توافق هسته ای ایران حاصل می شود؟
پایگاه اینترنتی المانیتور در گزارشی به توافق هستهای ایران پرداخته و نوشت: دولت جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا که به شدت درگیر بحران روسیه-اوکراین است، در حال تکمیل یکی از اولویت‌های مهم در سیاست خارجی خود است.
اقتصاد آنلاین ـ پرستو بهرامی‌راد: در این گزارش با عنوان «آیا توافق هسته ای ایران حاصل خواهد شد؟» آمده است: شایعه شده است که گفتگوهای وین درباره احیای برجام شاید تا آخر این هفته به نتیجه برسد.
جالینا پورتر، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اخیراً گفت: «پیشرفت قابل توجهی حاصل شده است و ما به روند دستیابی به توافق احتمالی نزدیک شده ایم، اما برخی مسایل دشوار همچنان حل نشده باقی مانده است. اگر ایران از خودش جدیت نشان دهد، ما می‌توانیم ظرف چند روز به تفاهم برای بازگشت متقابل به اجرای کامل برجام دست یابیم.»
با توجه به این که آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در حال سفر به پایتخت‌های اروپایی برای رسیدگی به جنگ اوکراین است، اگر طرفین بتوانند به این توافق دست پیدا کنند، رفتن او به وین برای حضوردر مراسم امضای این توافق، مشکل چندانی نخواهد داشت. دولت بایدن که بازگشت به برجام و جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای را به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی خود تعیین کرده است- با توجه به بحران با روسیه بر سر اوکراین- علاقه چندانی به تمدید مذاکرات ندارد.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اخیراً گفت سه موضوع باقی مانده است که باید حل شود: بسته شدن موضوع تحقیقات آژانس (بین المللی انرژی اتمی) درباره آثار اورانیوم یافت شده در سایت‌های اعلام نشده (که ایران آن را سیاسی می داند)، دامنه و توالی روند لغو تحریم‌ها، و این که آیا آمریکا میتواند توافقی فراتر از مدت زمان بر سر کار بودن دولت بایدن را "تضمین کند" یا خیر.
ایران همچنین در تلاش برای لغو برخی سازمان‌ها و اسامی است که در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار گرفتند. همچنین موضوع افراد دوتابعیتی آمریکایی که در ایران نگهداری می‌شوند، نیز مطرح است که آزادی آنها میتواند در بهترین حالت واکنش تند کنگره آمریکا به این توافق نامه را تعدیل کند.
-مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی کلید پایبندی ایران (به توافق هسته ای) را در دست دارد
از نظردولت بایدن، موضوع مهم مرتبط با این توافق نامه شامل بازگرداندن فعالیت‌های هستهای ایران به پایبندی به توافق هسته ای است. ایران در سال ۲۰۱۹ و پس از خارج شدن آمریکا از این توافق، شروع به تعلیق برخی از تعهدات خود در چارچوب برجام کرد. در حالی که ارزیابی آمریکا این است که مقامات ایران برای دست یابی فعالانه به سلاح هستهای اقدامی انجام نداده‌اند, نقض برجام ازسوی ایران سبب کوتاه شدن مدت زمان فرار هسته ای تهران شده است, در صورتی که ایران تصمیم به انجام چنین کاری بگیرد.
رافایل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی روز شنبه به ایران سفر خواهد کرد تا نقشه راه حل و فصل مسایل باقی مانده بین آژانس و ایران را ترسیم کند. در پیش‌نویس گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره ایران که این هفته در اختیار خبرگزاری رویترز قرار گرفت آمده است ذخایر اورانیوم به شدت غنی شد در سطح ۶۰ درصد دو برابر شده است و اکنون معادل سه چهارم مقدار مورد نیاز برای تولید یک بمب هستهای است.
برجام سبب محدود شدن سطح غنی سازی تا ۳.۶۷ درصد می‌شود. برای تولید یک سلاح هستهای به اورانیوم با غنای ۹۰ درصد نیاز است. در حالی که ایران می‌‌گوید اقداماتی که پس ازسال ۲۰۱۹ انجام داده برگشت‌‌پذیر هستند, گروسی ممکن است برای تشریح روند بستن تحقیقات آژانس بین المللی انرژی اتمی در ارتباط با فعالیت‌های هسته ای قبلی ایران که تهران آن را سیاسی می‌داند، کاردشواری پیش رو داشته باشد.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی در ماه نوامبر گزارش داد عدم همکاری ایران از پیشرفت در روند شفاف‌‌سازی سؤالات آژانس درارتباط با صحت و کامل بودن اعلامیه‌های پادمانی ایران جلوگیری کرده است، که ابن موضوع به صورتی جدی بر توانایی آژانس در تضمین ماهیت منحصرا صلح آمیز برنامه هسته ای ایران تأثیر می گذارد.
-اگر توافقی حاصل شود، درهای ایران برای تجارت باز می‌شود
از نظر ایران، بازگشت به برجام پس از برداشته شدن تحریم های ثانویه اعمال شده آمریکا بر مبادلات مالی و صادرات نفت ایران از سال ۲۰۱۸، به معنای یک سود بادآورده است. همانطور که نشریه "امواج" ماه گذشته اعلام کرد بر اساس گزارش های منتشر شده، لغو تحریم‌ها بر اساس برجام طی یک دوره زمانی- احتمالاً ده روزه- صورت خواهد گرفت و میتواند با اقداماتی که آژانس بین المللی انرژی اتمی ترسیم کرده است، مرتبط باشد.
پس از تکمیل شدن این روند توالی، و بازگشت آمریکا به برجام، درهای ایران بار دیگربرای انجام دادن مراودات تجاری ر بخش انرژی، کشتیرانی، فلزات، خودرو، بیمه و دیگر بخش‌ها - که در توافق هستهای سال ۲۰۱۵ از آن به عنوان "روز اجرایی شدن" یاد می‌شد، باز می‌شود.
