اقتصاد آنلاین- محبوبه فکوری: روزها از شلیک نخستین گلوله ها و خمپاره ها میان دو کشور روسیه و اوکراین می گذرد و اگرچه به ظاهر دو کشور در این دنیای پهناور با هم به صورت نظامی درگیر شده اند، اما گویی دنیا آتش پاره های جنگ را به خود می بیند و از هر گلوله ای که شلیک می شود، سهمی در پا پس کشیدن از اجرای برنامه های اقتصادی خود برمی دارد.
حالا شرکای استراتژی دو کشور به فکر این هستند که با نوع تفکر و نگاه خود، به پشتیبانی از دو طرف جنگ بپردازند و البته بتوانند شرایط را به نفع اقتصاد ملی خود برگردانند. به همین خاطر است که در دو طرف ماجرا، نه تنها پشتیبانی های فکری و نظامی به اوج رسیده، بلکه در عرصه رسانه ها نیز جنگ تمام عیاری شکل گرفته است.
وحید حسین زاده، عضو هیات علمی گروه روابط بین اللمل دانشگاه تربیت مدرس در گفتگوی مشروح با خبرنگار اقتصاد آنلاین ابعاد دقیقی از تاثیرات اقتصادی جنگ نظامی روسیه و اوکراین بر اقتصاد ایران را تشریح می کند.
ابعاد جنگ روسیه و اوکراین چقدر دنیا را متاثر می کند؟
وی افزود: رویداد نظامی که هم اکنون میان روسیه و اوکراین شکل گرفته است، بسیار فراتر از یک جنگ موقت خواهد بود ولی این حادثه با این ابعاد، دو وجه دارد. یک وجه در ارتباط با اقتصاد بین المللی و یک وجه مستقیما در رابطه با ایران است؛ اما به هر حال ابعاد این درگیری بسیار عمیق تر و گسترده تر از آنچه باشد که اروپایی ها در مورد آن تحلیل داشته اند.
حسین زاده گفت: روسیه یک صادرکننده عمده حوزه انرژی و کامودیتی های فلزی، غلات و کود شیمیایی است؛ به همین دلیل تحریم این کشور بسیار متفاوت تر از تحریمی است که علیه ایران وضع شده؛ چراکه اگر اقتصاد ایران به صورت کامل از اقتصاد بین المللی جدا نشد، اما ارتباط آن با دنیا با هزینه های بیشتری رخ داد؛ بنابراین تحریم ایران قابل مقایسه با آنچه که در رابطه با روسیه رخ می دهد نیست.
وی افزود: روسیه از همه وجوه چندین برابر ایران در حوزه ها مواد اولیه و اقلام مورد نیاز دنیا تولید دارد و اتفاقا مقصد نهایی این تولیدات نیز اروپا بوده است؛ این در حالی است که ایران بعد از انقلاب ۵۷ به مرور ارتباط خود را با اروپا کاهش داده یا قطع کرده و مقاصد خود را به هند، کشورهای عربی، همسایگان و کشورهای جنوب شرق آسیا مثل کره، چین و ژاپن تغییر داده است؛ هر چند روابط با این کشورها نیز بعد از تحریم هسته ای کمتر شده یا با هزینه بیشتر همراه بوده است.
اروپایی ها بیشترین فشار را از بابت تحریم روسیه تحمل خواهند کرد
حسین زاده گفت: در دوره تحریمی ایران، یکسری شرکت های واسطه ای، کالاهای ایران را گرفته و به اسم عمان یا امارات صادر می کردند؛ در حالیکه ارتباط روسیه با جامعه جهانی هم از حیث حجم صادرات و هم از جنبه مقاصد صادراتی، قابل مقایسه با ایران نیست؛ اگرچه تحلیلگران این طور استدلال می کنند که ایران نیز از اقتصاد بین المللی حذف شد یا ارتباطاتش کم شد؛ اما همان اتفاقات و تاثیرات را تحریم، علیه روسیه خواهد داشت؛ در حالیکه به نظر می رسد این تحلیل درستی نیست بیشترین فشار قطعا روی کشورهای اتفاقا اروپایی خواهد آمد.
