با این حال نخستین معاون زن وزیر نفت ایران معتقد است؛ صنعت پتروشیمی را از پایه می‌شناسد و برای رسیدن به این پست سوار آسانسور نشده و پله پله بالا آمده است. شاهدایی بیشتر مشکلات صنعت را ناشی از نبود سیاست‌گذاری‌های درست می‌داند و معتقد است صنایع ملی پتروشیمی ایران باید در نقش رگولاتوری ظاهر شود و به عملکرد خصوصی‌ها نظارت کند. اتفاقی که در سایر کشورهای جهان نیز تجربه می‌شود و صنایع پس از واگذاری به حال خود رها نمی‌شوند و نهاد حاکمیتی کیفیت عملکرد آنها را کنترل می‌کند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند ، گفت‌وگو با مرضیه شاهدایی را در ادامه می‌خوانید:
از آتش‌سوزی‌های متعدد پتروشیمی شروع کنیم، برخی کارشناسان این سوانح را ناشی از سوءمدیریت می‌دانند. نظرتان چیست؟
اصلا این‌طور نیست. مدارکی وجود دارد که نشان می‌دهد ابلاغیه‌های لازم را فرستاده‌ایم اما اگر شرکت‌ها عملیات را درست انجام نمی‌دهند، باید پاسخگو باشند. مگر من می‌توانم همزمان در شیراز و مشهد و خراسان و جنوب حضور داشته باشم؟ اگر بیایند ابزاری دراختیار من بگذارند که بتوانم درصورت تخطی با شرکت متخلف برخورد کنم، درآن صورت من باید پاسخگو باشم اما درحال حاضر این ابزار وجود ندارد.
موضوع آتش‌سوزی‌ها به ضعف پشتیبانی برمی‌گردد یا کوتاهی شرکت‌های خصوصی؟
ببینید شرکت‌های نفتی و اصولا صنایع شیمیایی پرخطر هستند. بنابراین هنگام راه‌اندازی این شرکت‌ها براساس استانداردهای بین‌المللی عمل می‌شود و در دوره عملیات دستورالعمل‌هایی وجود دارد که باید به آنها عمل شود، حتی برای ورود کارگران پیمانکار به سایت‌ها دستورالعمل‌هایی دارد که آنها باید از قبل آموزش‌های لازم را دیده باشند. ما هم به‌عنوان شرکت ملی صنایع پتروشیمی این دستورالعمل‌ها را به شرکت‌ها ابلاغ کردیم. با این حال به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری در بخش HSE برای شرکت‌ها در اولویت نبوده است. به هرحال پس از اتفاقات اخیر برنامه‌های منسجمی را با مدیران عامل شرکت‌ها و هلدینگ‌ها برگزار کردیم که براساس آن کار هماهنگی را با هم شروع کنند. ازجمله این موارد ممیزی ایمنی آتش‌نشانی در مجتمع‌هاست که باید یک‌بار دیگر انجام شود. البته این موارد پیش از این نیز اعلام و ابلاغ شده بود اما اکنون می‌خواهیم تا ممیزی یکپارچه انجام شود و کمبودها و کسری‌های هر شرکت مشخص شود.
درست است اما فعالان برخی مناطق ویژه و بزرگ نفتی مانند عسلویه معتقدند تجهیزات پشتیبان در این مناطق کافی نیست و درصورت آتش‌سوزی می‌تواند خسارت هنگفتی به صنعت نفت کشور وارد کند...
درمناطق ویژه مانند ماهشهر و عسلویه باید سیستم پشتیبان تعریف کنیم. این بخش می‌تواند با کمک هلدینگ‌های فعال و شرکت‌هایی انجام شود که در این مناطق سرمایه‌گذاری می‌کنند. با این وجود نمی‌توان اولویت و اهمیت ایمنی در صنعت را نادیده گرفت یا به آن کم‌توجهی کرد و شرکت‌ها باید دربخش سرمایه‌گذاری توجه بیشتری به این مسأله داشته باشند.
ما موارد فوت کارگران را در صنعت پتروشیمی تجربه کرده‌ایم. این مسأله ناشی از چیست؟
این وظیفه پیمانکار است که آموزش به کارگران و نظارت بر ایمنی کار را اعمال کند. دستورالعمل‌های مشخص و شفافی در این زمینه وجود دارد. با این وجود درحال حاضر نظارت‌ها جدی‌تر شده و با مختلف برخورد می‌کنیم.
