اقتصاد آنلاین- محبوبه فکوری؛ مرتضی میری در گفتگو با خبرنگار اقتصاد آنلاین با بیان اینکه آنچه که امروز در حوزه تولید و صادرات فرش دستباف رخ داده، ماحصل عملکرد یک یا دو دولت نیست؛ بلکه در طول زمان اتفاق افتاده و آن اهمیتی که باید به فرش دستباف و الزامات تولید و صادرات آن داده شود، رخ نداده و بنابراین، نتیجه این است که اکنون به کمترین میزان صادرات فرش در 50 سال اخیر رسیدیم و مدام هم این آمار رو به کاهش است که این اتفاق خوبی نیست.
وی افزود: در برخی مقاطع زمانی، صادرات فرش دستباف ایران به دو میلیارد و 100 میلیون دلار هم رسیده و این نشان می‌دهد که ظرفیتی برای این موضوع وجود داشته است که با تصمیمات اشتباه، اکنون به 60 میلیون دلار رسیده است؛ بنابراین با توجه به اینکه اهمیت بالایی به صادرات فرش در شرایط کنونی داده نمی‌شود، این آسیب وجود دارد که اشتغال آن هم از بین برود، این در حالی است که اشتغالزایی این حوزه بسیار ارزان قیمت و فراگیر است.
به گفته میری، ارزش واقعی اشتغال فرش دستباف، یک میلیون میلیارد تومان است به این دلیل که دو میلیون نفر در حوزه فرش دستباف شاغل هستند که ریالی برای اشتغال آنها از سوی دولت هزینه نمی‌شود، در حالیکه بر اساس تورم و محاسبات امروزی، برای اشتغال در هر حوزه‌ای به حداقل یک میلیارد تومان برای هر نفر منابع مالی نیاز است.
به گفته میری، در واقع، هر نفر که بیکار شود، برای بازگشت به کار او در سایر حوزه‌ها، 500 میلیون تا 1.2 میلیارد تومان هزینه نیاز است؛ بنابراین چون دولت خود این اشتغال را ایجاد نمی‌کند، ارزش آن را هم در حوزه فرش دستباف درک نخواهد کرد؛ در حالیکه این اشتغال باید حتما حفظ شود.
وی اظهار داشت: از نظر سازمان توسعه تجارت ایران، صادرات زیر 100 میلیون دلار، یک فعالیت بنگاهی است و فعالیت بخشی به شمار نمی‌رود، در حالیکه ماهیت فرش دستباف با سایر بخش‌ها متفاوت است و این قیاس را باید حاکمیت حس کند؛ به نحوی که به خوبی بداند که این حوزه که دو میلیون نفر در آن شاغل بوده و اغلب هم در روستا به عنوان یک روستایی مولد نگه داشته می‌شوند، نباید تحت تاثیر سیاست‌های غلط قرار بگیرند و به جمعیت مصرفکننده شهری اضافه بشوند.
میری با بیان اینکه در هیچ یک از دولتهای گذشته، اهمیت صادرات و تولید فرش دستباف ایرانی مدنظر قرار نگرفته و به همین دلیل، با کاهش عدد صادراتی که اتفاقا ناشی از اتخاذ همین سیاست‌ها است، توجه‌ها فروکش کرده است.
عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران با بیان اینکه تولید و صادرات فرش دستباف مشکلات بسیار پیش پا افتاده‌ای دارد، تصریح کرد: یکی از مهمترین آنها، موضوع تمدید کارتهای بازرگانی است که هم اکنون به یک معضل جدی تبدیل شده است و این اتفاق می‌تواند با یک راه‌حل ساده حل شود؛ ضمن اینکه رفع تعهد ارزی و اتفاقات ناشی از پیامدهای آن هم باید حل و فصل شود.
میری ادامه داد: موضوع فرش‌های مرجوعی و اصلاح ماده 121 آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی نیز یکی از معضلات جدی است، این در حالی است که از شش سال قبل تمامی مسئولان دولتی به این موضوع واقف بوده و حتی معاون اول رئیس جمهور در دولت قبل نیز برای این موضوع مصوبه صادر کرده‌اند؛ اما بر اساس شکایتی که به دیوان عدالت اداری صورت گرفته، این مصوبه ابطال شدد و اکنون باید با بروکراسی‌های غیرضروری حذف شده و لایحه برای آن تدوین شود. در حالیکه می‌توان این مشکلات ساده را حل کرد.
وی افزود: در موضوع مرکز ملی فرش نیز نیاز به تغییر ساختار وجود دارد و باید ساختار از نو نوشته شود؛ به این معنا که در ساختار جدید، اختیارات بیشتری برای این مرکز حاصل شود، چرا که با اختیارات فعلی نمی‌توان کار کرد؛ بلکه باید مرکز را تبدیل به سازمان توسعه‌ای نمود.
