به گزارش اقتصاد آنلاین؛ در گزارش ارائه شده توسط مرکز پژوهش‌های مجلس، در چندین بخش مختلف و با ارائه نمودار، به بررسی نحوه اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج در هشت ماه نخست سال ۱۴۰۱ به تفکیک استان‌های کشور، به تفکیک سن و استان‌های کشور و همچنین نحوه اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه تولد فرزند در هشت ماهه نخست سال ۱۴۰۱ به تفکیک استان‌های کشور پرداخته شده است.
در ابتدای این گزارش آمده است: بررسی عملکرد تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج در هشت ماهه ابتدای سال ۱۴۰۱ نشان داد به طور میانگین تنها ۴۶ درصد از متقاضیان موفق به دریافت تسهیلات شده‌اند و بر این مبنا ۵۴ درصد از ثبت‌نام کنندگان در نوبت هستند که نسبت قابل تاملی است.
این در حالی است که در هفت ماهه نخست سال ۱۴۰۰، ۶۶ درصد متقاضیان موفق به دریافت تسهیلات شده بودند که بسیار بیشتر از درصد سال جاری است و خود گواه ضعف در عملکرد این تسهیلات در سال ۱۴۰۱ است.
از منظر استانی نیز استان ایلام با ۵۹ درصد موفقیت در پرداخت وام، کمترین تعداد متقاضیان در صف نسبت به ثبت‌نام‌کنندگان را داراست. استان آذربایجان غربی نیز بیشترین متقاضیان در صف را دارد، به نحوی که تنها ۳۶ درصد از ثبت‌نام‌کنندگان موفق به دریافت وام شده‌اند.
از سوی دیگر در هشت ماهه نخست سال ۱۴۰۱، به ۱۵۷ هزار و ۱۴۰ زن کمتر از ۲۳ سال و ۹۳ هزار و ۴۳۹ مرد کمتر از ۲۵ سال، تسهیلات ۱۵۰ میلیون تومانی ازدواج پرداخت شده است. همانطور که ملاحظه می‌شود، تعداد زنان نزدیک به دو برابر مردان دریافت‌کننده تسهیلات در سنین یاد شده است.
این بدان معناست که نیمی از زنان متاهل دریافت کننده وام با مردان بیش از ۲۵ سال ازدواج کرده‌اند.
از سوی دیگر، علی‌رغم ممنوعیت پرداخت تسهیلات به افراد بالای ۵۰ سال با توجه به احتمال ازدواج صوری، در سال ۱۴۰۱ به ۹۱۴ فرد بالای ۵۰ سال تسهیلات پرداخت شده که ۲۹۶ مورد آنها بالای ۶۰ سال سن داشتند که نیازمند نظارت بیشتر است.
در خصوص عملکرد تسهیلات قرض‌الحسنه فرزند در هشت ماهه نخست سال ۱۴۰۱ نیز از مجموع یک میلیون و ۱۸۳ هزار ثبت‌نام‌کننده تنها ۵۲۳ هزار مورد (خانواده) موفق به دریافت تسهیلات قرض‌الحسنه فرزند خود شده‌اند. این بدین معناست که ۶۰ درصد از متقاضیان در صف انتظار هستند. با توجه به ابلاغ بخشنامه تسهیلات قرض‌الحسنه فرزند در تاریخ ۳۱ فروردین و مقایسه پرداخت این تسهیلات با تسهیلات ازدواج شاهد ضعف عملکرد بانک‌ها در این حوزه هستیم.
پراکندگی استانی تسهیلات فرزند نشان می‌دهد استان ایلام کمترین تعداد افراد در صف انتظار وام را داراست به نحوی که ۵۸ درصد ثبت‌نام‌کنندگان موفق به دریافت وام خود شده‌اند. استان خوزستان با ۲۷ درصد موفقیت در پرداخت تسهیلات، ضعیف‌ترین عملکرد را در پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه فرزند داشته است.
با توجه به مطالب فوق و تعداد قابل توجه افراد در صف انتظار دریافت تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج و فرزندآوری، پایش و نظارت بانک مرکزی بر عملکرد بانک‌ها و انتشار عملکرد فصلی بانک‌ها در این زمینه (با ذکر جزئیات تعداد افراد ثبت نام کننده و تعداد افراد در صف انتظار) و همچنین انتشار عمومی اسامی بانک‌هایی که کمتر از سهمیه تعیین شده نسبت به پرداخت تسهیلات اقدام کرده‌اند و یا از شروط تعیین شده بر اساس گزارش‌ها تخلف کرده‌اند، حائز اهمیت است.
چالش‌های پرداخت تسهیلات ازدواج و فرزندآوری
مجلس شورای اسلامی طی سال‌های اخیر اقدام به افزایش قابل ملاحظه موضوعات ذیل تسهیلات قرض‌الحسنه و افزایش قابل توجه تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج کرده است. مقایسه درصد رشد این تسهیلات نشان می‌دهد در برخی از سال‌ها این تسهیلات رشد بیش از ۵۰ درصدی را تجربه کرده است.
این افزایش در کنار کاهش قابل ملاحظه ذخایر مازاد شبکه بانکی به واسطه افزایش شتاب نقدینگی نسبت به پایه پولی چالش‌زا شده است. علاوه بر این، ابلاغ مصوبه شورای پول و اعتبار مبنی بر کنترل مقداری رشد ترازنامه بانک‌ها به عنوان یک سیاست کنترل رشد نقدینگی موجب شده بانک‌ها در پرداخت همه انواع تسهیلات از جمله تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج و فرزندآوری با محدودیت مواجه باشند و در نهایت تعداد متقاضیان در صف دریافت تسهیلات به نسبت قابل توجهی از ثبت‌نام‌کنندگان برسد.
همچنین، علی‌رغم تاکید قانون بودجه بر ضرورت اخذ سفته و یا یک ضامن در خصوص پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج و تولد فرزند، بررسی‌ها حاکی از عدم التزام به این متن و شرط تعیین شده و در مقابل درخواست تعداد ضامن بیشتر یا افزایش شرایط دیگر است.
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد یکی از علل بالا بودن تعداد متقاضیان در صف انتظار، بحث ضمانت وام با توجه به بالا بودن مبلغ وام پرداختی است. درخواست تعداد ضامن بیشتر از آنچه نص قانون ذکر کرده، یکی از عوامل این مساله است.
جمع‌بندی
بررسی عملکرد بانک‌های عامل در این زمینه نشان می‌دهد میانگین پرداخت تسهیلات ازدواج ۴۷ درصد و تسهیلات تولد فرزند ۴۰ درصد در مقایسه با ثبت‌نام‌کنندگان است که مثبت ارزیابی نمی‌شود.
از سوی دیگر، عدم کفایت منابع قرض‌الحسنه، محدودیت مربوط به ماده ۱۰ قانون خدمت وظیفه عمومی، تخلف بانک‌ها از حکم قانون مبنی بر اخذ یک ضامن، تسری دامنه اعطای تسهیلات به ازدواج‌های ۵ سال گذشته از جمله چالش‌های پیش روی خانواده‌ها جهت دریافت تسهیلات ازدواج و تولد فرزند است.
