به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از جام جم، از روز یکشنبه این هفته که لایحه بودجه سال 1399 به مجلس ارائه شد، گمانه‌زنی‌ها درباره ارقام اصلی بودجه نیز شروع شد و از این پس توپ در زمین نمایندگان مجلس است. قطعاً مهمترین موضوعی که نمایندگان مجلس باید درباره آن تصمیم بگیرند، قیمت بنزین در سال آینده است. از آنجا که اکثر نمایندگان مجلس با تصمیم اخیر دولت برای گران کردن سه برابری بنزین مخالفند، از هم‌اکنون پیشنهاداتی از جانب نمایندگان برای کاهش قیمت بنزین در لایحه بودجه سال آینده مطرح شده است.
به گفته دولتمردان، درآمد افزایش قیمت بنزین از هزار به 3000تومان، مجموعاً 3000 میلیارد تومان است. به اعتقاد نمایندگان مجلس که حامی کاهش قیمت بنزین هستند، می‌توان در بودجه سال آینده قیمت بنزین آزاد را از 3000تومان مثلاً به 2000تومان کاهش داد و به جای آن، مالیات بر سیگار را افزایش داد تا کسری درآمد دولت بدین شیوه جبران شود. حتی برخی معتقدند که می‌توان مالیات بر سیگار را جایگزین گرانی بنزین کرد.
اخیراً هم بحث بر سر افزایش مالیات بر سیگار بین وزارت بهداشت و انجمن تولیدکنندگان محصولات دخانی بالا گرفته بود؛ به‌طوری‌که متصدیان وزارت بهداشت معتقد بودند بخشی از درآمد حاصل از افزایش قیمت بنزین می‌توانست از افزایش ۱۰درصدی مالیات بر سیگار تأمین شود
افزایش درآمد دولت
مالیات یکی از راه‌های کسب درآمد دولت است. هرچند دولت راه‌های درآمدزایی در بخش‌های مختلف را روی خود بسته و قوانینی مانند مالیات بر عایدی سرمایه را اجرا نمی‌کند اما مالیات بر سیگار می‌تواند یکی از راه‌های کسب درآمد دولت باشد. گفته می‌شود سیگار مافیا دارد و زور دولت به آنها نمی‌رسد. هرچند 15درصد جمعیت کشور سیگار و مواد دخانی مصرف می‌کنند اما آسیب آن به کل کشور وارد می‌شود. افزایش مالیات بر سیگار قیمت این محصول را 4 تا 8 هزار تومان افزایش می‌دهد که در برخی خانوارها باعث کاهش مصرف می‌شود و در برخی خانوارها تغییری در مصرف ایجاد نمی‌کند اما در هر صورت درآمد دولت را افزایش می‌دهد.
چرا مالیات سیگار باید زیاد شود؟
سال 84 بود که ایران عضو معاهده بین‌المللی کنترل دخانیات شد و تعهد داد که برای کاهش مصرف و پیشگیری از استعمال دخانیات اقداماتی را انجام دهد. یک سال پس از پیوستن ایران به این معاهده (سال 85) قانون جامع کنترل دخانیات به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید که در ماده 8 این قانون آمده قیمت سیگار و مواد دخانی هر ساله باید از طریق مالیات 10درصد افزایش پیدا کند. اگر از سال 85 تاکنون سالانه ده‌درصد مالیات اضافه می‌شد درآمد دولت از این بخش در مقایسه با آن سال باید 130درصد افزایش پیدا می‌کرد اما ثابت ماندن مالیات ده سال پس از تصویب این قانون ماجرا را به سمت دیگری برد. ثابت ماندن مالیات دخانیات طی چند سال متوالی باعث فشار سازمان بهداشت جهانی به کشور شد و در این راستا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی این موضوع را در دستور کار خود قرار داد و با دعوت از متخصصین سازمان بهداشت جهانی مدلی را برای افزایش مالیات دخانیات پیشنهاد کرد که این مدل به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اعلام شد. این طرح پنج‌ساله برای افزایش درآمد دولت بود اما متاسفانه مورد استفاده قرار نگرفت.
