود ظرف مدت 5سال تکمیل شود، اما اکنون بعد از ۱۵سال، پیشرفت فیزیکی پروژه در بخش سازه و مهندسی ۵۷درصد و درکل پروژه ۲۸درصد است.
شهردار اهواز همچنین توضیح می‌دهد که در سال۹۶ صورت‌جلسه‌ای درخصوص این پروژه تنظیم شد که شرکت کیسون آن را امضا نکرد: کیسون ادعا کرد ۱۸۰میلیارد تومان مطالبه دارد و ابتدای سال۹۸ با انتصاب بنده به‌عنوان شهردار اهواز مبلغ طلب خود را ۳۰۰میلیارد تومان و بعد ۴۵۰میلیارد تومان عنوان کرد، بدون اینکه کاری انجام شود. بعد از آن این شرکت طلب خود را ۹۹۰میلیارد تومان اعلام کرد، در ماه خرداد امسال نیز درجلسه‌ای در سازمان برنامه و بودجه این مبلغ را به هزار و ۴۰۰میلیارد تومان افزایش و چند روز بعد مبلغ طلب خود را به هزار و ۵۰۰میلیارد تومان تغییر داد که این نشان می‌هد این شرکت تمایلی برای ادامه کار ندارد.
شاعری با بیان اینکه مدیران شرکت کیسون مدام اعلام می‌کنند که پولی به ما پرداخت نشده اما در حقیقت صورت وضعیتی ارائه نشده که شهرداری اهواز آن را پرداخت نکرده باشد و بارها گفته‌ایم که ادعاهای آنها واهی است، اضافه می‌کند: طولانی شدن پروژه متروی اهواز جفای بزرگی درحق مردم این شهر بود. مشکلات بسیاری در شهر اهواز وجود دارد مانند فرسوده و ناکافی بودن سامانه حمل و نقل که ما نسبت به آنها آگاهیم، اما در این شرایط سخت اقتصادی نمی‌توان جادو کرد. وسعت شهر اهواز به‌گونه‌ای است که دراین شرایط تنها مترو می‌تواند مشکل‌گشا باشد و مشکلات حمل‌ونقل مردم را تاحدودی رفع کند.
شهردار اهواز در پاسخ به این پرسش که کیسون برای گرفتن اضافه دریافت چه ادعایی دارد، می‌گوید: در سال 85 ظرفیت حمل مسافر برای این مترو روزانه 12هزارنفر بوده که بعداً شورای‌عالی ترافیک آن را به 17هزارنفر افزایش داد. کیسون هم می‌گوید، قطر تونل را از 5متر و 40سانتیمتر به 5متر و 90سانتیمتر رسانده است و به‌همین علت مبلغ بیشتری مطالبه کرد، اما در اصل کاری انجام نشد.
او با بیان اینکه از محل بودجه سال گذشته ۵۰۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت به شهرداری اهواز برای پروژه قطارشهری اختصاص داده شده، می‌گوید: ما به پیمانکار ابلاغ کردیم که کارگاه‌ها را تخلیه کند تا بتوانیم با پیمانکار جدید وارد مذاکره شویم و یک فرصت زمانی برای اینکه پیمانکار این کار را انجام دهد، وجود دارد. انتظار داریم این شرکت هرچه زودتر نسبت به تخلیه کارگاه اقدام کند، درغیر این‌صورت از طریق مراجع قضایی بابت خسارت‌های وارده به فضای عمومی، حمل‌ونقل و حتی نسبت به خسارت‌های اجتماعی طرح دعوا می‌کنیم.
شهردار اهواز اظهار امیدواری می‌کند که با پیدا شدن یک پیمانکار قوی و با انگیزه، یک سال بعد از شروع کار، فاز نخست از خط یک پروژه با تامین مالی که شهرداری انجام می‌دهد، تکمیل شود.
پرداخت حقوق معوق کارگران قطارشهری
اگرچه پرداخت حقوق کارگران این پروژه ازسوی شهرداری اهواز خلاف ضوابط موجود بوده، اما براساس مصوبه شورای تامین استان، شهرداری اهواز تاکنون ۶۰میلیارد تومان از حقوق کارگران پروژه متروی اهواز را پرداخت کرده است، با این وجود درحال‌حاضر این کارگران بیش از ۱۸ماه حقوق معوقه دارند.
شهردار اهواز در زمینه تعیین تکلیف حقوق معوقه کارگران این شرکت اظهار می‌کند: این کارگران به صورت مستقیم با شهرداری اهواز قراردادی ندارند و می‌توانند علیه شرکت کیسون طرح دعوا کنند، اما یکی از شروط ما با پیمانکار جدید قطارشهری به‌کارگیری همین کارگران خواهد بود.
در انتظار اعلام نظر شورای عالی فنی
در سوی دیگر ماجرا، رئیس هیات مدیره شرکت کیسون- مجری طرح متروی اهواز- در گفت و گو با رسانه‌ها اعلام می‌کند که شهرداری اهواز درحالی از فسخ قرارداد با شرکت کیسون به‌عنوان پیمانکار پروژه مترو سخن می‌گوید که تا ۲۰اسفند سال‌گذشته مکاتباتی ازسوی شهرداری برای تعیین بودجه صورت گرفته است.