سپس "تاریخ‌های" کلیدی ذیل که در برجام مشخص شده‌‌اند، به سرعت فرا می‌رسند:
روز انتقال (اکتبر ۲۰۲۳): پس از گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی در این باره که "همه مواد هستهای در ایران در محدوده فعالیت‌های صلح آمیز باقی می‌مانند" و پس از تصویب پروتکل الحاقی، سازمان ملل متحد به محدودیت‌های مربوط به انتقال موشک به ایران پایان خواهد داد و "آمریکا به دنبال اقدامات قانونی برای پایانی دادن یا تعدیل تحریم‌های مشخص شده در پیوست شماره دو در ارتباط با دستیابی به کالاها و خدمات مرتبط با هستهای برای فعالیت‌های هسته ای پیش‌بینی‌شده در برجام بر خواهد آمد تا با رویکرد آمریکا درارتباط با دیگر کشورهای غیر هستهای بر اساس معاهده «ان پی تی» سازگار باشد." روز پایان (اکتبر ۲۰۲۵): در اکتبر سال ۲۰۲۵، و با فرض پایبندی ایران به محدودیت های مندرج در برجام در ارتباط با برنامه هستهای خود، سازمان ملل متحد پرونده هسته ای ایران را می بندد.
-خبری وحشتناک برای اسراییل:
همانطور که بن کاسپیت در ماه ژانویه گزارش داد اسراییل برای تمدید مفاد بند انقضا فشارهایی را اعمال کرده است.
بر اساس گزارش‌ها، آمریکا به اسراییل اطمینان داده است اگر ایران محدودیت‌های برجام را درباره برنامه هستهای خود نقض کند، آمریکا یا هر یک از اعضای شورای امنیت می توانند تحریم‌ها را از طریق بند "بازگشت فوری" مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت (۲۰۱۵) اعمال کنند زیرا به طرف‌های عضو چنین امکانی را می دهد. توافق برای درخواست برای اعمال مجدد تحریم‌ها که در مراحل قبلی لغو شده بود. با این حال، هنوز مشخص نیست آیا قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، قطعنامه اجرایی برجام، به معنای ساز و کاری در ارتباط با بند انقضا نیز است یا خیر.
یکی از وزیران ارشد کابینه که خواست نامش فاش نشود، به کاسپیت گفت چشم‌انداز توافق هستهای ایران "خبر وحشتناکی برای ما محسوب می‌شود. اسراییل همان طرفی است که بهای نهایی را خواهد پرداخت."
-هیچ تضمینی برای رییسی یا بایدن وجود ندارد
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران ماه گذشته در مصاحبه با نشریه فایننشال تایمز، به کنگره آمریکا پیشنهاد کرد یک بیانیه سیاسی صادرکند که نشان دهنده تعهدش در قبال توافق هستهای است. ایران که از خروج ترامپ از برجام خشمگین است, خواهان دریافت ضمانت هایی است. اما یک ضمانت یا بیانیه سیاسی، هم برای واشنگتن و هم برای تهران، موضوعی تضمین کننده محسوب نمی شود.
اگر توافقی حاصل شود، بررسی آن توسط کنگره بر اساس قانون بازنگری توافق هستهای ایران در سال ۲۰۱۵ در بهترین حالت برای دولت بایدن دردسرساز خواهد بود.
کنگره نمی‌تواند این توافق نامه را تحت این قانون متوقف کند زیرا کسب دو سوم آرای مورد نیاز برای صدور قطعنامه مخالفت رقم بالایی محسوب می‌شود. اما به بحث گذاشتن این موضوع به ویژه در سنا، برای بایدن که می‌‌خواهد این توافق نامه را به‌عنوان یک پیروزی در عرصه سیاست خارجی‌اش ارایه کند می تواند برایش دردسرساز باشد.
همانطور که الیزابت هاگدورن گزارش داد, مشکل این است که توافق هسته ای نه تنها از سوی همه ۵۰ جمهوری‌خواه، بلکه از سوی باب منندز دموکرات و رییس کمیته روابط خارجی، و احتمالاً بن کاردین دموکرات شماره دو در این کمیته نیز با مخالفت روبرو خواهد شد. با توجه به موضع منندز، دیگر دموکرات‌ها نیز ممکن است با این توافقنامه مخالفت کنند. به عبارت دیگر، اگر رأی گیری در سنا انجام شود, کسب اکثریت دو حزبی میتواند به مخالفت با این توافق نامه بینجامد.
این موضوع برای از بین بردن یا متوقف کردن این توافق نامه کافی نیست اما سبب ایجاد یک شرمساری بالقوه می‌شود زیرا انتخابات قانونگذاری در ماه نوامبر نزدیک است و انتظار می‌رود جمهوری خواهان در آن به دستاوردهای قابل توجهی دست یابند. اگر آمریکا به عنوان بخشی از این توافق نامه، شخصیت‌ها و نهادهای کلیدی ایرانی، از جمله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست تروریستی حذف خواهند شد و این موضع احتمالاً پیامدهای شدیدتر سیاسی در کنگره برای بایدن خواهد داشت.
-آزادی زندانیان:
بر اساس گزارش‌ها، دولت بایدن درگیر گفتگوهای جداگانه اما همزمان با ایران بر سر آزادی چهار زندانی ایرانی-آمریکایی است. آزادی این زندانیان یک اتفاق خوشایند خواهد بود که باید خیلی زودتر از اینها انجام می شد، اما آزادی آنها دست کم در کوتاه مدت، می تواند سبب کاهش برخی اصطکاکات سیاسی با مخالفان توافق (با ایران) شود.