اقتصاد خانوار و سیگار
هر فرد سیگاری به طور متوسط روزی ده نخ سیگار می‌کشد یعنی سالی 3650 نخ. اگر قیمت متوسط هر نخ سیگار را 300تومان در نظر بگیریم آن وقت متوجه می‌شویم که هر سیگاری سالانه یک میلیون و 95هزار تومان هزینه سیگار می‌کند. تازه این در حالی است که قیمت بسیاری از سیگارها بالاتر از این رقم است. در ایران ده‌میلیون نفر سیگاری هستند. این افراد با سیگار نخی 300تومان، سالانه ده‌هزار و 950میلیارد تومان دود می‌کنند؛ یعنی تقریباً یک چهارم همه یارانه‌ای که دولت در سال به خانواده‌ها پرداخت می‌کند.
موضع وزارت بهداشت چیست؟
رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت اخیراً خواستار افزایش مالیات بر سیگار در بودجه سال ۱۳۹۹ شده و از درآمد ۲۴هزار میلیارد تومانی در اثر وضع مالیات ۴۰۰تومانی بر هر نخ سیگار خبر داده بود.
علیرضا رئیسی، معاون وزارت بهداشت اعلام کرده بود که ۲۰ هزار میلیارد تومان از درآمد ناشی از افزایش نرخ بنزین می‌توانست از افزایش ۱۰درصدی مالیات بر سیگار تأمین شود. به گفته وی، با توجه به این‌که افزایش قیمت بنزین ۱۰۰۰ تومانی به ۳۰۰۰تومان، سالانه ۳۰هزار میلیارد تومان درآمدزایی دارد، مالیات بر سیگار به تنهایی می‌توانست سالانه ۲۰ هزار میلیارد تومان درآمد به دنبال داشته باشد، اما مافیای سیگار اجازه این کار را نداد.
مصرف سالانه سیگار در ایران
طبق بررسی‌های انجام‌شده حدود 55میلیارد نخ سیگار و حدود 10هزار تن تنباکوی قلیان در سال مصرف می‌شود. اکنون تولید به میزان مصرف است اما با این حال باز هم در بازار سیگار قاچاق وجود دارد که این موضوع به مراکز نظارتی و مبارزه با قاچاق بازمی‌گردد. اگر 50 میلیارد نخ سیگار را در نظر بگیریم و روی هر نخ تنها 200تومان مالیات دریافت شود مبلغ 10 هزار میلیارد تومان نصیب دولت می‌کند. اگر این رقم به چهارصد تومان افزایش یابد که طبق قانون جامع کنترل مالیات مصوب سال84 باید هر سال 10درصد به مالیات سیگار افزوده می‌شد رقمی حدود 20هزار میلیارد تومان را نصیب دولت می‌کند که این افزایش قیمت سرشکن شده و قیمت هر بسته سیگار 4000 تا 8000 تومان گران خواهد شد.