میری معتقد است که وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی سبب شده تا اقتصاد ایران در بخش‌های مختلف از جمله فرش دستباف از اهداف اصلی خود فاصله گیرد و بیشتر دولت متمرکز بر روی صادرات نفت شود؛ این در حالی است که باید در زیرساخت‌های فکری مسئولان نیز تغییراتی رخ دهد و از فضای اقتصاد نفتی، فاصله بگیرند و به صادرات غیرنفتی و تولید صادرات‌محور توجه نمایند؛ اگر چنین شود، توجه به مزیت‌های صادراتی ایران به طور قطع اهمیت بیشتری خواهد یافت و به این ترتیب، سراغ بخش‌خصوصی خواهند آمد و مشکلات را حل خواهند کرد.
وی افزود: در چنین شرایطی اگر قرار باشد که آیین‌نامه و مقرره‌ای برای صادرات وضع شود؛ باید کار با همراهی و مشورت بخش‌خصوصی صورت گیرد و این بخش هم به طور قطع پاسخگو خواهد بود؛ اما به هر حال اکنون دولت خود را بی‌نیاز از مردم می‌داند و صرفا نفت فروخته و از درآمد آن استفاده کرده است؛ این در حالی است که این زیرساخت فکری باید تغییر کند تا بتوان در حوزه تولید و صادرات فرش دستباف ایران، تغییرات محسوس ایجاد کرد.
وی در خصوص ورود فرش دستباف ایرانی به بازارهای جهانی نیز افزود: ورود به بازارهایی که فرش دستباف در آنها سابقه حضور ندارد، نیازمند طراحی و اجرای برنامه‌های تبلیغی و ترویجی است تا بتوان به خوبی فرش را معرفی کرد و ورود درستی به این بازار داشته باشیم.
میری به تجربه تلخ ورود فرش دستباف ایران به بازار چین اشاره و تصریح کرد: در دولت نهم و دهم، فرش دستباف ایرانی به بازار چین ورود کرد، اما به دلیل اینکه چینی‌ها با فرش دستباف ایرانی آشنا نبودند، مقرر شد که کار جدی در حوزه معرفی این هنر-صنعت اصیل ایرانی صورت گیرد، اما از آنجا که چینی‌ها با فرش ایرانی ناآشنا بودند، وقتی که فرش را می‌خریدند آن را کنار گذاشته و فقط در زمان مهمانی از آن استفاده می‌کردند، این در حالی است که رایزن ایران در چین هم تلاش بسیاری برای معرفی این کالا کرد، اما نتیجه موفقیت آمیز نبود.
به گفته عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف، برای معرفی فرش دستباف قرار بر این شد که یک یا دو شرکت بین‌المللی، در این عرصه وارد شوند، اما پروپزال ارایه شده از سوی آنها، برای اجرا هزینه بسیار بالایی داشت و به همین جهت اجرای آن به زمان دیگری موکول شد، اینجا بود که فرش دستباف ایران با برخی رفتارهای غیرحرفه‌ای تجار، تخریب شد و بازار چین به طور کامل از دست رفت.
وی افزود: ورود به هر بازاری باید کاملا با برنامه صورت گیرد ولی هزینه ورود به یک بازار جدید، از عهده بخش‌خصوصی برنمی‌آید؛ چراکه بخش‌خصوصی در تمام این سالها همین اشتغال را با چنگ و دندان نگاه داشته و به خاطر مشکلاتی که پیش آمده، دچار چالش‌های مختلفی شده است و امروز نمی‌تواند هزینه انجام دهد.
میری گفت: دولت باید کمک کند و گره را از پای صادرکنندگان باز کند؛ اما اگر ورود به بازارهای جدید باز هم با برنامه‌ریزی صورت نگرفته باشد، به این ترتیب، حتی چنانچه 6 تا 10 سال هم در یک بازار ماندگار شویم، ولی بالاخره بازار را می‌بازیم و برای همیشه آن را از دست خواهیم داد.
به گفته این فعال بخش خصوصی، ورود به بازارهای جدید به خصوص اگر این بازارها بکر باشند، باید با برنامه‌ریزی هدایت شوند؛ ضمن اینکه باید برای احیای بازارهای قدیمی هم فکری کرد.
وی اظهار داشت: با توجه به اینکه نسل جدید بازارهای سنتی نیز، آشنایی قبلی را با فرش دستباف ندارند، باید بر روی احیای این بازارها هم فکری کرد؛ این در حالی است که در گذشته، فرش دستباف بین خانواده‌های اروپایی به شکل یک میراث می‌چرخید و آن را نگهداری می‌کردند، اما امروز جوانان اروپایی با این سبک زندگی آشنایی ندارند و باید برای آنها چاره‌اندیشی کرد.
