به گزارش اقتصادآنلاین، شکوفه حبیب‌زاده در شرق نوشت: این را فریدون برکشلی، رئیس اسبق امور اوپک وزارت نفت و رئیس گروه مطالعات انرژی وین می‌گوید.
برکشلی یکصدوهفتادوچهارمین نشست اوپک را بی‌نظیر می‌داند و تصمیم‌گیری‌ها در آن را سخت. بااینحال، معتقد است اوپک و اوپک بزرگ (اوپک به‌همراه روسیه) به‌راحتی تحت‌تأثیر آمریکا قرار نمی‌گیرند.
به گفته او، آمریکا به‌جد در تلاش است تا بر این اجلاس برای کاهش قیمت نفت از طریق افزایش سقف تولید اثرگذاری داشته باشد، زیرا آینده‌اش به‌واسطه جنگ یوان نفتی و دلار نفتی به خطر افتاده و در تعبیری این نکته را این‌گونه بیان می‌کند: «اکنون قدرت تقاضا از قدرت عرضه پیشى گرفته است. درحالحاضر، یوان نفتی در حال پیشی‌گرفتن از دلار نفتی است و این مسئله ترامپ را سخت پریشان کرده است... جنگ تجارى واقعى همین‌جاست. اگر پترو یوان، جاى پترو دلار را بگیرد، تقریبا فاتحه اقتصاد برتر آمریکا خوانده است.
این اجلاس سرآغاز سقوط اقتصاد آمریکا به جایگاه دوم جهانى است». بااینحال، برکشلی معتقد است به سبب وضعیت خطیری که برای نفت آمریکا در حال رخ‌دادن است و درعینحال رقابت سنگین نفت خام اورال روسیه، نفت خام سبک و سنگین ایران و عربستان و همچنین نفت سنتی آمریکا، موجب شده است که رقبای ایران جملگی در آرزوى تحریم فراگیر نفتى ایران و جایگزینى بازار ایران لحظه‌شمارى کنند.
فکر می‌کنید این دوره نشست اوپک از چه موضوعی بیشتر متأثر باشد؟
24 کشور تولیدکننده نفت خام اوپک و خارج از اوپک در آوریل ٢٠١٥، به دنبال ماه‌ها رایزنى و تبادل‌نظر به یک تصمیم تاریخى رسیدند. این ٢٤ کشور که بیش از ٧٠درصد نفت خام معامله‌شده را در اختیار دارند، تصمیم گرفتند به‌طور جمعى و بر اساس سهم هریک در بازار، معادل 1.8میلیون بشکه در روز از تولید جمعى خود بکاهند. تجمع اوپک و غیراوپک که اکنون اوپک بزرگ خوانده مى‌شود، خیلى خوب عمل کرد و توانست با خویشتن‌دارى، از میزان ذخایر جمعى کشورهاى صنعتى کاسته و توازن عرضه و تقاضا را در بازار برقرار کند. اعضای سازمان بزرگ اوپک حتى میزان کاهش تولید را بیش از میزان توافق‌شده کاهش دادند و بازار جهانى نفت پس از هفت سال به تعادل رسید و قیمت‌ها نیز با سرعتى فراتر از آنچه پیش‌تر پیش‌بینى شده بود، افزایش پیدا کرد. حالا اوپک بزرگ با یک سؤال مقدر مواجه است: بعد چه؟ تولیدکنندگان چه زمینه‌اى براى همکارى دارند؟
با توجه به تحریم‌هایی که آمریکا مجدد علیه ایران راه انداخته، چقدر هیئت ایرانی به این دوره نشست اوپک اقبال نشان خواهند داد؟
جمهورى اسلامى ایران از اردیبهشت سال ١٣٥٨ تحت تحریم نفتى بوده است و البته تحریم‌ها ماهیت، ساختار و جزئیات متفاوتى داشته‌اند. از زمانى که تحریم‌هاى نفتى به شوراى امنیت سازمان ملل کشیده شد و ابعاد بین‌المللى پیدا کرد، دشوارى‌هاى مقابله با آن نیز تغییر کرد؛ اما آن مرحله سپرى شده و شرایط نسبت به گذشته تغییر کرده است. اعضای سازمان اوپک شامل اوپک گسترش‌یافته کنونى، مقوله تحریم جمهورى اسلامى را جدى تلقى نمى‌کنند. اوپک یک سازمان تخصصى تکامل‌یافته است و در دورانى به توافق‌هاى مهم و تاریخى دست پیدا کرد که عملا برخى اعضای سازمان، بخشى از خاک عضو دیگرى را تحت اشغال خود داشتند یا در جنگى طاقت‌فرسا درگیر بودند. بنابراین اختلافات و کشمکش‌هاى ژئوپلیتیک کنونى مانع مهمى در اجماع براى مدیریت بازار نفت به حساب نمى‌آیند.
