اولین سوالی که با انتشار خبر بازدید رییسی مطرح می شود این است که اساسا بازدید از خط تولید یک کارخانه یعنی چه؟ رییس جمهوری قرار است در این بازدید چه اطلاعاتی کسب کند؟ بازدید از پارکینگ خودروهای ناقص چطور؟ مگر او به آمار خودروهای ناقص دسترسی ندارد؟ مگر غیر از این است که وظیفه رییس جمهوری سیاستگذاری کلان است و این نیز باید بر اساس داده ها و گزارشهای مراکز تخصصی باشد؟ سرزده بودن بازدید چه تفاوتی ایجاد می کند؟ آیا اگر این بازدید از قبل اعلام می شد، خودروهای باکیفیت تری در معرض بازدید رییس جمهور قرار می گرفت که با این اقدام خواسته با واقعیت متعارف مجموعه روبرو شود؟ بنابراین مشخص نیست نه خود بازدید و نه سرزده بودن آن چه ارزش افزوده ای برای نظام سیاستگذاری اقتصادی کشور دارد؟
نکات بعدی اما در رابطه با دستوراتی است که در این بازدید صادر شده است:
-
مرور اظهارنظرها و دستورات ریاست محترم جمهوری در چند ماه اخیر و همینطور فرمان 8ماده ای اخیر نشانگر آن است که ظاهرا او هنوز توجه ندارد که مسئولیت رییس جمهوری حل مشکلات و نه مطالبه برای رفع آنها است؛ چرا که اظهارنظرهای اقتصادی وی فاقد تعریف یک رویکرد سیاستگذاری مشخص برای حل مشکلات بوده و تنها به تصویر مدینه فاضله مدنظر محدود می شود. به عنوان مثال او در بازدید اخیر دستور داده «ظرف ۲ سال آینده، حداقل یک خودروی اقتصادی با ساختار به روز، تولید و عرضه شود.»
- تصویر این مدینه فاضله هم با بیان عباراتی کلی همراه است و مشخص نیست منظور از «خودروی اقتصادی» یا «ساختار به روز» چیست؟ این عبارات به قدری کلی و مبهم است که استفاده از آنها در اسناد بالادستی کشور هم می تواند محل اشکال باشد، حال آنکه در سطح اجرا و در خلال بازدیدی که تلاش شده به قدری فوری و سرزده باشد که حتی مدیرعامل مجموعه هم حضور نداشته، بیان چنین مواردی عجیب است.
- مساله بعدی این است که بسیاری از این فرامین جزء واضحات هر کسب و کاری است. آیا قبلا ذهنیت مدیران و کارکنان صعنت خودرو غیر از این دستورات بوده است؟ یعنی به عنوان مثال تصور می شد تاخیر در تحویل خودروهای پیش فروش شده، امری بلااشکال است که در این بازدید دستور داده شده که از ابتدای سال ۱۴۰۱ نباید تاخیر بلاوجه وجود داشته باشد؟ طبیعتا از قبل هم قرار بر همین بوده اما در این بین مشکلاتی وجود داشته که مانع از تحقق این امر شده است. در دستورات ریاست محترم جمهوری چه گرهی از این مشکلات گشوده شده است؟ آیا تغییری در زنجیره تامین این صنعت ایجاد شده است؟ آیا نظام تامین مالی این صنعت تغییر کرده است؟ آیا سازوکار تعیین قیمت بهبود یافته است؟ کدام بند دستورات منجر به افزایش بهره وری ایران خودرو می شود؟
- هر چند بررسی این دستورات از منظر اقتصادی هدف این نوشته نیست اما برخی از بندها به قدری دور از علم اقتصاد است که نمی توان به راحتی از آنها عبور کرد؛ در بند دیگری از این دستورات به افزایش حداقل ۵۰درصدی تولید خودرو در سال آینده اشاره شده است. این در حالی است که مکررا گفته شده و بارها هم به اثبات رسیده که تعیین این نوع اهداف با برنامه ریزی مرکزی اساسا اشتباه است، همانطور که اکثر بندهای این فرامین ۸ماده ای هم حاکی از عدم توجه به وظایف دولت و قواعد حاکم بر اقتصاد و مشکلات اصلی صنعت خودرو است. البته مرور برنامه های فاطمی امین برای تصدی وزارت صمت نشانگر آن است که افزایش بیش از ۶۰درصدی تولید برای سال آینده پیش بینی شده بود و به نظر می رسد حتی در تعیین جزئیات یک رویکرد اشتباه هم هماهنگی لازم وجود ندارد.
- مرور نکات گفته شده بیانگر آن است که صنعت خودرو هم به مانند صنایع دیگر بیش از آن که نیازمند بازدیدهای سرزده و بیان آمال و آرزوها در قالب فرامین باشد، نیازمند رهاشدن از سیطره سیاسیون و سیاستگذاری اقتصادی و نه سیاسی است!
*سردبیر اقتصادآنلاین
