بیم مدفون شدن بخش بزرگی از طلای سیاه / همچنان اندر خم یک کوچه‌ ایم

به گزارش خبرنگار اقتصادآنلاین، اولین و مهم‌ترین منبع درآمدی ایران، نفت است که بودجه‌ی کشور، به شدت وابسته به نفت است و در واقع می‌توان گفت با کاهش درآمدهای نفتی و ضعف در برداشت و استخراج آن، کل نظام اقتصادی کشور با مشکلات جدی روبرو می‌شود همانطور که در سال‌های اخیر و با اعمال تحریم‌ها، شاهد افت برداشت و فروش نفت و تأثیر گسترده‌ی آن بر اقتصاد کشور بوده‌ایم.

با وجود تحریم‌های متعدد اما ایران همچنان یکی از قطب‌های ذخایر نفتی در سراسر جهان است که بعد از ونزوئلا و عربستان بزرگترین ذخایر نفتی را دارا است اما این دارایی به تنهایی کافی نیست و این ذخایر زمانی ارزشمند می‌شوند که برداشت صحیح از آ‌ن‌ها انجام بگیرد؛ نمونه‌ی این موضوع را می‌توان با مقایسه‌ی کشورهای ونزوئلا و نروژ، متوجه شد؛ ونزوئلا سی‌وهشت برابر نروژ نفت دارد اما تنها می‌تواند یک چهارم نروژ نفت برداشت کند. با این مثال می‌توان گفت که مهمتر از ذخایر، میزان برداشت هر کشوری از نفت است.

ذخایر درجا به میزان نفتی گفته می‌شود که در دل خاک قرار دارد اما ذخایر قابل استخراج، میزان نفتی است که به طور طبیعی و با اتکا به فشار خود میدان یا روش‌های فشارافزایی، قابل استخراج باشد، همچنین ضریب بازیافت، به درصدی از ذخایر نفتی یک میدان اطلاق می‌شود که قابل استخراج است؛ بنابر آمار موجود، ضریب بازیافت ایران به طور متوسط چیزی در حدود بیست درصد است.  

ایران در حال حاضر راه‌های مختلفی برای را برای افزایش برداشت از میدان‌های نفتی اجرا می‌کند که شامل 10 پروژه‌ی تزریق گاز در مناطق نفت‌خیز جنوب، یک پروژه تزریق گاز در دارخوین و پنج پروژه تزریق آب در شرکت نفت فلات قاره در دست اجرا دارد.

به گفته‌ی محسن خجسته‌مهر، مدیر عامل شرکت ملی نفت، پیش از تحریم‌هایی که در شهریور سال ۱۳۹۷، علیه ایران صورت گرفت، ظرفیت تولید نفت خام حدود سه میلیون و ۸۳۸ هزار بشکه بود که با این تحریم‌ها میزان آن به شدت افت کرد.

در حال حاضر ذخایر قابل استحصال نفت کشورمان بر مبنای ضریب بازیافت، حدود ۱۵۷ میلیارد بشکه و ذخایر گاز ما حدود ۳۳ تریلیون مترمکعب است، اما از نظر نفت و گاز حدود ۳۳۰ تریلیون مترمکعب است.

اگرچه ایران یکی از بزرگترین ذخایر نفت و گاز جهان را در خود جای داده اما مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران می‌گوید «با تکنولوژی موجود در ایران کمتر از ۳۰ درصد ذخایر نفت کشور قابل استخراج است» و این به معنی از میان رفتن بخش عظیمی از ذخایر نفتی زیر زمین است.

طبق آمارهای وزارت نفت، هشتاد درصد از میادین نفتی فعال ایران، در نیمه‌ی دوم عمر خود هستند و هر سال هشت تا دوازده درصد از تولید آن‌ها کم می‌شود. برای جلوگیری از افت فشار میادین نیز علاوه بر تزریق آب و گاز، به تکنولوژی‌های پیچده‌ای نیاز است که در حال حاضر و با توجه به وضعیت سیاسی و اعمال تحریم‌های مختلف علیه ایران، دسترسی به این تکنولوژی‌ها موجود نیست. همانطور که خجسته‌مهر درباره‌ی افت میزان برداشت از میادین نفتی بیان کرده است: زمانی از هر چاه نفتی روزانه ۳۰ هزار بشکه نفت تولید می‌شد، اما اکنون برای تولید روزانه ۳۰ هزار بشکه نفت نیاز به ۱۵ چاه وجود دارد.

با توجه به اینکه اقتصاد ما یک اقتصاد نفتی است و چرخه‌ی این اقتصاد نیازمند تولید و برداشت نفت است، تحریم‌ها، یکی از مهمترین موانع سد راه این صنعت است که در این سال‌ها ضربات سنگینی به نفت و اقتصاد ایران وارد کرده است.

در شرایطی که همسایگان ما که از نظر شرایط سیاسی، وضعیت خوبی دارند و می‌توانند به سهولت با دنیا مراوده داشته باشند، با بستن قرارداد با بزرگترین شرکت‌های نفت و گاز جهان، میادین خود را روز به روز توسعه می‌دهند و بر میزان برداشت خود اضافه می‌کنند و سرمایه‌های ملی را برای آیندگان پس‌انداز می‌کند، سیاست نفتی ایران همچنان اندر در خم یک کوچه است و به نظر نمی‌رسد امیدی به بهبود این وضعیت در آینده هم وجود داشته باشد.

در شرایط تحریم‌های سنگین، شاید بتوان با حفاری‌های بیشتر در میدان‌های کهنه، سطح تولید نفت را تا مدتی حفظ کرد اما بخش بزرگی از ذخایر نفتی ایران همچنان در دل زمین است؛ زمان کم است و اگر به زودی راهی برای استخراج آن‌ها اندیشیده‌ نشود، بیم آن می‌رود که بخش بزرگی از سرمایه‌ی ملی ما برای همیشه زیر خاک مدفون شود.