فضای اجلاس تا چه اندازه سیاسی خواهد شد؟
بازار نفت، سیاست و کشمکش‌هاى منطقه‌اى در بازار جهانى نفت همواره با هم عجین بوده‌اند. این اجلاس شاید از همین جنبه کم‌نظیر است. چند عامل به این پدیده دامن زده است؛ حضور روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام سازمان اوپک بزرگ که اکنون با اختلاف بیش از یک میلیون بشکه در روز از عربستان پیشى گرفته است. روسیه در کل کشورى است که کمتر مقوله آن از سیاست جداست. دوم، ظهور پدیده نفت شیل که میزان آن از یک میلیون بشکه در روز در سال ٢٠١٣ به بیش از هفت میلیون بشکه در روز رسیده و تمام تولیدکنندگان نفت‌هاى متعارف را نگران کرده است. سوم، شرایط نابسامان عربستان سعودى که در واقع دنیا را نگران کرده است. از طرفی هم شخص پرزیدنت ترامپ و نگرش درک‌نشدنی او درباره نفت خام‌‌های متعارف آمریکا و نفت خام شیل. پرزیدنت ترامپ خود سهام‌دار و طرفدار نفت خام‌هاى سنتى و متعارف است که در مالکیت غول‌هاى نفتى است. نفت خام شیل را شرکت‌هاى کوچک و متوسط در اختیار دارند که با اقبال پرزیدنت ترامپ و دوستان او مواجه نیستند. نفت خام اورال روسیه و نفت خام سبک و سنگین ایران، رقیب سنگین عربستان هستند. بنابراین همه در آرزوى تحریم فراگیر نفتى ایران و جایگزینى بازار ایران لحظه‌شمارى مى‌کنند.
تحلیل شما از نتیجه مذاکرات در اجلاس چیست؟
به نظر نمى‌رسد اوپک بزرگ از هم بپاشد. حالا که بازار به تعادل نسبى رسیده، تولیدکنندگان مى‌توانند در یک تصمیم جمعى، درصدى از رقم کاهش جمعى خود بکاهند. سازمان بالغ است و اقدامات عجولانه نمى‌کند. کاهش تولید از رقم 1.8 میلیون بشکه به یک میلیون بشکه در روز معقول است. البته این کاهش شامل ایران نیست؛ زیرا در حال حاضر جمهورى اسلامى ایران از شمول سهمیه‌بندى خارج است.
پیش‌بینی شما درباره چگونگی برگزاری این دوره از نشست اوپک چیست؟
بدیهی است که کشورهاى داراى ظرفیت مازاد، خواهان افزایش تولید و ارتقای سهم خود در بازار هستند. امارات متحده عربى، کویت و روسیه ظرفیت مازاد دارند. بقیه فاقد ظرفیت مازاد یا دارای ظرفیت مازاد ناچیزى هستند. در حقیقت فقدان سرمایه‌گذارى در سال‌های اخیر، تولیدکنندگان را از ظرفیت‌سازى محروم کرده است. آمریکا با تحریم کشورها، فرصت سرمایه‌گذارى را از کشورهاى اوپک گرفته و اروپا را در چنبره وابستگى به خود قرار داده است. از این زاویه، آمریکا و روسیه هم‌آوازند.
یارگیری‌ها چگونه خواهد بود؟
بى‌شک، جمهورى اسلامى ایران، رهبرى کشورهاى داراى ظرفیت محدود را همواره عهده‌دار بوده است؛ اما براى ایران، حضورى جدى و مؤثر در تصمیم‌سازى‌هاى اوپک مهم است. در سازمان اوپک قدرت از آنِ بشکه‌هاست. کشورها و اعضا در اندازه و قدوقواره بشکه‌هاى خود قدرت‌نمایى مى‌کنند؛ اما ایران همیشه مستثنا بوده است و به یمن اعتبار سیاسى و منطقه‌اى خود، فراتر از ظرفیت تولید در مدیریت سازمان نقش دارد. بنابراین من موافق نیستم که ایران بخواهد با باشگاه شکست‌خوردگان اوپک مانند ونزوئلا، آنگولا، نیجریه و... در مقابل روسیه یا عربستان قدرت‌نمایى کند.
