فضای کهکشانی دنیای مجازی با عمق بسیار زیاد که ورود به آن آسان اما خارج شدن از آن گاه با ضربات روحی و جسمی همراه است، می تواند تا مدت ها بار ذهنی برای کاربران داشته باشد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایرنا، تاثیرات پرسه زنی بی هدف در این فضا بر ذهن دانش آموزان بیشتر است و افت تحصیلی و عدم موفقیت در تحصیل می تواند از تبعات آن باشد.
از دیدگاه محمد کاظم زاده روانشناس و مشاور تحصیلی ، آفت های فضای مجازی در زمینه تحصیل دانش آموزان را می توان با هدف سازی و زمان بندی حضور آنان در این فضا، سم زدایی کرد و این فضا را به ابزاری برای مطالعه و پیشرفت علمی تبدیل کرد.
**اینترنت، فضایی پر رمز و راز بدون راهنمای عبور
اینترنت، از جلوه های آشکار دنیای مدرن است که به دلیل در دسترس بودن و حضور آن در همه جا، یکی از پرکاربردترین فضاها به شمار می رود، فضایی که نوجوانان و جوانان جامعه بزرگی از کاربران آن را تشکیل می دهند.
کاظم زاده ضمن تاکید بر این موضوع گفت: فضای مجازی اساسا ابزار ارتباطی مطلوبی است که همانند همه ابزارهای دیگر نیاز به بروشور و راهنمای استفاده دارد و در صورت بررسی تمام موارد مفید و مضر آن، می توان کارکردهای مثبت این فضا را برجسته کرد اما متاسفانه در کشور ما به دلیل این که آفت های فضای مجازی به خوبی تشریح نشده، بر بار منفی آن افزوده شده است.
**بار تصمیم گیری در فضای مجازی روی ذهن دانش آموز
کاظم زاده تصمیم گیری در انتخاب صفحه های فضای مجازی یا کامنت گذاری در آن را به عنوان یکی از آفت های این فضا عنوان کرد که توانمندی ذهنی دانش آموزان را کند می کند.
به گفته وی، از نظر علمی ثابت شده است که گرفتن هر تصمیمی، قسمتی از توانمندی ذهن را معطوف به خود کرده و بار الکتریکی منفی در مغز ایجاد می کند چرا که هر تصمیم ریشه الکتروشیمیایی دارد و مغز ما مانند یک دستگاه الکتریکی عمل می کند و خسته می شود.
وی افزود: با این تعریف، حضور در فضای مجازی و تصمیم گیری در باره ادامه فعالیت در یک صفحه یا لایک کردن آن یا دنباله وری از یک صفحه یا کامنت گذاری و غیره، همه تصمیم های ناخودآگاهی است که به شدت خستگی ذهنی به دنبال دارد. بر همین اساس، ثابت شده که به ازای هر یک ساعت حضور در فضای مجازی، مغز نزدیک به 20 دقیقه قادر به دریافت اطلاعات دیگر در نئوکورتکس (لایه ای موثر در عملکرد حواس، تولید دستورهای حرکتی، تصمیم‌گیری مکانی، خودآگاهی و زبان) نیست. موضوعی که در مشاوره های آموزشی به دانش آموزان تاکید می کنیم که وقتی در فضای مجازی هستید، بدانید که تا 20 دقیقه بعد توانمندی ذهن پایین است.
**قرار گرفتن در مقام مقایسه، آفت دیگر فضای مجازی
مقایسه بطن زندگی شخصی با ظاهر زندگی دیگران از دیگر آفت های فضای مجازی است که این روانشناس و مشاور تحصیلی به آن اشاره کرد و گفت: با ورود به فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، افراد ناخودآگاه وارد میدان مقایسه ای می شوند که واقعیت زندگی خود و بطن آن را با ظاهر و ویترین زندگی دیگران مقایسه می کنند. این ویژگی احساس عجیبی را در افراد و به ویژه دانش آموزان ایجاد می کند که زندگی آنها بد و فجیع است و همین امر علاوه بر خستگی ذهنی، نوعی تسلسل و عدم خودباوری به وجود می آورد.
**کمرنگ شدن مسوولیت اجتماعی و پررنگ شدن ناهنجاری
کاظم زاده در بخشی دیگر از این گفت و گو، اظهار داشت: فضای مجازی یک جامعه بدون هنجار و بدون مسوولیت است و انسان ها در این فضا آرام آرام نسبت به مسوولیت هایی که پذیرفته اند و هنجارهایی که باید به آن پایبند باشند دلسرد می شوند به طوری که به مرور زمان، مسوولیت برایشان محدودیت می شود.