مدیر تعاملات بین الملل اندیشکده کسب و کار دانشگاه شریف خاطرنشان کرد: اروپایی ها واردکننده عمده محصولاتی که روسیه عرضه کننده عمده آنها در دنیا است، هستند؛ ضمن اینکه وضعیت آمریکا و موقعیت این کشور در این موضوع متفاوت است؛ چراکه آمریکا خود، تولیدکننده نفت و انرژی بوده و ذخایر استراتژیک دارد؛ هر چند در برخی از محصولات واردکننده به شمار می رود، اما تاب آوری این کشور در کلپس های اینچنینی، بسیار بیشتر از اروپا بوده و اکثر تامین کنندگان آن، دو بازار و منطقه متفاوت اقتصادی هستند.
وی اظهار داشت: این کشور بسیاری از کامودیتی های فلزی را از امریکای لاتین خریداری می-کند؛ در حالیکه ارتباطات اروپایی ها این چنین نبوده و شیفت خیلی بزرگ و بحران جدی در مورد آنها رخ خواهد داد که عواقب آنها برای امریکایی ها به مراتب کمتر است.
ایران در جنگ روسیه و اوکراین چه سرنوشتی خواهد داشت؟
حسین زاده گفت: این یک بعد داستان است و بعد دیگر در رابطه با جمهوری اسلامی ایران است. البته مباحث مرتبط با ایران را باید به دوب خش تقسیم کرد؛ بخش اول مرتبط با اقتصاد بین المللی است که تمامی تحولاتی که در حوزه اقتصاد بین الملل رخ می دهد را باید در مورد ایران به عنوان یک کشوری که در این نظام جهانی زیست می کند دید که قطعا آنها بر ما نیز مترصد می شود.
وی افزود: البته ایران از قبل افزایش قیمت کامودیتی ها، کودها و حامل های انرژی بسته به توان تولید و ظرفیت تولیدی که دارد به احتمال زیاد با ضریب ۹۰ درصدی منتفع خواهد شد؛ چراکه در بسیاری از این موارد، ایران صادرکننده است و اگرچه در حوزه کامودیتی های فلزی، افت تولید داشته اما به هر حال از افزایش قیمت منتفع خواهد شد.
حسین زاده ادامه داد: با توجه به وضعیت تحریمی اگر نتوانیم ظرفیت تولید و عرضه را افزایش دهیم، به واسطه افزایش قیمتها منتفع خواهیم شد؛ اما اگر تحریم ها برداشته شود؛ ضریب انتفاع ما چندبرابر خواهد شد چراکه صادرات رشد خواهد کرد.
مدیر تعاملات بین الملل اندیشکده کسب و کار دانشگاه شریف ادامه داد: مساله دیگری که داریم، با خود روسیه است که به هر حال تعاملات را باید در یک الگوی بزرگتر دید.
وی افزود: اتفاقی در دهه ۹۰ برای غرب نسبت به بازار روسیه رخ داد، فروپاشی شوروی و از بین رفتن یکی از قطب های قدرت در دنیا و شکل گیری جهان تک قطبی و باز شدن اتحاد جماهیر شوروی سابق مقابل بازارها و شرکتهای اروپایی بود که با شیب بسیار تند، از شرکتهای اروپایی و نفتی گرفته تا شرکتهای مواد غذایی مثل مک دونالد وارد بازار روسیه شدند.
آیا درب بازار روسیه به سمت کشورهای شرقی باز خواهد شد؟
حسین زاده گفت: من به گمانم این تحولات همان ماجرا را رقم می زند؛ ولی این بار درهای بازار روسیه یا به صورت کلی اوراسیا، به سمت کشورهای شرقی باز می شود که از آن جهت نیز موضوع فوق العاده پراهمیت است؛ به خصوص با تحریم هایی که اروپا و امریکا برای روسیه وضع کرده اند؛ کار برای بسیاری از شرکتهای غربی را حتی اگر آن شرکتها تمایل به ادامه همکاری با روسیه داشته باشند، بسیار سخت و پرهزینه خواهد کرد و مشکلات زیادی را جلوی پای آنها ایجاد می نماید که اولین آن، تبادلات مالی است که ایران هم آنرا تجربه کرده است.
