به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری؛ مالچ‌پاشی با قیر داغ سابقه‌ای 40ساله دارد. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد این اقدام آسیب‌های جدی به محیط‌زیست وارد می‌کند.
سال گذشته، انجام مالچ‌پاشی و حتی نوع مالچ مورد استفاده از سوی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری منوط به اعلام نظر کارشناسی سازمان حفاظت محیط‌زیست شد که جز هماهنگی درباره نقشه‌های مناطق مالچ‌باشی و عدم‌تداخل این اقدام با مناطق حفاظت شده، اتفاق دیگری رخ نداد. مالچ‌پاشی در مناطق بکر شن‌زارهای اطراف «دشت آزادگان» اگرچه با دستور دادستانی فعلا متوقف شده است، اما به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس این کار تخطی از قانون بودجه سال 1398 است. چرا که مالچ نفتی باید به تأیید آزمایشگاه مرجع ستاد ملی مبارزه با گردوغبار می‌رسید که سال گذشته این اقدام انجام نشد.
براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس که مشخصا به‌منظور بررسی اثرات زیست‌محیطی پروژه مالچ‌پاشی بر اکوسیستم و زیستگاه منحصر به فرد ماسه‌زارهای منطقه «بیت‌کوصر» دشت آزادگان استان خوزستان تدوین شده است، هرگونه مالچ‌پاشی برای تثبیت شن در مناطقی که مشکل گردوغبار ندارند، ممنوع است و باید در اجرای ردیف 3بند «ه» تبصره 1ماده واحد قانون برنامه بودجه سال 1398تجدیدنظر و برای آن محدودیت ایجاد کرد.
براساس این ماده، «11درصد اعتبار برای انجام عملیات خاک‌پوش (مالچ‌پاشی کردن) سازگار با محیط‌زیست مورد تأیید سازمان ذیربط، در اختیار سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری قرار می‌گیرد.»
به اعتقاد تشکل‌های محیط‌زیستی، این بودجه چنان چشمگیر است که حتی در روزهای تعطیل هم پیمانکارها دست از مالچ‌پاشی برندارند. در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به سابقه مالچ‌پاشی در شن‌زارهای «فکه» تا «بستان» و حتی منطقه حفاظت شده «میشداغ» این سؤال مطرح شده است که چرا سازمان حفاظت محیط‌زیست برغم آگاهی از ویژگی‌های زیستی و اهمیت اکولوژیک این مناطق و همچنین با وجود اینکه دبیر ستاد مبارزه با گردوغبار رسماً به سازمان‌های مسئول اعلام کرد، مالچ به‌کار رفته غیراستاندارد و دارای ترکیبات سمی و خطرناک است، مجوز مالچ پاشی را صادر و بر این کار اصرار هم می‌ورزد. مرکز پژوهش‌های مجلس تأکید کرده است که محیط‌زیست یک مملکت متعلق به تمامی مردم آن سرزمین است و احدی در هر جایگاه و عنوانی حق تخریب آن را ندارد.
گرد و غبار و لانه‌سازی پرندگان
محدوده بیت‌کوصر در شرق شهر بستان هیچ تفاوتی از نظر فون و فلور با منطقه حفاظت شده میشداغ ندارد. بنابراین نابودی هریک، منجر به از بین رفتن کل زیستگاه می‌شود. 4روستای «دهلاویه»، «بردیه»، «ابو رفوش» و «عصافره» در جنوب «بیت کوصر» قرار دارند که تاکنون مشکل حرکت تپه‌های ماسه‌ای نداشتند. بالعکس، ساکنین این نواحی قدر ماسه‌زارهای منطقه را می‌دانند. چون دام‌هایشان از پوشش گیاهی داخل شن‌زارها (رمل‌ها) تغذیه می‌کنند.
تپه‌های ماسه‌ای از نظر تحرک دارای انواع کم، متوسط و متحرک هستند که نوع آخر با حرکات باد رانده شده و ضرورت دارد تا تثبیت شوند. به همین دلیل نیز رسوبات بادی کاملاً فعال و روان، معمولاً فاقد حیات گیاهی و جانوری هستند؛ لذا اگر یک تپه ماسه بادی از سوی جانداران به‌عنوان آشیان اکولوژیک انتخاب شود به این معناست که در آن نقطه رسوبات غیرفعال و انرژی بادی، کم است. چون گونه‌ها آگاهانه عمل می‌کنند و در رسوبات فعال آشیانه نمی‌سازند.
نقطه اشتباه
منشأ ریزگردهای استان خوزستان ناشی از عرصه‌های تخریب شده بیابانی و یا بستر تالاب‌های خشک شده است که تپه‌های ماسه‌ای در این کانون‌ها قرار ندارند. به‌دلیل عدم‌حمایت از مطالعات و پژوهش‌های علمی قوی، مکان‌یابی مالچ‌پاشی در استان خوزستان به‌طور صحیح انجام نشده و چنانچه از دیدگاه فعالیت ماسه‌های روان، قطعاتی که در گذشته مالچ‌پاشی شده‌اند مورد ارزیابی قرار گیرند، اولویت‌بندی انتخاب عرصه، بزرگ‌ترین نقیص این فعالیت تثبیتی است.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نیز تأکید دارد که باید تمامی فعالیت‌ها و برنامه‌های فعلی سازمان جنگل‌ها برای تثبیت اراضی خوزستان، مورد بازنگری اساسی قرار گیرد و هرگونه مالچ‌پاشی برای تثبیت شن در مناطقی که مشکل گردوخاک ندارند، باید ممنوع شود. براساس این گزارش، نه‌تنها در خوزستان که استفاده از مالچ‌های نفتی در سطح کشور باید ممنوع شود و کاربرد دیگر روش‌ها مانند ایجاد موانع با درختکاری و یا احداث مانع‌های فیزیکی مانند درختچه‌های گز یا تاق ردیفی برای جلوگیری از روان شدن شن‌ها در دستور کار قرار گیرد. شیوه دیگر مورد تأکید مرکز پژوهش‌های مجلس، قرق کردن مدت‌دار مناطق است.
متخصصانی که در تدوین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در بررسی وضعیت مالچ‌پاشی در خوزستان شرکت داشته‌اند از مسئولان خواسته‌اند، علاوه بر توقف قطعی و دائمی مالچ‌پاشی در «بیت کوصر»، این منطقه را به منطقه حفاظت شده «میشداغ» الحاق کنند تا امکان حمایت از اکوسیستم منحصر به فرد منطقه فراهم شود.
آنها همچنین درخواست کرده‌اند، با بازنگری طرح مالچ‌پاشی در استان خوزستان، مناطق ضروری به‌صورت پایلوت با همفکری و همکاری اساتید دانشگاه‌ها، تشکل‌های علمی مردم‌نهاد و نهادهای قانونی ذیربط، روش‌ها و مواد مناسب و سازگار با محیط‌زیست برای تثبیت شن‌های روان در استان خوزستان انتخاب شوند.