از دیدگاه وی، این مشکل بسیار بزرگ روانشناختی است و از نظر علمی هم ثابت شده است افرادی که ساعت های بسیار در این فضا وقت می گذرانند دچار نوعی اعتیاد می شوند که یکی از نشانه های مهم آن، کم شدن مسوولیت پذیری افراد است.
'حال دانش آموزی که به صورت افسارگسیخته هر ساعتی که بخواهد در هر صفحه ای از فضای مجازی که شاید با هنجارهای عرفی و شرعی وی سازگار نباشد وقت می گذراند، محدودیت ها برایش از بین می رود و عادت به بی محدودیتی در او تقویت می شود.'
**تقویت یادگیری دیداری و اُفت مهارت های شنیداری
کاظم زاده از بین رفتن روحیه مهارت آموزی شنیداری و جایگزین شدن یادگیری دیداری و موقت را از دیگر آفت های حضور پررنگ نوجوانان و جوانان در فضای مجازی عنوان کرد که عامل اُفت تحصیلی دانش آموزان می شود.
وی افزود: دانش آموزان با فیلم ها و تصویرهایی که در فضای مجازی روبه رو می بینند، حجم بسیار زیادی از ذهن خود را به این فیلم ها اختصاص می دهند و از نظر علمی هم ثابت شده کسی که به دریافت های دیداری عادت می کند، به شدت توانمندی خود را در دریافت های مطالعاتی و شنیداری از دست می دهد.
این مشاوره تحصیلی ادامه داد: به عنوان نمونه اگر یک دانش آموز نزدیک به 2 ساعت در فضای مجازی تصویری را دنبال کند حتی بازی های کامپیوتری، دیگر توانمندی ذهنی چندانی برای یادگیری شنیداری نخواهد داشت .
**فاصله واقعیات با تخیلات فضای مجازی
از دیدگاه کاظم زاده، بنابر پژوهش های علمی بین المللی حضور در فضای مجازی ارتباط مستقیمی با افسردگی دارد، زیرا وقت گذرانی در فضای مجازی هیچ دستاورد بیرونی ندارد و مانند خواب یا سفر خیالی است که انسان را در توهمات خود فرو می برد و وقتی به دنیای واقعی بازمی گردد، متوجه فاصله زیاد با دنیای واقعی فاصله می شود و همین موضوع به شدت افسردگی می آورد. در بحث درمان افسردگی هم یکی از روش های درمان، محدودسازی حضور در فضای مجازی است.
**آموزش، زمانبندی و کنترل، زیرساخت رشد
کاظم زاده در خصوص آمار میزان اُفت تحصیلی دانش آموزان به دلیل حضور در فضای مجازی گفت: آمار دقیقی وجود ندارد و آمارهای اندک موجود نیز به دلیل این که داده های دریافتی کاملا تصادفی بوده، به عنوان آمار علمی پژوهشی قابل استناد نیست.
وی در خصوص راهکارهای موجود برای استفاده بهینه کاربران دانش اموز توضیح داد: آموزش دقیق استفاده از هرکدام از جلوه های فضای مجازی یک راهکار است. دانش آموزان باید به طور دقیق نحوه عملکرد و هدف از ایجاد یا مفهوم تولید اپلیکیشن ها یا جست و جوگرهای اینترنتی را بشناسند مثلا بدانند که چیزی به نام سرچ گوگل یا مثلا اپلیکیشن اینستاگرام یا واتس آپ یا سروش یا تلگرام چه کارایی دارد. هدف از تولید این فضا چیست و کجا به درد می خورد. اما متاسفانه بسیار موارد شاهد هستیم که حتی بزرگسالان هم در این خصوص اشراف لازم را ندارند.
به گفته این کارشناس، هدف گذاری برای استفاده از فضای مجازی به عنوان یک راهکار برای استفاده بهینه از این فضا اهمیت دارد. پرسه زدن بی هدف، آفت زا است. دانش آموز باید دقیقا بداند دنبال چه می گردد. چه بهتر که این هدفگذاری ها به صورت زنجیره وار و عرضی و طولی در فرایندهای آموزشی گنجانده شود.
کاظم زاده ادامه داد: همچنین حضور در این فضا، باید زمان بندی شود و ابتدا و انتهای استفاده از آن مشخص شود.
وی خاطرنشان کرد: با رعایت این نکات می توان از بار غیر ارزشی فضای مجازی کاست و آن را به ابزاری برای کمک به مطالعه دانش آموز تبدیل کرد و برخی از فعالیت ها و تمارین درسی و آموزشی را منوط به آن کرد. به یقین اگر دانش آموزی استفاده دقیق، درست و هدفمند از فضای مجازی را یاد بگیرد کمتر درگیر آفت ها و آسیب های آن می شود.