حرف ترامپ که نشان‌دهنده حمایت از افزایش تولید بود، چقدر می‌تواند همراهی عربستان به‌عنوان هم‌پیمان را به دنبال داشته باشد. دیگر کشورها چطور؟
البته امروز آمریکا از یک واردکننده نفت به صادر‌کننده تبدیل شده و چون شیل‌اویل نفت سبکى است، آسیایى‌ها به آن علاقه‌مندند؛ بااینحال آمریکا همچنان یک واردکننده بزرگ است، زیرا پالایشگاه‌ها نفت خام‌هاى متنوعى مصرف مى‌کنند، بنابراین نفت شیل الزاما آمریکا را از مصرف نفت وارداتی بى‌نیاز نکرده است. درعینحال نفت شیل عمر تولیدى کوتاهى در حدود شش تا هفت سال دارد. بنابراین او منبع تولید و عرضه نفت خامِ قابل اعتمادى نیست. در‌هر‌حال الان یک موضوع واقعا جدى هم پیش آمده؛ جنگ اقتصادى آمریکا و چین. آمریکا روى تعدادى از واردات از چین تعرفه اعمال کرده و چین هم عملِ متقابل به‌مثل کرده است؛ بدین معنا که خیلى از اقلام وارداتى چین به آمریکا در صنعت نفت حالا با تعرفه‌هاى جدید براى آمریکا خیلى گران تمام مى‌شوند. در نتیجه تولید نفت آمریکا گران تمام مى‌شود، بنابراین آمریکا نیازمند قیمت‌هاى بالاتر نفت است. موضوع خیلى مهم دیگر آن است که اکنون قدرت تقاضا از قدرت عرضه پیشى گرفته است. درحالحاضر، یوان نفتی در حال پیشی‌گرفتن از دلار نفتی است؛ یعنى آن چیزى که ما سال‌ها حرفش را زدیم، در حال تحقق است و ترامپ را سخت پریشان کرده است. به‌این‌ترتیب اکنون قدرت از آن مصرف‌کننده است و بازار در حال تغییر. جنگ تجارى واقعى همین‌جاست. اگر پترو یوان، جاى پترو دلار را بگیرد، تقریبا فاتحه اقتصاد برتر آمریکا خوانده است. این اجلاس سرآغاز سقوط اقتصاد آمریکا به جایگاه دوم جهانى است.
به همین دلیل ترامپ درصدد است که نفوذ کند و سقف تولید را افزایش دهد؟
بله. عربستان و آمریکا، متحدان استراتژیک‌اند ولى نه در نفت. نمى‌خواهم سوءتفاهم شود اما ایران و آمریکا در نفت با هم استراتژیک‌تر هستند تا عربستان. ظرفیت مازاد عربستان بسیار ناچیز است؛ به‌نوعی دیگر ظرفیت مازاد ندارد. اکنون فقط روسیه ظرفیت مازاد دارد. بنابراین انتظار آمریکا از عربستان بى‌جاست. البته امارات و کویت قدرى ظرفیت مازاد دارند. بنابراین آمریکا چاره‌اى جز سازش با روسیه ندارد، زیرا باید اروپا را از نظر انرژى تحت فشار بگذارد.
تا بتواند به واکنش اروپا به جنگ تعرفه پاسخ بدهد؟
بله و البته سایر عوامل.
با توجه به توییت‌های اخیر ترامپ که دلخوری اوپک و حتی عربستان را که پشت پرده با آمریکا قول و قراری گذاشته بود، به دنبال داشت، عکس‌العمل اوپک در قبال افزایش سقف تولید چه خواهد بود؟
روسیه بودجه سالانه خود را روى قیمت نفت ٤٠دلار در بشکه بسته است. عربستان قیمت نفت خود را با ٦٠دلار در بشکه تنظیم کرده است. عربستان براى سال ٢٠٢٠ قصد دارد آرامکو را خصوصى کند، بنابراین خواهان قیمت نفت در چنین رقمى است. به‌علاوه عربستان در دو سال گذشته ٣٥٠میلیارد دلار از ذخایر ارزى خود را مصرف کرده و اکنون سخت نیازمند پول است. برعکس روسیه به سهم بازار نیاز دارد و مى‌خواهد شیل را از بازار خارج کند. بنابراین روسیه و عربستان کاملا از دو زاویه مختلف بازار نفت را زیر نظر دارند. در درازمدت رقیب اصلى عربستان در اوپک عراق است که مى‌کوشد از ایران و عربستان پیشى بگیرد. منظورم این است که دوستى‌ها و اختلافات بیرون اوپکى با سیاست‌هاى صحن اوپک تفاوت دارند.
ایران در ابتدا قطعا با افزایش تولید مخالفت می‌کند، اما در نهایت آیا با افزایش سقف تولید موافقت می‌کند؟
ایران باید از دوران دهه ١٩٨٠ میلادى خارج شود. با برنده‌ها همسو شود. با بازنده‌ها ما فقط براى تاریخ صحبت مى‌کنیم.
این کار را خواهد کرد؟
مى‌پذیریم. ما کشور معاف از سهمیه‌ایم. ما باید به متوسط سه سال آخر، یعنى دوران تحریم برسیم؛ بین سه میلیون تا سه میلیون و 100هزار بشکه در روز. اما در کل تا ایران به پنج میلیون بشکه در روز نرسد، کارى نمى‌تواند بکند. از سال ١٩٨٢ تمام وزراى نفت گفتند چهار میلیون بشکه در روز تولید می‌کنند اما نتوانستند. ایران بدون تولید پنج میلیون بشکه در روز نمی‌تواند در سهم‌بندی‌ها کاری کند و قدرت اثرگذاری قابل توجهی داشته باشد. البته در دوران آقاى زنگنه تولید نفت در مدت کوتاهی از چهار میلیون بشکه در روز عبور کرد. اما نباید فراموش کرد که در اوپک، قدرت از آن بشکه‌هاست.