آیا قانونگذار رقم مشخصی برای سرمایه‌گذاری در بخش ایمنی تعیین کرده است؟
استاندارد تعریف‌شده‌ای برای این موارد وجود دارد اما مسأله اینجاست که برخی از شرکت‌ها این تجهیزات را سال‌هاست که کنترل نکرده‌اند و کمبودها مشخص نشده است. به عبارتی تجهیزاتشان به‌روز نیست. واحدی که ١٥ یا ٢٠سال قبل ساخته شده، با فناوری آن روز ساخته شده است اما اکنون تغییرهای زیادی ایجاد شده، هم در خودروهای آتش‌نشانی و هم در سیستم‌های اطفای حریق. حالا شرکت‌ها باید سیستم‌های خود را به‌روز کنند. از طرفی آموزش دادن پرسنل هزینه و سرمایه‌گذاری می‌خواهد. سرمایه‌ای که مدنظر ما است، هم در بخش آموزش است و هم در بخش تجهیزات فنی باید هزینه شود. این شعاری که می‌گوییم؛ «اول ایمنی بعد کار» باید اجرایی شود. البته در بعضی دیگر از واحدها همه این موارد وجود دارد، فقط باید سختگیرانه‌تر عمل شود.
نخستین‌باری که شما را دیدم، مشغول صحبت با سرمایه‌گذاران در عسلویه بودید. درحال حاضر وضع جذب سرمایه خارجی در این مناطق چگونه است؟
ما به دنبال این هستیم که سرمایه‌گذاری همراه با انتقال تکنولوژی انجام شود. بسیاری از شرکت‌ها فرآیند‌ها و دانش فنی خود را به کسی واگذار نمی‌کنند، بنابراین مجبوریم آنها را به سرمایه‌گذاری تشویق کنیم تا آنها از طریق ایجاد واحد دانش فنی را به ما منتقل کنند. از طرفی ایران به دنبال آن است که در زمینه انتقال تکنولوژی با شرکت‌های صاحب‌نام و معتبری مذاکره کند که دارای فناوری خاص و محصولات خاص با ارزش‌افزوده بالا هستند. خوشبختانه این فعالیت‌ها ثمربخش بوده و تاکنون دو تفاهمنامه امضا کردیم که یکی تفاهمنامه‌ها با لینده آلمان و دیگری با توتال بوده است.
فناوری‌های جدیدی که شرکت‌ها قرار است بیاورند، در چه زمینه‌هایی هستند؟
ما در مورد محصولاتی که بعد از پروپیلن و اتیلن تولید می‌شود و محصولات پرمصرفی در صنایع هستند، فناوری لازم را نداریم و سال‌هاست به دنبال کسب آن هستیم. برای مثال استون و اینها موارد پایین‌دست پروپیلن به شمار می‌آیند. درحال حاضر مشغول مذاکراتی هستیم که بتوانیم این دانش فنی و موارد مشابه را به کشور منتقل کنیم.
تخمین می‌زنید ایران در بخش پتروشیمی چه مقدار سرمایه‌گذاری خارجی جذب کند؟
آن چیزی که صنعت پتروشیمی ایران در ١٠سال آینده نیاز دارد، حدود ٥٥میلیون دلار است. این میزان از طریق داخل قابل تأمین نیست و باید از طریق سرمایه‌گذار خارجی جذب شود. ما تمام سعی خود را می‌کنیم تا به وسیله مشوق‌هایی که دراختیار داریم، این میزان را جذب کنیم.
اولویت سرمایه‌گذاری در بخش‌های بالادست و پایین‌دست صنعت پتروشیمی، چه مواردی است؟
اولویت ما سرمایه‌گذاری براساس ظرفیت‌های موجود است و ما تلاش کرده‌ایم با توجه به خوراکی که درکشور وجود دارد، مانند گاز طبیعی، اتان و غیره طرح‌هایی را تعریف کنیم و از سرمایه‌گذاران بخواهیم تا در آن شراکت کنند یا برخی سرمایه‌گذاران خودشان جست‌وجو می‌کنند و طرحی را به ما پیشنهاد می‌دهند. با این وجود درحال حاضر روند اجرای طرح‌های پتروشیمی با ١٠سال گذشته تغییر کرده است، اما ما در بخش بالادست خوراک را به شرکت‌هایی می‌دهیم که زنجیره را تکمیل کنند و به پایین‌دست برسند. به عبارتی دیگر، به صرف این‌که مواد اولیه تولید کنند، خوراک دراختیارشان قرار نمی‌دهیم. الان بعضی سرمایه‌گذاران فقط مواد اولیه تولید می‌کنند. یعنی خوراک را می‌گیرند و مواد پایه را تولید و صادر می‌کنند. این خود نوعی خام‌فروشی در صنعت پتروشیمی است. با این حال ما این روند را پایش می‌کنیم و برهمین اساس با سرمایه‌گذار توافقنامه‌هایی امضا و ضمانتنامه‌هایی از آنها گرفته می‌شود که کار را ادامه داده و تکمیل کنند.