وی افزود: پس خواه و ناخواه شرکتهای اروپایی و امریکایی چه بخواهند و چه نخواهند هزینه-های بیشتری را تجربه خواهند کرد و افزایش هزینه به معنای ایجاد یکسری ظرفیتها برای شرکتهای آلترناتیو و جایگزین است که این فرصت بسیار خوبی به شمار می رود که از نظر حاکمیتی، حاکمان در روسیه در سیاستهای اعلامی خود در این مدت، این گزاره را تقویت کرده اند که باید به سمت استقلال اقتصادی از غرب بروند.
حسین زاده گفت: مساله بعدی شرایط جنگی است که حتما ریسک دارد؛ به ویژه اگر این جنگ از اوکراین فراتر برود. اینها به هر حال ریسک های زیادی برای شرکتهای اروپایی به شمار می رود و من فکر می کنم که از این جهت برای شرکتهای آسیایی شرقی فرصت فراهم است که البته این فرصت برای کشورهای به لحاظ نزدیکی به رویکرد سیاست خارجی روسیه است نه به قرارگیری جغرافیایی؛ فراهم است.
عضو هیات علمی گروه روابط بین اللمل دانشگاه تربیت مدرس ادامه داد: به نظر می رسد درهای روسیه به سمت شرکتهای شرقی باز می شود. اینکه باز شدن درها به سمت شرکتهای شرقی، مطلوب بیزینس ها در روسیه است یا خیر البته بحث دیگری است؛ ولی به هر حال یک موضوع جبری است که رخ داده است؛ همانطور که این موضوع برای ایران نیز رخ داده و اگر تحریم ها نبود، ۱۰۰ سال دیگر نیز ایران به سمت چین شیفت نمی کرد.
حسین زاده گفت: در مورد ایران به صورت خاص به عنوان یکی از کشورهایی که شرقی حساب می شود، چند نکته و گزاره مهم وجود دارد که اولین آن، تفاوت جدی با کشورهایی مثل هند و چین است؛ به نحوی که اقتصاد ما تولیدکننده بسیاری از محصولات خام اساسی برای تولید مثل نفت و گاز، کامودیتی های فلزی و اقلامی از این دست است؛ بنابراین ما یک یا چند گام دستمان نسبت به چین و هند از این جهت که خودمان تولیدکننده هستیم، در بازار روسیه برتر است.
وی افزود: دیگر نکته، قرابت جغرافیایی است که اگرچه خیلی کم روی کریدورها هزینه کرده-ایم و دو دهه است متخصصان موضوع و اهمیت کریدور شمال- جنوب را مطرح می کنند؛ اما هیچگاه این جدیت به خرج داده نشده است و حالا که قرار است از آن بهره برداری کنیم، شرایط آن فراهم نیست؛ این درحالی است که اکنون هیچ کریدور وسیعی و جدی با ظرفیت بالا به سمت روسیه نداریم؛ در حالیکه همجواری جغرافایی وجود دارد و خزر باید لاین قدرتمندی را برای حمل و نقل به روسیه داشته باشد.
حسین زاده گفت: همچنین کریدور ریلی آستارا نیز باید قوی می بود تا بتوان در چنین روزهایی از آن بهره برداری کرد؛ بنابراین امیدواریم این جنگ تلنگری برای تصمیم سازان باشد.
عضو هیات علمی گروه روابط بین اللمل دانشگاه تربیت مدرس گفت: مساله بعدی کالاهایی است که ما مزیت تولید در آنها داریم؛ پس باید بر روی این موضوع تمرکز کنیم که اگر اقتصاد روسیه درهای خود را به سمت شرق باز کند، چه مزیت هایی را باید دنبال کنیم؛ چراکه هر بیزینس و زمینه کاری با این کشور جوابگو نیست.