زور دولت به مافیای سیگار می‌رسد؟
طبق قانون هرگونه دخالت صنایع دخانی در بخش قانون‌گذاری و اجرا ممنوع است و دولت باید به این موضوع توجه داشته باشد. فاصله قیمتی سیگار داخلی و سیگار خارجی هم‌اکنون آن‌قدر زیاد است که حتی با افزایش 200 تومانی هر نخ سیگار داخلی (که مجموعاً سالانه 10 هزار میلیارد تومان درآمد برای دولت دارد)، باز هم خرید سیگار داخلی مقرون به صرفه است. به بحث سلامت و صنعت این کار رسیدیم. قطعاً صحبت کارشناسان حوزه سلامت و صنعت باهم تفاوت دارد. حتی جنس نگرانی‌های این بخش هم فرق دارد. سالانه 60هزار نفر در کشور بر اثر مصرف سیگار جانشان را از دست می‌دهند و حدود 30هزار میلیارد تومان هزینه بر دوش دولت می‌گذارد که این رقم توسط مردم پرداخت می‌شود. ضمن این‌که 85درصد جمعیت کشور از سیگار و مواد دخانی استفاده نمی‌کنند اما هزینه 15درصد افراد سیگاری باید توسط همه مردم پرداخت شود. چندین بار در مجلس و دولت پیشنهاد افزایش مالیات بر سیگار داده شده اما هر بار برخی افراد با لابی‌هایی که دارند توجیهاتی می‌آوردند که نشان می‌دهد توانستند آنها را قانع کنند. مافیای سیگار همواره بحث قاچاق را پیش می‌کشند که اگر قیمت سیگار زیاد شود قاچاق هم افزایش خواهد یافت. در حالی که به نظر می‌رسد این موضوع یک نوع بزرگنمایی باشد. کشورهایی که مالیات بر سیگار را افزایش دادند هم هزینه بیماری و مرگ و میرشان کمتر شده و هم درآمدشان افزایش یافته است. ضمن این‌که قاچاقی هم با افزایش مالیات اتفاق نیفتاده است. افزایش مالیات تأثیر منفی در مصرف دارد و باعث کاهش هزینه‌های دولت برای بخش درمان افراد مصرف‌کننده سیگار و مواد دخانی و افزایش درآمد دولت می‌شود. هزینه‌ای که دولت برای درمان بیماران ناشی از مصرف سیگار می‌پردازد حدود 70 هزار میلیارد تومان است و با افزایش مالیات بر سیگار دولت می‌توانست دو برابر درآمدی که از بخش بنزین به دست می‌آورد را نصیب خود کند. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی هر 10درصدی که بر مالیات سیگار افزوده شود 5درصد کاهش مصرف اتفاق می‌افتد. با یک حساب و کتاب ساده مصرف دخانیات در کشور حدود 100هزار میلیارد تومان زیان به اقتصاد تحمیل می‌کند و با کاهش مصرف همه بخش‌های جامعه از آن سود می‌برند.
مالیات بر سیگار چقدر است؟
بر اساس لایحه بودجه سال آینده مالیات بر فروش و مصرف سیگار نسبت به رقم تعیین شده در قانون بودجه سال جاری به ترتیب ۲۸ و ۳۳درصد افزایش یافته است اما همچنان نسبت به استانداردهای جهانی بسیار ناچیز است. مجموع مالیات بر فروش سیگار در سال آینده ۸۰۸میلیارد و ۷۱۲ میلیون تومان پیش‌بینی شده است. این در حالی است که در قانون بودجه سال ۱۳۹۸ این رقم ۶۳۱ میلیارد و ۳۱۳میلیون تومان در نظر گرفته شده بود که حاکی از افزایش حدود ۲۸درصدی این مالیات است. همچنین در بودجه سال آینده، مالیات بر مصرف سیگار ۲۰۰0 میلیارد تومان پیش‌بینی شده که نسبت به رقم ۱۵۰۰ میلیاردی در قانون بودجه سال جاری حدود ۳۳درصد افزایش داشته است.
مالیات پایین سیگار در ایران
بر اساس آمار کنوانسیون جهانی کنترل دخانیات، پایین‌ترین نرخ مالیات به سیگار در دنیا در اختیار ایران است. طبق اعلام این کنوانسیون، ۷۰درصد قیمت خرده‌فروشی سیگار باید مالیات اخذ شود؛ در حالی که متاسفانه در ایران نرخ مالیات سیگار بسیار پایین است. سال ۹۴ تعداد کارخانه‌های دخانیات ۹مورد بود و تا سال ۹۸ تعداد کارخانه‌ها به ۱۷مورد رسید و سود صنعت دخانیات در مصرف است که این سود نشان می‌دهد درآمدی به شرط مرگ افزایش یافته است. این در حالی است که کشورهای پیشرفته با اخذ مالیات سنگین از سیگار، مصرف آن را کنترل می‌کنند. در انگلستان حدود 81درصد قیمت فروش یک پاکت 20 تایی سیگار، مالیات است. در آمریکا نیز مالیات هر پاکت سیگار در ایالات مختلف بین دو تا چهار دلار است.
