اقتصادآنلاین- نجمه جمشیدی؛ وزیر نفت در برنامه تلویزیونی به مردم ایران قول داد که با تدابیر دولت، سال آینده مشکل قطعی گاز نخواهند داشت. سخنان اوجی به‌معنای معجزه در صنعت نفت است چراکه براساس آمار شرکت ملی گاز، بحران ناترازی در ایران آغاز شده و سال‌های آینده تشدید خواهد شد. با نگاهی به برنامه هفتم توسعه و لایحه بودجه 402 به این موضوع پی خواهیم برد که عزمی برای رهایی از بحران ناترازی در دولت و مجلس وجود ندارد.
دی ماه سال جاری، ایران با 250 میلیون مترمکعب ناترازی گاز، تعطیل شد. تولید در صنایع بزرگی همانند پتروشیمی و فولاد و سیمان و ... به‌دلیل قطع گاز متوقف شد. مدراس و ادرات تعطیل و گاز برخی از شهرها نیز قطع شد. همه‌ی این اتفاقات تنها به‌دلیل کمبود 250 میلیون مترمکعب گاز در کشور رخ داده است. طی دو سال آینده این ناترازی به 400 میلیون مترمکعب خواهد رسید؛ حال تصور کنید آن زمان چه فاجعه‌‌ای در ایران رخ خواهد داد. درحال حاضر روزانه حدود 980 میلیون مترمکعب گاز در کشور تولید می‌شود آنچه که به شبکه سراسری گاز تزریق می‌شود 850 میلیون مترمکعب است اما نیاز گازی ایران یک هزار میلیارد و پنجاه میلیون مترمکعب است.
تبصره 14 مانع توسعه صنعت نفت
ناترازی گاز، داستان امروز نیست، این روند از سال‌ها پیش آغاز شده و هم‌اکنون مردم ایران آن را با گوشت و پوست خود لمس کرده‌اند. نمی‌توان دولت رئیسی را تنها مقصر این داستان دانست؛ تمامی دولت‌ها و مسئولان که تاکنون در این حوزه تصمیم‌گیر بوده‌اند در ناترازی گاز مقصر هستند. محمدرضا صدیقی، مدیر پیشین برنامه‌ریزی شرکت ملی گاز در گفت‌وگو با «اقتصادآنلاین» تبصره 14 را یکی از دلایل کم‌توجهی به صنعت نفت و گاز ایران می‌داند. او در این‌باره می‌گوید: « 5/14 درصد از درآمد فروش نفت را به صنعت نفت اختصاص داده شده و مابقی آن سهم تبصره 14 است. با این نوع تخصیص اعتبار، انتظار معجزه در صنعت نفت و حل مشکلات را نیز دارند. در طی دولت‌های مختلف بیش از یک میلیارد متر مکعب مجوز گاز در بخش خانگی و تجاری و صنایع صادر شده که البته برخی از این مجوزها تاکنون اجرایی نشده است. اخبار بودجه را که دنبال می‌کنم نگرانیم درباره‌ی ناترازی گاز تشدید می‌شود. حل ناترازی گاز جدی گرفته نشده است.»
فاجعه ناترازی گاز در 1403
چندی پیش وزیر نفت برای پاسخگویی درباره‌ی ناترازی گاز به مجلس شورای اسلامی رفت. اوجی در این جلسه از نیاز به 80 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای برطرف کردن چالش ناترازی گاز سخن گفت. این اظهارات وزیر نفت با انتقاد شدید ازسوی قالیباف، مواجه شد. صدیقی با اشاره به اینکه بیژن زنگنه، وزیر نفت پیشین نیز از 60 میلیارد دلار اعتبار برای حل مشکل ناترازی گفته بود، ادامه می‌دهد: «درحال حاضر 950 میلیون مترمکعب گاز سبک وارد شبکه سراسری می‌شود اما نیاز گازی کشور یک هزار میلیارد و پنجاه میلیون مترمکعب است و با 250 میلیون مترمکعب ناترازی گاز مواجه هستیم. این ناترازی درحال افزایش است. براساس آمار سال 1403 ناترازی گاز از مرز 400 میلیون مترمکعب عبور می‌کند و در 1415 به 600 میلیون مترمکعب ناترازی می‌رسد. بسیاری ناترازی گاز را به گردن دولت رئیسی یا روحانی می‌اندازند. آدرس‌دهی غلط نکنیم. مشکل ناترازی گاز مشکل امروز و دیروز نیست، بلکه سال‌ها وجود داشته و اما میزان آن کمتر بوده است. در سال‌های آینده ناترازی گاز تبدیل به بحران خواهد شد اگر برنامه‌ریزی برای آن نشود.»
غبار فراموشی بر سند شورای عالی انرژی
میادین نفت و گاز ایران سال‌هاست توسعه نیافته‌اند و یکی از دلایل ناترازی گاز، همین مسئله است. ایران فناوری و تجهیزات توسعه میادین نفت و گاز را در اختیار ندارد و برای توسعه آن نیازمند کشورهای دیگر است که به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی، کشورهای صاحب فناوری و تجهیزات حاضر به سرمایه‌گذاری و همکاری با ایران نیستند؛ به همین دلیل توسعه میادین نفت و گاز ایران به‌اندازه‌ای ناچیز است که می‌توانیم بگویم صفر است. این کارشناس انرژی با اشاره به اینکه اگر سرمایه‌گذاری لازم در صنعت نفت و گاز انجام نشود، با بحران مواجه خواهیم شد، عنوان می‌کند: «سندی در شورای عالی انرژی مصوب شد که در آن راهکارها و برنامه‌هایی برای حوزه انرژی ارائه شده است. با نگاهی به چهارچوب برنامه هفتم توسعه و لایحه بودجه به این نتیجه می‌رسیم که بحث ناترازی گاز به‌عنوان مشکل جدی دیده نشده است. اگر به این سند رجوع نشود با چالش‌های اساسی در این حوزه مواجه خواهیم شد.»
بحران ناترازی با سراب توسعه میادین گازی
توسعه میادین نفت و گاز از دیرباز آرزوی تمامی دولت‌ها بوده است. آرزویی که دولت‌ها با نگاه به چین و روسیه آن را به سراب تبدیل کرده‌اند. ایران برای حل ناترازی گاز به بهره‌برداری از پنج فاز پارس جنوبی نیاز دارد که باتوجه به تحریم‌های بین‌المللی این کار غیرممکن به نظر می‌رسد. کشور از یک سو برنامه‌ای برای توسعه میادین گازی و جذب سرمایه‌گذار ندارد و از سوی دیگر در بسیاری از میادین گازی دچار افت تولید شده و برخی از این میادین همانند «سرخون» در سال‌های پایانی عمر خود هستند و به زودی از مدار تولید خارج خواهند شد. گویا زمستان سختی که در ایران آغاز شده و قرار است چند دهه مهمان ایرانیان باشد در این میان نیز دولت‌ها یکی پس از دیگر می‌آیند و تنها وجه مشترک آنها اعمال سیاست‌های اشتباه در صنعت نفت و گاز است.