خصوصی‌سازی پتروشیمی‌ها را تا چه اندازه کارآمد می‌دانید؟
خصوصی‌سازی باید انجام می‌شد و اجتناب‌ناپذیر است اما روند خصوصی‌سازی به درستی انجام نشد. درکشورهای دیگر می‌بینید که شرکت‌های نفت، گاز یا پتروشیمی خصوصی‌سازی می‌شوند اما یک سازمان رگولاتوری وجود دارد که آنها را کنترل می‌کند. این کنترل و نظارت در زمینه‌های مختلف بازرگانی و صادرات، تولید محصولات و نوع آن و اچ‌اس‌ای و منابع انسانی و... انجام می‌شود اما در ایران با اجرای اصل ٤٤ بخشی از موارد مغفول ماند. به‌عنوان مثال، در بعضی شرکت‌ها شاهد هستیم که نیروی انسانی ناراضی است یا در زمینه موارد HSE کوتاهی‌هایی انجام می‌دهند یا اتفاقاتی می‌افتد که ما به‌عنوان شرکت ملی صنایع پتروشیمی تذکر لازم را می‌دهیم اما اهرم‌های لازم برای یکپارچه کردن آنها را نداریم.
وزارت نفت چه برنامه‌ای برای سروسامان دادن به این پتروشیمی‌ها دارد؟
ما فعالیت‌هایی را شروع کردیم اما تمام این موارد نیازمند حمایت سایر ارگان‌هاست یعنی نمایندگان مجلس، شورای رقابت و انجمن صنفی پتروشیمی و... همه باید در یک راستا و هدفمند عمل کنند تا این مسأله به بهترین شکل ممکن اتفاق بیفتد. به‌عنوان مثال، از لحاظ قانونی در وزارت نفت ما اهرم‌هایی در زمینه صادرات و خوراک داریم ولی نیازمند یک سازمان رگولاتور هستیم.
فکر می‌کنید درچه بازه زمانی بتوان به وضع پتروشیمی‌ها سروسامان داد؟
ما الان در بخش بازرگانی با مشکلاتی روبه‌رو شده‌ایم. خصوصی‌ها هرکدام به‌طور جداگانه مشتری پیدا می‌کنند و این روی دست هم بلندشدن و بازار را خراب کردن باعث شده کشورهای زیادی دست به آنتی‌دامپینگ بزنند و برای محصولات ایرانی تعرفه‌ای تعیین کنند که کل صنعت را دچار چالش می‌کند. درهمین راستا یکی از برنامه‌های امسال من یکپارچه‌سازی فعالیت‌های بازرگانی است. چه صادرات و چه فروش. جلساتی را گذاشتیم تا صادرکنندگان را تشویق کنیم که با هم همکاری کنند تا در منطقه تعیین‌کننده قیمت باشند. البته این مسأله کمی زمانبر است.
مزیت تولید پتروشیمی ایران در چه زمینه‌هایی است؟
بازار محصولات پتروشیمی ایران شامل دو گروه است؛ محصولات پلیمری و غیرپلیمری که پایه و پرمصرف هستند مانند اتانول و اوره. چون ایران دومین ذخایر بزرگ گاز دنیا را دراختیار دارد، از لحاظ تولید این محصولات هیچ مشکلی ندارد و در نتیجه می‌تواند از لحاظ اوره و اتانول رتبه خوبی درجهان داشته باشد. از طرف دیگر درحال حاضر کشورهای گازی جهان کمتر به فکر تولید این دو محصول هستند و همین مسأله عرصه رقابت را برای ایران مهیاتر می‌کند. قطر هم‌اکنون به فکر تولید ال‌ان‌جی است، عربستان که گاز ندارد چین هم متانولی که تولید می‌کند، منبع زغال‌سنگی دارد و زغال‌سنگ تا زمانی که قیمت نفت بالا باشد، صرفه دارد اما متانولی که در ایران تولید می‌شود، خالص است و حاشیه سود خوبی دارد. در زمینه‌های پلی‌اتیلنی و پلیمری هم می‌توانیم نقشی تعیین‌کننده داشته باشیم، چون وضع صنایع پتروشیمی در ایران خاص است. از مزایای خاص ما تنوع خوراک است.
اولویت‌های شما برای صنعت پتروشیمی چیست؟
اولویت اول من این است که طرح‌های نیمه‌کاره به سرانجام برسد. البته ٥٥ طرح نیمه‌کاره بود که ١٥ مورد آن در دولت یازدهم افتتاح می‌شود، بقیه هم مشغول پیگیری بخش فاینانس یا فناوری آنها هستیم یا مواردی که به بازنگری نیاز دارد، در دستور مطالعه است. علاوه بر این طرح‌های جدیدی تعریف کرده‌ایم برای خوراک‌های گاز اتان و اتان مایع، نیز باید مناطق جدید را فعال کنیم. البته این مسأله نیاز به موضوع آمایش سرزمین دارد، چون صنعت
انرژی بری است که نیازمند آب و برق است. همچنین دنبال آن هستیم که حاکمیت شرکت ملی صنایع پتروشیمی را پررنگ کنیم و نقش رگولاتوری به دست بگیریم.