وی افزود: زمینه اصلی و جدی که برای ورود به بازار این کشور می توان در نظر داشت، مصالح ساختمانی و سنگ های تزئینی است؛ ضمن اینکه سیمان، سرامیک و شیرآلات نیز می-تواند بازار خوبی در این حوزه داشته باشیم؛ پس باید بر روی مزیت ها دقت کرد.
حسین زاده، گفت: زمینه دیگر لوازم خانگی و لوازم صوتی و تصویری است. همچنین در مورد منسوجات و پوشاک نیز حجم بالایی از واردات روسیه از کشورهای اروپایی بوده است. همچنین در حوزه کفش نیز مزیت وجود دارد که باید روسیه نیز از اسپانیا و ایتالیا است.
وی ادامه داد: بزرگی بازار روسیه در کفش ۵ میلیارد دلار است که از این رقم نصف آن معادل ۲.۵ میلیارد دلار واردات است که عدد فوق العاده بزرگی برای یک سگمنت است؛ اما با توجه به جنگ که وضعیت اقتصادی مردمان در آن بهم می ریزد؛ حتی اگر این رقم بازار به ۲.۵ میلیارد برسد؛ ولی باز هم یک و نیم میلیارد دلار برای یک الگو بسیار بزرگ است و بخشی از بازار یعنی ۳۵ درصد حذف شده است که به تبع آن بخشی از تامین کننده ها نیز حذف شده اند که این اگر موقعیت طلایی نیست چه می توان اسم آن را گذاشت.
حسین زاده گفت: در برندهای لوازم خانگی خیلی برندهای اروپایی حذف شده اند؛ اما ترس از این است که فرصت مثل موضوع صادرات میوه و تره بار به روسیه در سال ۲۰۱۶ میلادی که ترکیه از بازار حذف شد، از دست برود.
وی افزود: باید با نگاه دقیق وارد شوند به خصوص اینکه شرکتهای خوب روس کم نیستند و تولیدکنندگان خوب هم کم نداریم و دنبال تجارت های طولانی مدت و کار با بنگاههای اقتصادی متوسط و بزرگ باید بود. این درحالی است که مشکل اصلی که ما داریم که ربطی هم به شرایط جدید ندارد آن است که متاسفانه بنگاههای بزرگ وارد عرصه نشده اند و با بنگاههای بزرگ ما با روس ها ارتباطات خوبی ندارند و این تجار خرد هستند که با تجار خرد روس ارتباط دارند.
وی افزود: ظرفیت صادراتی و وارداتی از روسیه را هم نباید فراموش کرد. ذیل همین صادرات، ظرفیت وارداتی هم داریم. مخصوصا اگر بتوانیم در حقیقت از داخل بازار روسیه خرید کنیم و روبل بدهیم چراکه روبل نسبت به دلار از ارزش پایینی برخوردار شده است؛ به این معنا که هر دلار چندی پیش ۷۵ روبل بود اما اکنون هر دلار ۱۱۵ روبل است و اختلاف ۵۰ درصد کاهش ارزش در مقابل دلار داشته است.
حسین زاده گفت: قیمت یکسری کالاها هنوز تغییر نکرده است و در اقتصاد ما بلافاصله خود را نشان می دهد ولی در روسیه اینطور نبوده و قیمتها با اختلاف زمانی قابل توجهی در حال تغییر هستند که فرصت خوبی برای خرید است.
وی افزود: در چند زمینه فرصت خرید وجود دارد. یکی محصولات کشاورزی مثل حبوبات و غلات، دانه های روغنی، کنجاله و کاه و کلش که در موضوع کشاورزی بسیار فضای خوبی برای خرید هست. امیدواریم بتوانیم این کالاها را در شرایط کنونی با تخفیف مطلوب تری خرید کنیم.
وی گفت: در حوزه چوب نیز فرصت زیادی وجود دارد و می توانیم هاب صادراتی چوب باشیم؛ چراکه مصرف ما محدودیت دارد و می توان از این فرصت استفاده کرد.