محمدرضا انصاری می‌گوید: دعوای شرکت کیسون و شهرداری اهواز برای مردم مترو نمی‌شود، این اختلاف به‌جای سروصدا در فضای مجازی باید از طریق شورای‌عالی فنی حل و فصل شود. این پروژه نیاز به اعتبار دارد و تا زمانی که اعتبار به متروی اهواز اختصاص نیابد، نمی‌توان این پروژه را وارد مدار کرد. او با بیان اینکه شهرداری منکر هزینه‌های انجام شده توسط کیسون دراین پروژه است و تنها خواسته ما نیز منتظر ماندن تا اعلام نظر شورای‌عالی فنی است، عنوان می‌کند: شهردار اهواز قطعا درجریان هزینه‌های ساخت این پروژه قرار دارد. قیمت اعلام شده ازسوی شرکت کیسون کمتر از پیمانکاران سایر پروژه‌های مترو است و دیگر نمی‌توان توقع داشت پیمانکار این پروژه را با نصف قیمت به پایان برساند. انصاری معتقد است شرکت کیسون سال‌ها به‌عنوان قوی‌ترین پیمانکار بخش خصوصی در پروژه متروی اهواز هزینه کرده است و دیگر توانی برای تزریق اعتبار به آن ندارد: ما هیچ ادعایی در پذیرش هزینه‌هایی که کردیم نداریم و محاسبات شورای عالی فنی را قبول خواهیم کرد. وی همچنین به ماهیت قراردادهای EPCF نیز اشاره کرده و می افزاید: به‌نظر می‌رسد مجموعه مدیران مرتبط با این پروژه در خوزستان در درک این نوع پروژه‌ها دچار خطا شده‌اند و تصور می‌کنند انجام کار در قالب این پروژه با یک قیمت مقطوع است، درحالی‌که کارفرما درحین اجرا خواستار تغییراتی در پروژه شد که باعث بالا رفتن قیمت می‌شود. انصاری ادامه می‌دهد: موضوع اختلاف شرکت کیسون و شهرداری اهواز یک‌بار در سال ۹۴ به شورای‌عالی فنی ارجاع داده شد و پس از آن، شورای‌عالی فنی به نفع شرکت کیسون رای داد، بار دیگر حل این اختلاف در سال ۹۸ به شورای‌عالی فنی سپرده شد و مطابق مهلتی که پیش از این تعیین شده احتمالا حدود ۲هفته دیگر جواب آن ابلاغ می‌شود.
پروژه قطارشهری اهواز جزو طرح‌های ناکامی است که در ۱۵سال اخیر مانند خاری در چشم اهوازی‌ها بوده و معلوم نیست چه زمانی فعال می‌شود تا بخشی از بار ترافیکی شهر اهواز را به دوش بکشد. با توجه به مصمم بودن مدیریت شهری برای راه‌اندازی مجدد پروژه مترو، به نظر می‌رسد ورود دادستانی به پرونده متروی اهواز و خلع ید پیمانکار از پروژه‌ای که مدت‌هاست متوقف شده، خواست عمومی و مردمی باشد.
حمایت شورا از تصمیم شهردار
اعضای شورای شهر اهواز نیز از تصمیم شهردار برای فسخ قرارداد مترو با شرکت کیسون حمایت می‌کنند و این تصمیم را به‌نفع مردم می‌دانند. محمدجعفر فلسفی، رئیس کمسیون عمران شورای شهر اهواز دراین باره می‌گوید: قرارداد مترو کلانشهر اهواز با شرکت کیسون به صورت EPCF بوده و از ویژگی‌های چنین قراردادی این است که قیمت پروژه مقطوع است و پیمانکار باید با این شرایط کار انجام دهد، اما شرکت کیسون اراده کافی برای تحرک‌بخشی به پروژه مترو را نداشت.
وی توضیح می‌دهد که چند جلسه با شرکت کیسون برگزار شد تا پیمانکار اعضا را توجیه کند که کار به نتیجه می‌رسد یا خیر. او اضافه می‌کند: ما به جلسه با کیسون بسنده نکردیم و نظرات مجموعه مدیران پروژه قطارشهری که به سوابق کار مسلط بودند را نیز جویا شدیم و از یک مقطعی به بعد حتی متوجه شدیم شرکت کیسون نه‌تنها در پروژه اهواز، بلکه در پروژه مونوریل در شهر قم نیز دچار مشکل شده است.
فلسفی اضافه می‌کند: قبلا تصور می‌کردیم که درصورت فسخ قرارداد به احتمال زیاد پیمانکار برنده می‌شود و شهرداری متضرر خواهد شد و منافع مردم به خطر می‌افتد. این نگرانی و هراس در عمل علاوه بر اینکه توقف و تعطیلی پروژه را به‌دنبال داشت، جسارت تصمیم‌گیری را نیز از مسئولان مربوط گرفته بود. اکنون نوعی جسارت در مدیریت شهری برای به سرانجام رساندن پروژه دیده می‌شود و نباید تعلل کرد و مدیران ارشد استان نیز باید پای کار بیایند.
